− پارتيا تاريحىن ۇيرەنۋ تاربيەسىن تىڭعىلىقتى ورىستەتۋ جونىندە
□ حالىق گازەتىنىڭ شولۋشىسى
تاريح دامۋىنىڭ ءوز زاڭدىلىعى بولادى، الايدا ادام وندا بۇكىلدەي ەنجار، ىرىقسىز كۇيدە قالمايدى. تاريحتىڭ دامۋ زاڭدىلىعى مەن اۋقىمىن يگەرىپ، تاريح وزگەرىسىنىڭ ورايىن مىقتاپ ۇستاپ، جاعدايعا قاراي ىسكەرلىك كورسەتسەك، قايراتتانا ىستەسەك بولعانى، ءبىز ءتىپتى دە جاقسى العا ىلگەرىلەي الامىز.
باس شۋجي شي جينپيڭ پارتيا تاريحىن ۇيرەنۋ تاربيەسىنە جۇمىلدىرۋ جينالىسىندا بىلاي دەپ باسا دارىپتەدى: بۇكىل پارتيانى جۇڭحۋا ۇلتىنىڭ ۇلى گۇلدەنۋىنىڭ ستراتەگيالىق جالپى جاعدايى مەن دۇنيە جۇزىندە 100 جىلدا بولماعان زور وزگەرىستەردى كوكەيدە ساقتاپ، ۇلكەن تاريح كوزقاراسىن ورناتىپ، تاريحتىڭ سالقار كوشىنەن، ءداۋىر اعىمىنان، الەم اۋقىمىنان وزگەرىس مەحانيزمىنە تالداۋ جاساپ، تاريح زاڭدىلىعىن قاراستىرىپ، ۇيلەسۋدىڭ ستراتەگيالىق تاكتيكالارىن العا قويىپ، قىزمەتتىڭ جۇيەلىلىگىن، بولجامپازدىعىن، جاسامپازدىعىن كۇشەيتۋگە تاربيەلەۋ، جەتەكتەۋ كەرەك. پارتيا تاريحىن ۇيرەنۋ تاربيەسىن تىڭعىلىقتى ورىستەتۋدە تاريحتىڭ دامۋ زاڭدىلىعى مەن اۋقىمىن ىشكەرىلەي يگەرىپ، باستان - اياق پارتيا مەن مەملەكەت ىستەرى دامۋىنىڭ تاريحي ىرىقتىلىعىن يگەرۋ كەرەك.
”اقىل - پاراسات بولعان كۇندە دە، جاعدايعا قاراي ىستەگەن ابزال“. تاريحتى بىلگەندە عانا الىستى كورۋگە بولادى، تاريحتى تۇسىنگەندە عانا الىسقا جەتۋگە بولادى. 100 جىلدىق كۇرەس بارىسىندا، پارتيامىز باستان - اياق ماركسيزمنىڭ نەگىزگى قاعيدالارى ارقىلى تاريحتىڭ اۋقىمىنا تالداۋ جاساپ، يگەرىپ، جۇڭگو مەن دۇنيە ءجۇزىنىڭ قارىم - قاتىناسىن دۇرىس ءبىر جاقتى ەتىپ، ءتۇرلى تاريحي ورايلاردى مىقتاپ ۇستاۋعا جانە ويداعىداي پايدالانۋعا شەبەر بولدى. پارتيامىزدىڭ دۇنيەگە كەلۋى دۇنيە ءجۇزىنىڭ دامۋ اۋقىمىنا ۇيلەسۋدىڭ ناتيجەسى. قازان توڭكەرىسىنىڭ جەڭىسكە جەتۋى، سوتسياليزمنىڭ كوركەيۋى − سول كەزدەگى دۇنيە ءجۇزىنىڭ اۋقىمى. پارتيامىز وسىنداي دۇنيە ءجۇزى اۋقىمىندا دۇنيەگە كەلىپ، ءداۋىردىڭ الدىڭعى لەگىندە ءجۇردى. جاپون شاپقىنشىلارىنا قارسى سوعىس مەزگىلىندە پارتيامىز