جۇڭگو جۇمىسشى - ديقان قىزىل ارمياسى باتىس باعىت ارمياسى باس تارماق اترەتى ەسكەرتكىش سارايى
الاۋلى ىزدەر
□ انار بۇلت/ شينجياڭ گازەتىنىڭ ءتىلشىسى گاۋ فاڭ
3 - ايدىڭ 19 - كۇنى ءۇرىمجى اۋىل شارۋاشىلىق قارجى قوسۋ، اشۋ (توبى) جارنا شەكتى سەرىكتەستىگىنىڭ قىزمەتكەرلەرى جۇڭگو جۇمىسشى - ديقان قىزىل ارمياسى باتىس باعىت ارمياسى باس تارماق اترەتى ەسكەرتكىش سارايىن ەكسكۋرسيالادى.
□سۋرەتتى انار بۇلت/ شينجياڭ گازەتىنىڭ ءتىلشىسى زوۋ ي تۇسىرگەن
ءۇرىمجى قالاسىنىڭ تيانشان رايونىنداعى كونە تۇرعىندار رايونىنىڭ شيحوۋ كوشەسىندە دۋماندى ورتادان اۋاشا تىپ - تىنىش ءبىر تورتكىل اۋلا بار، سارى قابىرعالى، سۇرعىلت كەرپىشتى كونە ۇلگىدەگى قۇرىلىس اينالاسىنداعى قاتارلانا بوي سوزعان عيماراتتار شوعىرى اراسىندا ايرىقشا كوز تارتادى ءارى جىم - جىرتتىققا شومعان. مىنە بۇل جۇڭگو جۇمىسشى - ديقان قىزىل ارمياسى باتىس باعىت ارمياسى باس تارماق اترەتى ەسكەرتكىش سارايى.
دەڭگەيى جوعارىلاپ جاڭالاپ سالىنعاننان كەيىن ەسكەرتكىش سارايىنىڭ كىرە بەرىسىندە جەرگە باتىس باعىت ارمياسىنىڭ باتىسقا جورىق باعدار كارتاسى جايىلىپ، جاڭادان قوسىلعان «اسكەري تۋدى مىقتى ۇستايمىن، قىزىل جۇرەگىم پارتياعا ىنتىعادى» بەدەرلى ناقىشىنىڭ الدىنا دەيىن جەتكەن. بەدەرلى ناقىشتا سوعىسقا اتتانعالى تۇرعان باتىس باعىت ارمياسىنىڭ 7 جاۋىنگەرى مەن ولاردىڭ ارتىنداعى تانكىلەر، زەڭبىرەكتەر ادامداردى سوعىس ءورتى بوراعان سول جىلدارعا باستايدى. يەلەگەن جەر اۋدانى 486.5 شارشى مەتر كەلەتىن وسى اۋلا بۇرىنعى جۇڭگو جۇمىسشى - ديقان قىزىل ارمياسى باتىس باعىت ارمياسى باس تارماق اترەتى ەمدەۋ، حابارلاسۋ بانىنىڭ اسىلگى قالپىن قالپىنا كەلتىرۋ بويىنشا سالىنعان، 2001 - جىلى 7 - ايدىڭ 1 - كۇنى سىرتقا رەسمي اشىق ۇستالدى. كورمە سارايى اۋلا ىشىندەگى ىرگەلەس 17 ۇيگە بولىنگەن، جالپى 200 نەشە تاريحي سۋرەت جانە سول جىلدارداعى ءىشىنارا كوماندير - جاۋىنگەرلەر ىستەتكەن قارۋ - جاراق، تۇرمىستىق بۇيىم، كىتاپ، ناقتى زات سياقتىلار كورمەگە قويىلعان ءارى كوپ مەديالى كورمە تۇعىرى ورناتىلعان.
3 - ايدىڭ 5 - كۇنى تۇستەن بۇرىن ەسكەرتكىش سارايى ەندى عانا اشىلعاندا، العاشقى توپتاعى ەكسكۋرسيالاۋشىلاردى قارسى الدى. بۇل ارادا 10 جىل ءتۇسىندىرۋشى بولعان لۋ جىن بىلاي دەدى: ”كوكتەم مەرەكەسى كەزىندە كوپتەگەن اتا - انالار بالالارىن ەرتىپ ەكسكۋرسيالاي كەلدى، سونداي - اق ۇرىمجىدە كوكتەم مەرەكەسىن وتكىزگەن سىرت جەردىڭ ساياحاتشىلارى دا كوپ كەلدى، كوكتەم مەرەكەسىنىڭ العاشقى كۇنى مەن 3 - كۇنىندە ساياحاتشىلار ادەتتەگى كەزدەن كوپ بولدى. بيىل جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسى قۇرىلعاندىعىنىڭ 100 جىلدىعى، ەكسكۋرسيالاي كەلگەن مەكەمە - ورىندار مەن ساياحاتشىلار كورنەكتى كوبەيدى“.
