ءۇرىمجى اۋدانى يۇڭفىڭ قالاشىعى شاڭسى قىستاعى:
گۇلدى القاپتا باس قوسۋعا بىرگە اتتاندى
انار بۇلت / شينجياڭ گازەتىنىڭ ءتىلشىسى ۋاڭ جيڭجيڭ
قىستاي نارلەنۋدىڭ ارقاسىندا وسى بىرنەشە كۇندە جىلانقياق پەن لانشياڭجيەنىڭ ۇرىعى ىركەس - تىركەس مايساعا اينالىپ، توپىراقتى جارىپ كوكتەپ شىقتى. 50 كۇننەن كەيىن، گۇلدەرمەن كومكەرىلەتىن ءۇرىمجى اۋدانى يۇڭفىڭ قالاشىعى شاڭسى قىستاعى گۇلدەردىڭ جۇپار يىسىمەن بيىلعى تۇڭعىش توپتاعى ساياحاتشىلاردى قارسى الاتىن بولادى.
شاڭسى قىستاعى 216 - مەملەكەت تاس جولىمەن ىرگەلەس. 2 جىلدىڭ الدىندا قىستاق 300 مۋ اتىزعا گۇل ەگەدى، گۇل اشىلعاننان كەيىن كورىنىسى ايرىقشا كوز تارتىپ، جۇپار ءيىسى ادامدى باۋراپ، گۇل اشۋ مەزگىلى تىپتەن 4 ايدان اسا ۋاقىتقا جالعاسادى. گۇلدى القاپتاعى شاڭسى قىستاعى قاۋىرت كەزدە كۇنىنە ورتا ەسەپپەن 10 مىڭ ادام - رەتتەن كوپ قوناق قابىلداپ، سىرتقا شىعىپ جۇمىس ىستەپ جۇرگەن كوپتەگەن قىستاق تۇرعىندارىن قىستاققا قايتىپ شارۋاشىلىق قۇرۋعا باۋرادى.
ءىشىپ - جەۋ، ويىن - ساۋىقتىڭ بارلىعى ساۋدا ورايى
4 - ايدىڭ 9 - كۇنى شاڭسى قىستاعىنىڭ تۇرعىنى گو بيڭ جوبا سىزباسىن الىپ، جۇمىسشىلارمەن جۇمىس ۋاقىتىن اقىلداستى. ۋاقىت تىعىز، 2 ايدان كەيىن ساياحاتشىلار كەلەدى، ول اۋلاسىنان جاڭادان سالىنعان 300 شارشى مەترلىك شاعىن ەكى قاباتتى ءۇيدىڭ بىلتىرعى وكىنىشىنىڭ ورنىن تولتىرۋىن ءۇمىت ەتتى.
بىلتىر گو بيڭنىڭ ءۇيى شاڭسى قىستاعى گۇل اتىزىنا ەڭ جاقىن بولعان شارۋالار شاتتىعى ساياجايى رەتىندە ىندەت ىقپالىنا ۇشىراپ، تەك 46 كۇن تيجارات جۇرگىزگەن بولسا دا، 50 مىڭ يۋان تازا كىرىس تاپتى. ساياق ساياحاتشىلاردان سىرت، گو بيڭ ءار كۇنى ساياحاتشىلار ۇيىرمەسىنەن 150 ساياحاتشىنى تۇراقتى قابىلدادى. ”كەيىن كەلە 2 ساياحات كووپەراتيۆى 200 ادامدىق ۇيىرمە تاعامىن ازىرلەۋدى كەلىستى، اۋلا، شىنىمەن، كىشكەنە بولعاندىقتان، وتە وكىنىشتى بولعان - دى“، - دەدى گو بيڭ. بىلتىر جىل سوڭىندا ول سىرتتاعى قىزمەتىنەن بوساپ، 16 سيىر ساتىپ ءارى بانكەدەن ءبىراز قارىز اقشا الىپ ءۇي سالىپ، قىستاققا قايتىپ دەن قويا شارۋالار ساياجايىمەن شۇعىلداندى.
51 جاستاعى ديڭ چۇنشيۋ گۇل اتىزى ماڭىندا كوڭىل اشۋ قۇرىلعىلارى تيجاراتىن جۇرگىزۋگە سۇيەنىپ، بىلتىر 68 مىڭ يۋان تازا كىرىس تاپتى. ديڭ چۇنشيۋ ىلگەرى سىرت جەردە شارۋالار شاتتىعى ساياجايىمەن شۇعىلدانعان بولاتىن، ”وسى جىلدارى تيجارات جۇرگىزۋ جونىندە كوپتەگەن تاجىريبە توپتادىم. قىستاعىمىزدا گۇل اتىزى سالىنعانىنان حاباردار بولىپ، سىرت جەردەگى مايعا العان شارۋالار شاتتىعى ساياجايىمدى قايتارىپ، قىستاققا قايتىپ بار زەيىنىممەن ينتەرنەتتە تانىمالى كوپىر تيجاراتىمەن اينالىستىم“، - دەدى ديڭ چۇنشيۋ.
