انار بۇلت/ شينجياڭ گازەتىنىڭ تىلشىلەرى ليۋ ي، حي حۇڭۋي
4-ايدىڭ 2-كۇنى مارالباسى اۋدانى الاعىر اۋىلى زىۋاتال قىستاعىنىڭ تۇرعىنى وسىمان تۇرسۇننىڭ ماقتا اتىزىندا بەيدوۋ باعدار نۇسقاۋ جۇيەسى ورناتىلعان تۇقىم سەبۋ ماشيناسى ارلى-بەرلى جۇيتكىپ جۇر، ءتۇيىر-ءتۇيىر تۇقىم ماقتا اتىزىنا دالمەء-دال سەبىلىپ، رەتتى تارتىلعان سۋلياۋ جارعاق ماشينا سوڭىنان الىستارعا جايمالانىپ بارا جاتتى.
وسمان بيىل 200 مۋ جەرگە ماقتا ەكتى، ول تاعى ەگىن شارۋاشىلىعى ءوندىرىس ماتەريالدارى دۇكەنىن اشىپ، جەرگىلىكتى قىستاق تۇرعىندارىن ەگىن شارۋاشىلىعى ماتەريالدارىمەن جانە تەحنيكالىق قىزمەت وتەۋمەن قامدادى. ”قازىر مەنىڭ جىلدىق كىرىسىم 500 مىڭ يۋانعا تايايدى، كەلەسى قادامدا سۋلياۋ جارعاق مانەرلەۋ زاۆودىن اشىپ، ءتىپتى دە كوپ قىستاق تۇرعىندارىن بايۋعا باستاماقشىمىن“،-دەدى وسمان شاتتانا، ماقتا ەگۋ ونىڭ وتباسىن باقۋاتتى تۇرمىسقا كەنەلتتى.
شينجياڭ بۇكىل مەملەكەتتەگى ەڭ ۇلكەن ساپالى تاۋار ماقتا بازاسى رەتىندە، جۋىق جىلداردان بەرى ءبىرسىپىرا بەلسەندى، ءونىمدى شارالار قولدانىپ، كاسىپ سالاسىنىڭ دەڭگەيىن جوعارىلاتۋدى يگەرىپ، جەتەكتەۋدى جەبەۋدى يگەرىپ، ماقتا كاسىپ سالاسىنىڭ ساپاسىن جوعارىلاتىپ، ونىمدىلىگىن ارتتىرۋمەن بىرگە، ”ءىرى كاسىپ سالاسى، ءىرى حالىق تۇرمىسى“ سىندى دامۋ ەرەكشەلىگىن قالىپتاستىرىپ، بۇقارانىڭ نەگىزى بەكەم، دامۋ ومىرشەڭدىك كۇشى مىعىم، جەتەكتەۋ ونىمدىلىگى كورنەكتى بولعان حالىقتى بايىتۋ كاسىپ سالاسىنا اينالدىردى.
تەحنيكانىڭ دارەجەسى جوعارىلاپ، ەگىن ەگۋ ءتىپتى دە جەڭىل بولدى
”بۇرىن ەگىن ەگۋ وتە جاپالى ەدى، جەر جىرتۋ، تۇقىم سەبۋ بۇكىلدەي ادام كۇشىنە سۇيەنەتىن، قازىر ماشينالانعان ءوندىرىس ءتاسىلىنىڭ جانە سۋ مەن تىڭايتقىشتى ءبىر تۇلعالاندىرۋ سياقتى وزىق تەحنيكالاردىڭ كومەگىندە، وزىندىك قۇن تومەندەپ، پايدا جوعارىلادى“. ۇزاق جىلدار بويى ماقتا ەگىمشىلىگىمەن شۇعىلدانعان وسمان ماقتا ءوندىرىس تەحنيكاسىنىڭ دارەجەسىنىڭ جوعارىلاۋىنىڭ پايداسىن شىنايى سەزىنىپ وتىر.