دۇنيە ءجۇزىنىڭ فاشيزمگە قارسى سوعىسى جانە جۇڭگو حالقىنىڭ جاپون شاپقىنشىلارىنا قارسى تۇرىپ، وتاندى قۇتقارۋداي كۇشتى ارمان - تىلەگى اۋقىمىن شىعار ءتۇيىن ەتىپ، جاپون شاپقىنشىلارىنا قارسى تۇرۋ ۇلتتىق بىرلىكسابىنىڭ قۇرىلۋىن جەبەدى ءارى ەڭ سوڭىندا حالىقتى ىنتىماقتاستىرا باستاپ جاپون شاپقىنشىلارىنا قارسى سوعىستىڭ ۇلى جەڭىسىنە قول جەتكىزدى. جۇڭحۋا حالىق رەسپۋبليكاسىنىڭ قۇرىلۋى مەن بەكەمدەلۋى دە ءداۋىردىڭ ۇلكەن اعىمىنا ۇيلەسۋدىڭ تۋىندىسى. سول كەزدە سوتسياليزم دامىپ، ۇلعايىپ، ازيادا، افريكادا، لاتىن امەريكاسىندا ۇلت ازاتتىق قوزعالىستارى تولاسسىز تۋىلىپ، ”شىعىس جەلى باتىس جەلىن باسىپ تۇسەتىن“ جاعداي جارىققا شىقتى، جاڭا جۇڭگو وسى شىعىس جەلىنە بولەنىپ دۇنيەگە كەلدى ءارى تابان تىرەپ تۇردى. رەفورما جاساۋ، ەسىك اشۋ كەلەلى شەشىمىن دە پارتيامىز ءداۋىر اعىنىن تەرەڭ اڭعارۋ نەگىزىندە جاسادى. سول كەزدە دۇنيە ءجۇزى ەكونوميكاسى، عىلىم - تەحنيكاسى تەز دامىدى، ەلىمىزدىڭ دامۋى مەن حالىقاراداعى وزىق دەڭگەي اراسىنداعى الشاقتىق كورنەكتى زورايدى. پارتيامىز دۇنيە ءجۇزىنىڭ اۋقىمىنا عىلمي تۇجىرىم جاساپ، پارتيا مەن مەملەكەت قىزمەتىنىڭ وزەگىن اۋىستىرۋدى جۇزەگە اسىرۋ بەكىمىنە كەلىپ، العان بەتتەن قايتپاستان رەفورما جاساۋ، ەسىك اشۋدىڭ تاريحي شىمىلدىعىن اشتى. جاڭا عاسىرعا قادام تاستاعاندا، ءبىز ەكونوميكانىڭ جاھاندانىپ دامۋ اۋقىمىنا ۇيلەسىپ، دۇنيە جۇزىلىك ساۋدا ۇيىمىنا كىرۋگە بەلسەندىلىكپەن قول جەتكىزىپ، سىرتقا ەسىك اشۋدىڭ تىڭ ءورىسىن اشتىق؛ ءبىز وركەندەپ كەلە جاتقان ەلدەر تەز دامىعان، دۇنيە جۇزىندەگى كۇش سالىستىرماسى بىرگە دامۋعا ءتيىمدى بولعان اۋقىمعا ۇيلەسىپ، الەمدىك ەكونوميكانى جونگە سالۋ مەحانيزمىنە وزگەرىس جاساۋدى بەلسەندىلىكپەن ىلگەرىلەتىپ، ەلىمىزدى قامتىعان بازارى جاڭادان گۇلدەنگەن ەلدەر مەن وركەندەپ كەلە جاتقان ءىرى ەلدەردىڭ حالىقارالىق ەكونوميكانى جونگە سالۋ قۇرىلىمىنداعى ۋاكىلدىك سيپاتى مەن ءسوز سويلەۋ ۇقىعىن جوعارىلاتتىق. بۇلاردىڭ بارلىعى ءبىزدىڭ جاعدايعا قاراي دۇرىس جەتەكتەگەندىگىمىز، اۋقىمعا قاراي ىسكەرلىك كورسەتكەندىگىمىز بولىپ تابىلادى.