ديڭ چۇنشيۋدىڭ باستاۋىندا، قىستاق تۇرعىندارى شاڭسى قىستاعى كوڭىل اشۋ قۇرىلعىلارى قوعامىن قۇرىپ، 20دان استام قىستاق تۇرعىنى جەل تولتىرعان قامال، جارتاسقا شىعۋ تامى، ينتەرنەتتەگى تانىمال التىباقان سياقتى 20دان استام كوڭىل اشۋ قۇرىلعىلارى تيجاراتىن جۇرگىزدى. ”حاۋىپسىزدىك ءبىرىنشى، جابدىقتار تۇگەلدەي حاۋىپسىزدىك تەكسەرۋىنەن وتكەن، تيجاراتشىلار، ءسوز جوق، قامسىزداندىرۋ ساتىپ الىپ، ساياحاتشىلاردىڭ باس اماندىعىن قامتاماسىز ەتۋ كەرەك“، - دەدى ول.
اناعۇرلىم كوپ قىستاق تۇرعىندارىن يگىلىككە كەنەلتۋ ءۇشىن، گۇل اتىزىنىڭ قاسىنان ءدامدى تاعام اۋماعىن سالىپ، 30دان استام قىستاق تۇرعىنى وسى ارادا جەڭىل تاعام جانە اۋىل شارۋاشىلىعى ونىمدەرى ساۋداسىمەن اينالىستى. ”بىلتىر كەلگەن ساياحاتشى وتە كوپ بولدى، ءوزىمىز ەككەن شىرىندى جۇگەرى ساتۋعا جەتپەي قالدى، كەيبىرەۋلەر سۇرلەمدىك جۇگەرىمەن سانىن مولايتايىق دەگەندە، كوپشىلىك دەرەۋ توقتاتىپ تاستادى، شاڭسى قىستاعىنىڭ ماركاسىن بۇلدىرۋگە بولمايدى“، - دەدى قىستاق تۇرعىنى ۋاڭ جۇن.
گۇل اتىزى حيكاياعا تولى
قىستاقتىڭ گۇل اتىزىنىڭ ”گۇلدى شاڭسى“ دەگەن تاعى ءبىر جاعىمدى اتى بار. جاستار ۇناتاتىن شاعىن تانىمال كىتاپ Appىن اشساڭىز، شارۋالار شاتتىعى ساياجايى، ءدامدى تاعام كوشەسى جانە كوڭىل اشۋ قۇرىلعىلارى اۋماعىنان تىس، توراپكەرلەر ەڭ قۇمارتاتىن ”گۇلدى شاڭسى“، ءسوزسىز، باراتىن جەرى − ءبىر كوفەحانا مەن ساياحات سۋرەتىنە ءتۇسۋ بازاسى. قالدىرعان لەبىزدى شولىپ شىقساڭىز، توراپكەرلەر بۇل ارانى ۇرىمجىدەگى ەڭ كەلۋگە جارايتىن گۇل تەڭىز كوفەحاناسى، ءبىر رەت سۋرەتكە تۇسسەڭىز قۇمارتىپ قالاتىن ساياحات سۋرەتىنە ءتۇسۋ بازاسى دەپ اتاعان.
شاڭسى قىستاعى ءۇرىمجى اۋدانى بويىنشا تۇڭعىش گۇل ەككەن قىستاق بولماسا دا، قالايشا ساياحات بايلىعى جانە كاسىپ كۇيى تۇگەلدەي توتەنشە مول ءۇرىمجى اۋدانىندا وزىپ العا شىعا الادى؟ جاۋابى بۇگە - شىگەسىندە: گۇل اتىزىنداعى مۇلىكتەر قاراپايىم دا سونى، مالتا تاس جاتقىزىلعان جول ادەمى دە قولايلى. اعاش قورشاۋ الدىندا كىدىرگەندە، قىستاق تۇرعىندارى اتى جازىلعان جىلۋ اتاۋ ايقىنداماسىندا گۇل اتىزىنا قاتىستى حيكايالار جازىلعانىن كورە الادى.
نىسان قۇرىلىسى باستالعان كەزدە قىستاق گۇل اتىزى قاريدارلار توبىندا 20 جاس تا 40 جاس ارالىعىنداعى قاۋىمدى تۇراقتاندىرىپ، كوفەحانا، ساياحات سۋرەتىنە ءتۇسۋ جانە اكە - بالا فەرماسى سياقتىلاردى ەنگىزىپ، تابيعي، جاڭاشا، شىت جاڭا گۇل اتىزى اسەرىن قالىپتاستىرىپ، قىرۋار جاس ساياحاتشىلاردى باۋرادى.