”بۇكىل رايون ماقتا كاسىپ سالاسىنىڭ دامۋى 3 رەتكى ماڭىزدى تەحنيكالىق جاقتان دارەجەسىنىڭ جوعارىلاۋىن باستان كەشىرىپ، كاسىپ سالاسىنىڭ ۇزدىكسىز، اقاۋسىز دامۋىنا نەگىز قالادى“. شينجياڭ اۋىل شارۋاشىلىعى عىلىم اكادەمياسى اۋىل شارۋاشىلىعى ەكونوميكاسىن جانە عىلىم - تەحنيكا ينفورماتسياسى زەرتتەۋ ورنىنىڭ باستىعى، اعا زەرتتەۋشى داي جۇنشىڭ بىلاي دەدى: سۋلياۋ جارعاق جابۋ، تامشىلاتىپ سۋارۋ، ماشينامەن تەرۋ سىندى وسى 3 ءتۇرلى شەشۋشى تەحنيكانىڭ قولدانىلۋىن جالپىلاستىرۋ شينجياڭنىڭ ماقتا كاسىپ سالاسىن وسى زامانعى اۋىل شارۋاشىلىعى دامۋ جولىمەن جۇرۋگە باستادى.
داي جۇنشىڭ تانىسترىپ بىلاي دەدى: وتكەن عاسىردىڭ 80 - جىلدارىندا شينجياڭنىڭ ماقتا ءوندىرىسى سۋلياۋ جارعاق جابۋ تەحنيكاسىن جاپپاي قولدانۋدى باستادى، سۋلياۋ جارعاقتىڭ جىلۋلىق ساقتاۋ، دىمقىلدىق ساقتاۋ، توپىراق قۇرىلىمىن قورعاۋ جاعىنداعى رولى كوپتەگەن جەردى ماقتا ەگۋگە ۇيلەسىمدى ەتىپ، ماقتانى ورنىقتى ءوندىرۋدى، مول ءونىم الۋدى ىلگەرىلەتۋدە ماڭىزدى رول اتقاردى. وسىدان كەيىن سۋلياۋ جارعاقتىڭ استىنان تامشىلاتىپ سۋارۋدى نەگىز ەتكەن تامشىلاتىپ سۋارۋ تەحنيكاسى بۇكىل رايوننىڭ ماقتا وندىرىسىندە ىلگەرىندى - كەيىندى جالپىلاسىپ، سۋ ۇنەمدەپ قانا قالماستان، ماقتانىڭ بىرلىك ءونىمى مەن ساپاسى جوعارىلادى. ”13 - بەسجىلدىقتان“ بەرى ماشينالانعان ماقتا تەرۋ تەحنيكاسىنىڭ جالپىلاسۋى، قولدانىلۋى وزىندىك قۇندى ءونىمدى تۇردە تومەندەتىپ، پايدانى ارتتىردى، بۇكىل رايوندا ماقتانى ماشينامەن تەرۋ اۋماعى جەدەل ارتتى.
3 ءتۇرلى ءتۇيىندى تەحنيكانىڭ جالپىلاسۋىنىڭ، قولدانىلۋىنىڭ ارقاسىندا، بۇكىل رايوننىڭ ماقتا ءوندىرىسىنىڭ ساپاسى مەن ونىمدىلىگى جەدەل ارتتى. 2020 - جىلى رايونىمىزداعى ماقتانى ماشينامەن تەرۋ سالىستىرماسى ％75.5كە جەتىپ، ماقتا ءونىم مولشەرىنىڭ بۇكىل ەلدە يەلەيتىن سالىستىرماسى 1990 - جىلعى ％10.4تەن ％87.3كە جوعارىلاپ، شينجياڭ ەلىمىزدەگى اتى زاتىنا ساي ءبىرىنشى ۇلكەن ماقتا ءوندىرىسى القابىنا اينالدى.
سەلبەسىپ تيجارات جۇرگىزدى، دامۋ اناعۇرلىم ورنىقتى بولدى
شينجياڭنىڭ ماقتا ەگىمشىلىگىندەگى ۇلكەن اۋدان شايار اۋدانىنا بارا قالساڭىز، ۇشى - قيىرسىز ماقتا اتىزى كەڭ كوسىلىپ جاتىر. بۇرىنعى بىتىراڭقى ”جاماۋ اتىزدان“ بۇگىنگى ”سالالى اتىزعا“، توقىمداي جەرگە ەگىن ەگۋدەن شوعىرلاندىرىپ شارۋاشىلىق جۇرگىزۋگە دەيىن، شايار اۋدانىنىڭ ماقتا كاسىپ سالاسى ءبىر رەتكى وسىزاماندانعان وزگەرىستى باستان كەشىردى.