تاريح دوڭعالاعى توقتاۋسىز العا ىلگەرىلەيدى، ءداۋىر اعىنى جوڭكىلە العا تارتادى. ءبىر مەملەكەت، ءبىر ۇلت گۇلدەنەم دەيدى ەكەن، ءسوز جوق، تاريحتىڭ العا ىلگەرىلەۋ لوگيكاسىندا العا ىلگەرىلەۋى، ءداۋىردىڭ دامۋ اعىنىندا دامۋى كەرەك. پارتيا 18 - قۇرىلتايىنان بەرى، ”رەفورمانى كىدىرتپەۋگە، ەسىك اشۋدى توقتاتپاۋعا“ ۇندەپ، جۇڭگوشا سوتسياليستىك ءتۇزىمدى كەمەلدەندىرىپ جانە دامىتىپ، مەملەكەتتى جونگە سالۋ جۇيەسى مەن جونگە سالۋ قابىلەتىنىڭ وسىزاماندانۋىن ىلگەرىلەتۋدەن ”دوڭگەلەك داۋلەتكە جەتتىك پە - جەتپەدىك پە، باستىسى، اۋىلداستارعا قاراۋ كەرەك“ دەگەندى العا قويىپ، جاپپاي دوڭگەلەك داۋلەتتى قوعام ورناتۋدىڭ شەشۋشى جەڭىسىنە جەتۋگە، كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋدىڭ جەڭىسىنە قول جەتكىزۋگە دەيىن؛ ”ەلىمىز قوعامىنداعى باستى قايشىلىقتىڭ حالىقتىڭ كۇن سايىن ارتىپ وتىرعان تاماشا تۇرمىس قاجەتى مەن دامۋدىڭ بىركەلكى، تولىق بولماۋى اراسىنداعى قايشىلىققا وزگەرگەندىگىن“ ءدال تۇجىرىمداپ، دامۋدى ۇزدىكسىز ىلگەرىلەتۋ نەگىزىندە، دامۋدىڭ بىركەلكى بولماۋ، تولىق بولماۋ ماسەلەسىن كۇش سالا شەشۋدەن ”ەلىمىز ەكونوميكاسىنىڭ جوعارى قارقىندى ارتۋ كەزەڭىنەن جوعارى ساپالى دامۋ كەزەڭىنە بۇرىلىس جاساعاندىعىن“ ايقىنداپ، دامۋ ساپاسى ماسەلەسىن اناعۇرلىم كورنەكتى ورىنعا قويىپ، دامۋدىڭ ساپاسى مەن ونىمدىلىگىن كۇش سالا جوعارىلاتۋعا دەيىن؛ ”تۇنىق سۋ، جاسىل تاۋ − باعالى بايلىق“ ەكەندىگىن باسا دارىپتەپ، ەكولوگيالىق ورتانى قورعاۋدى ىلگەرىلەتۋدە تاريحي سيپاتتى، بۇرىلىس سيپاتتى، جالپى جاعداي سيپاتتى وزگەرىس تۋىلۋىن ىلگەرىلەتۋدەن ”تاريحتىڭ دۇرىس جاعىندا تۇرۋدى“ جاريالاپ، كوپ جاقتىلىقتى قورعاپ جانە امالياتتا ايگىلەپ، ادامزاتتىڭ تاعدىرلاس ورتاق تۇلعاسىن قۇرۋدى ىلگەرىلەتۋگە دەيىن، شي جينپيڭ جولداستى ۇيتقى ەتكەن پارتيا ورتالىق كوميتەتى قازىرگى دۇنيە ءجۇزى مەن وسى زامانعى جۇڭگونىڭ دامۋ اۋقىمىن عىلمي يگەرىپ، امالياتتىڭ تالابى مەن حالىقتىڭ ءۇمىت - تىلەگىنە ۇيلەسىپ، ءبىر قىدىرۋ جاڭا ۇستانىمداردى، جاڭا يدەيالاردى، جاڭا ستراتەگيالاردى العا قويىپ، ءبىر قىدىرۋ كەلەلى باعىت - ساياساتتاردى شىعارىپ، ءبىر قىدىرۋ كەلەلى شارالاردى