1937 - جىلى 4 - ايدا باتىس باعىت ارمياسى سول تارماق اترەتىنىڭ قالدىق بولىمىنەن 400 نەشە ادام سان ماشاقاتتى وتكەرىپ، ىركەس - تىركەس شيڭشيڭشياعا جەتىپ، سول كەزدەگى جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسىنىڭ شينجياڭدا تۇراتىن ۋاكىلى چىن يۇننىڭ كومەگىمەن ديحۋاعا (ءۇرىمجى قالاسىنىڭ بۇرىنعى اتالۋى) جەتەدى. ەسكەرتكىش سارايىنىڭ كورمە شكابىندا ىشكى قۇرىلىسى كورىنىپ تۇرعان، تات باسقان ءبىر كونە اسكەري تەلەگرامما اپپاراتى بار. سول جىلدارى لي شياننيان باستاعان باتىس باعىت ارمياسىنىڭ سول تارماق اترەتى اپپاق قار قىمتاعان، ادام اياعى باسپاعان چيليانشان تاۋىندا قاراقۇيرىق، قۇلان اۋلاپ نەمەسە اسكەر اتىن شاراسىزدان سويىپ اۋجال ەتىپ، كەشتە سۋىق تاۋ ۇڭگىرىندە تۇنەپ، ەڭ سوڭىندا وسىنداي قاراپايىم تەلەگرامما اپپاراتى ارقىلى پارتيا ورتالىق كوميتەتىمەن بايلانىس جاساپ، اينالىپ ءجۇرىپ شيڭشيڭشياعا جەتىپ، چىن يۇن، تىڭ داييۋان قاتارلى ادامداردىڭ كومەگىنە يە بولادى.
باتىس باعىت ارمياسى سول تارماق اترەتى ”جاڭا اسكەري لاگەر“ اتىمەن ورنىعىپ قالعاننان كەيىن، چىن يۇن، تىڭ داييۋان الدىمەن ولاردى دەنساۋلىق تەكسەرتۋگە، جارالى جانە اۋرۋ اسكەرلەردى ەمدەۋگە ورنالاستىرىپ، كيەر كيىم، ىشەر اس، جاتىن ورىن، ءجۇرىس - تۇرىس جاعىندا ولارعا جان - جاقتى قامقورلىق جاساپ، كوماندير - جاۋىنگەرلەردىڭ دەنساۋلىعى مەن دەنە قۋاتىن تەز ارادا قالپىنا كەلتىرۋىنە مۇمكىندىك جاسايدى. پارتيانىڭ مەيىرىمدى قۇشاعىندا تار جول، تايعاق كەشۋدى وتكەرگەن باتىس باعىت ارمياسىنىڭ وسى 400 نەشە قولباسى مەن جاۋىنگەرى شينجياڭدا تابىلماس ءبىر مەزگىل دەمالۋ، تىنىعۋ ورايىنا يە بولدى دەۋگە بولادى.
ەسكەرتكىش سارايىنىڭ ءبىر بولمەسىنە بىرنەشە قاتار پارتا، ورىندىق قويىلعان، ساباق مىنبەسىنىڭ ءبىر بۇرىشى سول زاماندى سەزىندىرەتىن جارتى شەڭبەر فورمالى قارا ءتۇستى قابىرعا مەش. لۋ جىن بىلاي دەپ تانىستىردى: بۇل ارا سول جىلداردان ساقتالىپ قالعان ۇشقىشتار ۇلكەن اترەتى وقۋشىلارىنىڭ ساباق وقىعان كەزىن ەستەلىككە العان ءبىر سۋرەتكە نەگىزدەلىپ قالپىنا كەلتىرىپ جاسالعان كلاس.
1937 - جىلدان 1940 - جىلعا دەيىن باتىس باعىت ارمياسى باس تارماق اترەتى پارتيا ورتالىق كوميتەتىنىڭ ”تارتىپكە قاتاڭ بويسۇنىپ، الاڭسىز ۇيرەنىڭدەر“ دەگەن نۇسقاۋى بويىنشا شينجياڭدا جوسپارلى تۇردە اسكەري ىستەر، مادەنيەت، ساياسي - نازاريا ۇيرەنۋىن جۇرگىزدى، اسىرەسە، زەڭبىرەكشى اسكەر، سىمسىز تەلەگراف، برونوۆيك، اۆتوكولىك، اۆياتسيا سياقتى جاقتاردا وسىزاماندانعان اسكەري ىستەر تەحنيكاسىن جۇيەلى ۇيرەندى.
باتىس باعىت ارمياسى باس تارماق اترەتىنىڭ شينجياڭداعى ۇيرەنۋى جۇڭگو حالىق ازاتتىق ارمياسى ءۇشىن العاشقى توپتاعى اۆياتسيا اسكەرلەرى، برونوۆيك اسكەرلەرى، زەڭبىرەكشى اسكەرلەر دارىندىلارىن باۋلىپ شىعارىپ، جاپون شاپقىنشىلارىنا قارسى سوعىس، ازاتتىق سوعىس، امەريكا جيھانگەرلەرىنە قارسى تۇرىپ، چاۋشيانعا كومەك بەرۋ سوعىسى بارىسىندا تۇگەلدەي ماڭىزدى رول اتقاردى.