”بىلتىر تۇتاس قىستاق 11 مىڭ مۋ جەرگە ماقتا ەگىپ، ماشينالاندىرۋ سالىستىرماسى ％90تەن جوعارى بولىپ، مۋ باسىندىق ورتاشا ءونىم مولشەرى 400 كيلوگرام اينالاسىنا جەتتى“. اقسۋ ايماقتىق اۋىل شارۋاشىلىعى، اۋىل - قىستاق مەكەمەسىنىڭ شايار اۋدانى قايلور قالاشىعى قايلور قىستاعىندا تۇراتىن ”ۇعىسۋ، تيىمدىلىك جاساۋ، توعىستىرۋ“ قىزمەت اترەتىنىڭ باستىعى، ءبىرىنشى شۋجي جاڭ يان بىلاي دەپ تانىستىردى: تۇتاس قىستاقتىڭ ماقتا ءوندىرىسىنىڭ ماشينالانۋ دەڭگەيىنىڭ زور مولشەردە جوعارىلاۋى جەردى اينالىمعا سالۋمەن، شارۋالار كاسىپتىك سەلبەستىك كووپەراتيۆىنىڭ باستاماشىلدىق ەتۋىمەن تىعىز بايلانىستى. بىلتىر تۇتاس قىستاقتىڭ اينالىمعا سالعان جەر اۋماعى 6000 مۋدان اسىپ، وزىق ماقتا ءوندىرىس تەحنيكاسى قىستاقتا جەدەل جالپىلاسىپ، ماقتا ءونىم مولشەرى جىل سايىن جوعارىلاپ، ماقتا كاسىپ سالاسىنىڭ ەگىنشىلەردىڭ كىرىستى ءۇرتىس ورنىقتى ارتتىرۋىن جەبەۋ جاعىندا بارعان سايىن ماڭىزدى رول اتقاردى.
”بۇرىنعى شاعىن جەرلەردى 100 مۋدان 300 مۋعا دەيىنگى ۇلكەن سالالى اتىزعا اينالدىرعان سوڭ، جەردىڭ تىلكىمدەلۋى، تيجاراتتىڭ بىتىراڭقى بولۋى سياقتى ماسەلەلەر وڭاي شەشىلدى“. شايار اۋداندىق اۋىل - قىستاق تيجاراتىن باسقارۋ مەكەمەسىنىڭ باستىعى ليۋ ۋىنميڭ بىلاي دەدى: جۋىق جىلداردان بەرى، تۇتاس اۋدان شارۋالار كاسىپتىك سەلبەستىك كووپەراتيۆى سياقتى جاڭاشا اۋىل شارۋاشىلىعى تيجارات تۇلعاسىن بەلسەندى جەتىلدىرىپ، ماقتا ءوندىرىسىنىڭ ساپاسىن جوعارىلاتىپ، ونىمدىلىگىن ارتتىرۋ جەتىستىگى كورنەكتى بولدى، سەلبەستىك كووپەراتيۆ شارۋالارعا قىزمەت وتەۋدەگى، اۋىل شارۋاشىلىعىن دامىتۋداعى، اۋىل - قىستاقتى كوركەيتۋدەگى ماڭىزدى تىرەككە اينالدى.