ورتاعا قويىپ، ءبىر قىدىرۋ كەلەلى قىزمەتتەردى ىلگەرىلەتىپ، ۇزاق ۋاقىتتان بەرى شەشۋدى ويلاساق تا شەشە الماي كەلگەن كوپتەگەن قيىن ماسەلەلەردى شەشىپ، بۇرىن ىستەۋدى ويعا الساق تا، ىستەي الماي كەلگەن كوپتەگەن ءىرى ىستەردى ىستەپ، پارتيا مەن مەملەكەت ىستەرىنىڭ تاريحي تابىسقا قول جەتكىزۋىن، تاريحي وزگەرىستەر تۋىلۋىن ىلگەرىلەتتى. تاريح پەن اماليات تاريح زاڭدىلىعىن عىلمي يگەرىپ، تاريحتىڭ زاڭدىلىعى بويىنشا جۇمىس ىستەسەك بولعانى، ءبىزدىڭ جەڭىسكە جەتپەي قويمايتىندىعىمىزدى تولىق دالەلدەدى.
ءبىزدىڭ تاريحتى ەسكە الۋىمىز تابىستارعا قاناعاتتانۋ ءۇشىن ەمەس، ءتىپتى، ناتيجەنىڭ ۇستىنە جاتىپ الىپ، بۇگىن ءدوپ كەلگەن قيىنشىلىقتار مەن ماسەلەلەردەن جالتارۋدىڭ سىلتاۋىن قاراستىرۋ ءۇشىن دە ەمەس، قايتا تاريحي تاجىريبەلەردى قورىتىندىلاپ، تاريح زاڭدىلىعىن يگەرىپ، ءورىس اشا العا ىلگەرىلەۋدىڭ باتىلدىعى مەن كۇشىن ارتتىرۋ ءۇشىن بولىپ تابىلادى. ماركس پەن ەنگلس 170 نەشە جىلدىڭ الدىندا - اق سوتسياليزم، ءسوز جوق، كاپيتاليزمنىڭ ورنىن باساتىن تاريح زاڭدىلىعىن عىلمي اشىپ كورسەتكەن بولاتىن. بۇل ادامزات قوعامى دامۋىنىڭ بوگەۋ بەرمەيتىن جالپى اۋقىمى، دەسە دە ول ءبىر ۇزاق تاريحي بارىستى باستان كەشىرۋدى قاجەت ەتەدى. بۇل بارىستا ءبىز رەالدىقتى تياناق ەتىپ، ءار كەزەڭدەگى تاريحي اۋقىمدى ويداعىداي يگەرىپ، كەزەكتەگى ءىستى جاقسى ىستەۋىمىز كەرەك. بۇكىل پارتيادا پارتيا تاريحىن ۇيرەنۋ تاربيەسىن ورىستەتۋدە، بۇكىل پارتيانى تاريحتى اينا ەتىپ، تاريح ارقىلى مۇراتتى ايقىنداپ، پارتيانىڭ حالىقتى ىنتىماقتاستىرا باستاپ جۇڭحۋا ۇلتى ءۇشىن قوسقان ۇلى ۇلەستەرى مەن ءتۇبىرلى تابىستارىن ۇعىنىپ، وسى زامانعى جۇڭگو تۇرعان تاريحي ورىندى ايقىن تانىپ، تاريحي سانالىلىقتى كۇشەيتىپ، ماشاقاتتى دا شۇعىلالى وتكەن كۇندەردى، كۇن سايىن جاڭارىپ، اي سايىن تۇلەگەن قازىرگى كۇندەردى، جارقىن دا ايبىندى كەلەشەكتى ساباقتاستىرىپ، تۇيدەك بۇلتتار اراسىندا دۇرىس بەتالىستى مىقتى مەڭگەرىپ، حاۋىپ - قاتەر مەن سىن - سايىس الدىندا ەرلىكتى شىڭداپ، جۇڭحۋا ۇلتىنىڭ ۇلى گۇلدەنۋىن جۇزەگە اسىرۋ ءۇشىن كۇرەس جاساۋ سەنىمى مەن قوزعاۋشى كۇشىن قاۋلاتۋعا تاربيەلەۋ، جەتەكتەۋ كەرەك.