باتىس باعىت ارمياسى باس تارماق اترەتى شينجياڭدا قىسقا عانا 3 جىل ۋاقىت تۇرسادا، شينجياڭعا كوممۋنيستەردىڭ كوممۋنيزم مۇرات - سەنىمىن قاجىماي - تالماي جۇزەگە اسىرۋداعى توڭكەرىستىك ىزدەرى مەن رۋحاني مۇرالارىن قالدىردى. جۇڭگو جۇمىسشى - ديقان قىزىل ارمياسى باتىس باعىت ارمياسى باس تارماق اترەتى ەسكەرتكىش سارايى قۇرىلعاننان بەرى تيانشان الابىنداعى ءار ۇلت حالقىنىڭ توڭكەرىستىك ءناردى جالعاستىراتىن، قابىلدايتىن وتانشىلدىق تاربيە بازاسىنا اينالدى. سانسىز جاڭا، ساقا پارتيا مۇشەلەرى وسى ارادا تۇڭعىش رەت پارتياعا كىرۋ سەرتىن بەردى نەمەسە پارتياعا كىرۋ سەرتىن قايتالاي ەسكە ءتۇسىردى، سانسىزداعان جاستار مەن ورەندەر وسى ارادا قىزىل حيكايالاردى ەت قۇلاعىمەن ەستىدى، سانسىز قاراپايىم قالا حالقى نەمەسە ساياحاتشىلار وسى ارادا شينجياڭنىڭ قىزىل ەستەمەسىن سەزىندى.
پىڭ چىڭ شينجياڭنان جۇڭگو حالىقتىق اۆياتسيا داشۋەسىنە قابىلدانعان وقۋشى، ول باتىس باعىت ارمياسى باس تارماق اترەتى ەسكەرتكىش سارايىن ەكسكۋرسيالاعاننان كەيىن ينتەرنەتتە بىلاي دەپ لەبىز قالدىردى: وسى رەتكى ەكسكۋرسيا ارقىلى مەن جاڭا جۇڭگو اۋە ارمياسى كۇشتەرىنىڭ وتكەندە مەنىڭ مەكەنىمدە كۇرەس جۇرگىزگەن باتىس باعىت ارمياسى باس تارماق اترەتىنەن كەلگەندىگىن ءبىلدىم، شىنىمەن توسىن سەزىندىم ءارى ءسۇيىندىم! جاڭا بۋىن حالىقتىق اۆياتسيا ادامى رەتىندە، مەن قۇلشىنا ۇيرەنىپ، وتانىمنىڭ حالىقتىق اۆياتسيا ىستەرىنە ءوز كۇش - قۋاتىمدى ارنايمىن.
ەكسكۋرسيالاۋ باعدارناماسى
جۇڭگو جۇمىسشى - ديقان قىزىل ارمياسى باتىس باعىت ارمياسى باس تارماق اترەتى ەسكەرتكىش سارايى ءۇرىمجى قالاسى شيحوۋ كوشەسى 37 - نومىرگە ورنالاسقان، 2001 - جىلى 7 - ايدىڭ 1 - كۇنى سىرتقا رەسمي اشىلعان، 2008 - جىلى اۆتونوميالى رايون دارەجەلى وتانشىلدىق تاربيە بازاسى بولىپ جاريالاندى. 2020 - جىلى ەسكەرتكىش ساراي بۇرىنعى كورمە ورنالاستىرۋىن جاڭالادى، ول «اسكەري تۋدى مىقتى ۇستايمىن، قىزىل جۇرەگىم پارتياعا ىنتىعادى»، «حىشيدىڭ چيليان اسقارىندا قابىرعادان قان كەشۋ»، «چىن يۇننىڭ شيڭشيڭشيادا باتىس باعىت ارمياسىنىڭ شينجياڭعا جورىق جاساۋىنا كومەكتەسىپ قارسى الۋى» سىندى 3 نەگىزگى تاقىرىپتى ناقىش بەدەردەن، جاسىل كورىنىستەن قۇرالدى. كورمە باتىس باعىت ارمياسىنىڭ حىشيدا قابىرعادان قان كەشىپ، شينجياڭعا كىرىپ ورنالاسىپ، جاپون شاپقىنشىلارىنا قارسى ۇلتتىق بىرلىكساپ شەبى مەن شينجياڭدى گۇلدەندىرۋگە قوسقان ماڭىزدى ۇلەسىن نەگىزگى جەلى ەتىپ، قانعا بويالعان جورىق، اسكەري لاگەردىڭ اسكەر جاتتىقتىرۋى جانە شىڭدالىپ بولاتقا اينالۋ سىندى 3 بولىمگە بولىنگەن. ەسكەرتكىش سارايى ءار سەيسەنبىدەن جەكسەنبىگە دەيىن ەكسكۋرسيالاۋشىلارعا تەگىن اشىلادى، اشىلۋ ۋاقىتى ساعات 30: 10 - 00: 18گە دەيىن.