كەزەكتە، بۇكىل رايونداعى شارۋالار كاسىپتىك سەلبەستىك كووپەراتيۆىنىڭ جالپى سانى 26 مىڭ 400گە جەتتى، مۇنىڭ ىشىندە ماقتا سياقتى ەگىس داقىلدارى وندىرىسىمەن اينالىستاتىن ەگىنشىلىك سەلبەستىك كووپەراتيۆتىڭ ۇستايتىن سالىستىرماسى ％20تەن اسىپ، سەلبەستىك كووپەراتيۆى اۋىل شارۋاشىلىعىنىڭ تيبىن وزگەرتىپ، دارەجەسىن جوعارىلاتۋعا باستاۋ، شارۋالاردى كىرىستەرىن ءۇرتىس ورنىقتى ارتتىرۋعا جەتەكتەۋ جاعىندا ماڭىزدى رول اتقارۋدا. وسىنىڭ ارقاسىندا، بۇكىل رايون ىلگەرىندى - كەيىندى الاسا، تىعىز ەتىپ ەرتە ەگۋ، جوعارى ونىمدە سۋ ۇنەمدەۋ، سۋ مەن تىڭايتقىشتى ءبىر تۇلعالاندىرۋ سياقتى وزىق ماقتا ەگۋ تەحنيكاسىن جالپىلاستىرىپ قولدانىپ، ماقتانىڭ قۋاڭ ءشول وڭىردە كورنەكتى مول ءونىم بەرۋىنە جانە جوعارى ساپالى بولۋىنا مۇمكىندىك جاسادى.
جان - جاقتان كىرىس كىرگىزىپ، تۇرمىستارىن بايىتتى
قازىر بۇكىل رايوننىڭ ماقتا ءوندىرىس دەڭگەيى ۇزدىكسىز جوعارىلاپ، ءوندىرىس ءتاسىلى كۇن سايىن ساپالىلانىپ، ماقتا كاسىپ سالاسى دامۋىنىڭ پايداسىنان يگىلىكتەنگەن شارۋالار بارعان سايىن مولايىپ، كىرىستەرىن ارتتىرىپ، بايۋدى جۇزەگە اسىردى.
”مەن بيىل سەلبەستىك كووپەراتيۆتىڭ 2700 مۋ ماقتا اتىزىن باسقارۋعا جاۋاپتىمىن، ءوزىم تاعى ءبىراز اۋىل شارۋاشىلىعى ماشينالارىمەن قىزمەت وتەۋمەن اينالىسسام، كىرىسىمنىڭ 100 مىڭ يۋاننان اسۋى ونشا قيىن ەمەس“، - دەدى ساۋان قالاسى داچۋان اۋىلى شاۋفاڭجۋاڭزى قىستاعىنىڭ تۇرعىنى حان جىڭتاۋ، قازىر ەكى ۇلەس كىرىس كىرگىزۋ قىستاق تۇرعىندارىندا قالىپتى جاعداي.
حان جىڭتاۋ سياقتى اتىز باپتاۋ شەبەرلەرىنىڭ بەلسەندىلىگىن ارتتىرۋ ءۇشىن، ول قىزمەت ىستەپ وتىرعان شۋاڭچۋان شارۋالار جەر جارنا سەلبەستىك كووپەراتيۆى جۇيەلى باعالاۋ، باسقارۋ ءادىسىن ارناۋلى جاسادى، اتىز باپتاۋ كەزىندەگى اي سايىنعى 10 مىڭ يۋان كىرىسىنەن تىس، ەگەر جەردى ويداعىداي باسقارىپ، ماقتانىڭ ءونىم مولشەرى جوعارى بولسا، حان جىڭتاۋ تاعى سەلبەستىك كووپەراتيۆتەن ۇستەمە سيلىق الادى.
”بۇرىن ماقتا ەگۋ مەنىڭ نەگىزگى كىرىس كوزىم بولاتىن، سەلبەستىك كووپەراتيۆكە كىرگەن سوڭ، مەنىڭ كىرىس ارتتىرۋ جولىم اناعۇرلىم كەڭەيدى“، - دەدى 20 نەشە جىل ماقتا ەككەن شايار اۋدانى قايلور قالاشىعى چاڭگاتەرەك قىستاعىنىڭ تۇرعىنى احمەت ايسا، قازىر ول وتباسىنداعى كوپ جەردى سەلبەستىك كووپەراتيۆگە اينالىمعا بەرىپ، ءوزى سەلبەستىك كووپەراتيۆتە بۇعالتىرلىق مىندەت اتقارادى، جەردەن پايدا بولگەندەگى كىرىسى دە، ايلىق كىرىسى دە بار، بىلتىر جىلدىق كىرىسى 130 مىڭ يۋانعا تاياپ، تۇرمىسى بارعان سايىن جاقساردى.