بيىل ”14 - بەسجىلدىق“ باستالعان جىل، جاپپاي سوتسياليستىك وسىزاماندانعان مەملەكەت قۇرۋدىڭ جاڭا ساپارى باستالدى. پارتيا تاريحىن ۇيرەنۋ تاربيەسىن ورىستەتۋدى باستاما باستاۋدى، قادام تاستاۋدى جوسپارلاۋ، ىلگەرىلەتۋ قىزمەتىمەن ۇشتاستىرۋ، جاڭا جاعدايدى كوزدە ۇستاۋمەن، جاڭا احۋالدى يگەرۋمەن، جاڭا قايشىلىقتى شەشۋمەن ۇشتاستىرۋ، جاپپاي سوتسياليستىك وسىزاماندانعان مەملەكەت قۇرۋدىڭ بولجامالى، ستراتەگيالىق ماسەلەلەرىنە زەرتتەۋ جۇرگىزۋمەن ۇشتاستىرۋ كەرەك. مىسالى، ”قوس 100 جىلدىق“ كۇرەس نىساناسىنىڭ تاريحي توعىسۋ تۇيىنىندە جۇڭحۋا ۇلتىنىڭ ۇلى گۇلدەنۋ ستراتەگياسىنىڭ جالپى جاعدايى مەن دۇنيە جۇزىندە 100 جىلدا بولماعان زور وزگەرىستى قالاي ءبىر تۇتاس جوسپارلاپ، جاڭا داۋىردەگى جۇڭگوشا سوتسياليزمدى قالاي العا ىلگەرىلەتۋ كەرەك؛ جاڭا دامۋ كەزەڭىن يگەرۋدىڭ، جاڭا دامۋ ۇستانىمىن دايەكتىلەندىرۋدىڭ، جاڭا دامۋ ارناسىن قالىپتاستىرۋدىڭ نازاريالىق ىشكى ءمانى مەن امالياتتىق تالابىن قالاي جالپى بەتتىك، دالمە - ءدال يگەرۋ كەرەك؛ حالىقتى وزەك ەتكەن دامۋ يدەياسىنا اناعۇرلىم ويداعىداي تاباندى بولۋدا، جالپى حالىقتىڭ بىرگە دامۋىن ىلگەرىلەتۋدە اناعۇرلىم كورنەكتى ماندىك ىلگەرىلەۋشىلىككە قالاي قول جەتكىزۋ كەرەك؛ عىلىم - تەحنيكادا ءوزىن ەڭسەلەندىرۋدى، ءوزىن قۇدىرەتتەندىرۋدى قالاي جەدەلدەتىپ، ”كىلتەڭ“ ماسەلەلەردى قالاي ويداعىداي شەشىپ، شەشۋشى، وزەكتى تەحنيكادا قامال الۋ شايقاسىن قالاي ويداعىداي جۇرگىزۋ كەرەك؛ كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋ شايقاسىنىڭ جەتىستىكتەرىن بەكەمدەۋدى، كەڭەيتۋدى اۋىل - قىستاقتى گۇلدەندىرۋمەن ءونىمدى ۇشتاستىرۋدى قالاي جۇزەگە اسىرىپ، اۋىل - قىستاقتى گۇلدەندىرۋ ستراتەگياسىن قالاي جالپى بەتتىك اتقارۋ كەرەك؛ دامۋ مەن حاۋىپسىزدىكتى قالاي ءبىر تۇتاس جوسپارلاپ، ەلەۋلى حاۋىپ - قاتەرلەردەن قالاي ساقتانۋ جانە ولاردى جويۋ كەرەك؛ پارتيانىڭ جالپى بەتتىك باسشىلىعىن قالاي كۇشەيتىپ، پارتيانىڭ ەكونوميكالىق، قوعامدىق دامۋعا باسشىلىق ەتۋ ءتۇزىلىس - مەحانيزمىنە قالاي تاباندى بولۋ جانە ونى كەمەلدەندىرۋ كەرەك، ت.ب. پارتيانىڭ تاريحي تاجىريبەلەرىنەن ويداعىداي پايدالانىپ، تاريحتىڭ دامۋ زاڭدىلىعىنا ۇيلەسىپ، پارتيا ورتالىق كوميتەتىنىڭ ەكونوميكالىق، قوعامدىق دامۋ جونىندەگى كەلەلى شەشىمدەرىن، ورنالاستىرۋلارىن جالپى بەتتىك تياناقتاندىرىپ، داعدارىس بارىسىندا وراي جەتىلدىرۋدى، وزگەرىس بارىسىندا جاڭا جاعداي اشۋدى قۇلشىنا ورىنداعاندا عانا، جاپپاي سوتسياليستىك وسىزاماندانعان مەملەكەت قۇرۋدا جاقسى باستاما باستاۋعا، جاقسى قادام تاستاۋعا شىنايى كەپىلدىك ەتۋگە بولادى.
تاريحتى ۇيرەنۋ بولاشاققا اناعۇرلىم جاقسى بەتتەۋ ءۇشىن بولىپ تابىلادى. 100 جىلدان بەرى جاعداي مەن مىندەتتە مەيلى قانداي وزگەرىس بولسا دا قانداي جويقىن اعىن، اساۋ تولقىنعا كەزدەسسە دە پارتيامىز باستان - اياق تاريحي ىرىقتىلىقتى يگەرىپ، كۇرەس نىساناسىن بۇلجىتپاي تۇراقتاندىرىپ، دۇرىس بەتالىستى بويلاپ تاباندىلىقپەن العا ىلگەرىلەدى. پارتيا تاريحىن ۇيرەنۋ تاربيەسىن تىڭعىلىقتى ورىستەتۋدە تاريحتى ۇيرەنۋ ارقىلى قاعيدانى ءتۇسىنۋدى، تاريحتى ۇيرەنۋ ارقىلى سەنىمدى ارتتىرۋدى، تاريحتى ۇيرەنۋ ارقىلى ءمورالدى اسقاقتاتۋدى، تاريحتى ۇيرەنۋ ارقىلى ۇمتىلا ىستەۋدى ورىنداساق، ءبىز بوران - شاشىندا بوگەلمەي، قايسارلىقپەن العا ىلگەرىلەپ، جاڭا تاريحي باستامادا جاڭا داۋىردەگى جۇڭگوشا سوتسياليزمنىڭ ۇلى جەڭىسىنە قۇلشىنا قول جەتكىزە الامىز.
(شينحۋا اگەنتتىگىنىڭ 4 - ايدىڭ 10 - كۇنى بەيجيڭنەن بەرگەن حابارى)