ساۋدا باسقارۋ توبى مەن كاسىپتىك ەگىمشىلىك توبى قىستاق تۇرعىندارىمەن بىرگە اشىپ، بىرگە شارۋاشىلىق جۇرگىزىپ، گۇل اتىزى ءارى كورىكتى، ءارى جاناسىمدى بولدى. ءۇرىمجى گۇل شاڭسى ساۋدا باسقارۋ شەكتى سەرىكتەستىگىنىڭ ديرەكتورى گۋ جۋان: ”گۇل اتىزى سەيىل - سەرۋەن الاڭىنىڭ قورشاۋىنىڭ اسىلگى مەجە ەسەبى 200 مىڭ يۋان بولاتىن. ءبىز قىستاقتاعى بىرنەشە مايتالمان شەبەرمەن اقىلداسىپ، قىستاق تۇرعىندارى جىلۋعا اتاعان كونە اعاش ماتەريالدارى مەن كەرەكسىز كونە بالونداردان پايدالانىپ 40 مىڭ يۋانعا تاياۋ اقشا جۇمساپ، كورىكتى دە اۋىل تىنىسىنا يە قورشاۋ جاسادىق“. قىستاق تۇرعىندارىنىڭ ويى مەن ساۋدا توبىنىڭ كوز اياسى ورگانيكالى ۇشتاسىپ، قىستاق تۇرعىندارىنىڭ يگىلىككە كەنەلۋىنە كەپىلدىك ەتۋمەن بىرگە، گۇل شاڭسىنىڭ اۋىل تىنىسى كەلبەتىن ساقتادى.
بيىل جىل باسىندا گۇل شاڭسى شينجياڭنىڭ 2020 - جىلعى سەيىل - سەرۋەن اۋىل شارۋاشىلىق سارا بۇيىمدار اۋىل - قىستاعى (باقشا) بولىپ تاڭدالدى. شينجياڭنىڭ ”اۋىل - قىستاق مادەنيەت، ساياحاتى كەشەندى تۇلعاسىنىڭ“ ۋاكىلى رەتىندە، بۇل ارا گۇل - ءشوپ سياقتى وسىمدىكتەردى كورىنىس ەتىپ، سان الۋان ءتۇستى دەمالىس ورتاسىن جاساپ شىقتى، مۇندا تاماشا كورىنىستەر دە كوز تارتادى ءارى اۋىل - قىستاقتىڭ ايرىقشا مادەنيەت ءمانى دە ايگىلەنىپ تۇر.
ساياحاتشىلاردىڭ سەزىنۋىن بايىتتى
2 جىلدان بەرى شاڭسى قىستاعىنىڭ اۋىل - قىستاق ساياحاتى نىسانىنا قاتىناسقان قىستاق تۇرعىندارىنىڭ وتباسىنىڭ كىرىسى ورتا ەسەپپەن 20 مىڭ يۋان ارتتى. قىستاق تۇرعىندارى تيىمدىلىككە يە بولۋمەن بىرگە، قىستاقتىڭ بەت - بەينەسىندە دە تىم ۇلكەن وزگەرىستەر تۋىلدى.
قازىر قىستاقتا 2000 مەترلىك جاسىلداندىرۋ، سۋارۋ قۇبىر تورى توسەلدى، قۇرىلىس كولەمى 8700 شارشى مەترلىك شاعىن ساياحات باقشاسى الدەقاشان اق تەرەكپەن جۇرىندالدى، 60تان استام جەردە اۋىل - قىستاق ەرەكشەلىگىندەگى ەكولوگيالىق شاعىن كورىنىستەر دە قازىر شۇعىل سالىنۋ ۇستىندە.
”ءبىز ءۇيىمىزدىڭ ەسىك الدىنا، اۋلامىزدىڭ ىشىنە گۇل ەگۋىمىز كەرەك. قىستاق كوركەيسە، ساياحاتشىلار قايتا كەلەتىن بولادى، ساياحاتشىلاردى باۋراي الساق، اقشا تابا الماۋدان قالايشا الاڭدايمىز؟“، - دەدى قىستاق تۇرعىنى ۋاڭ جۇن.
كەلە جاتقان ساياحاتتىڭ قاۋىرت مەزگىلىنە قاراتا قىستاق تۇرعىندارى قايتكەندە ءبىر وتباسى ءبىر كورىنىس، ءبىر ەرەكشەلىك ارقىلى گۇل شاڭسىنىڭ مادەنيەت ءمانىن ونان ارى قويۋلاتا تۇسۋگە بولاتىنىن جوسپارلاۋدا. تاياۋدا قىستاقتاعى قولونەر شەبەرلەرى ”اعاشقا ءتىل ءبىتىرىپ، تاستى سويلەتۋ“ تامىرعا ورنەك سالۋ قىزمەت كەڭسەسىن قۇرىپ، ءبىرتالاي تامىر ويما گۇل تۇبەكتەرى، كوپ ەتتى وسىمدىك ساۋىتتارى كورىنىستەرى سياقتىلاردى ورنەكتەپ، شاڭسى قىستاعىنىڭ ەرەكشە مادەنيەت جاسامپازدىق ونىمدەرىن قالىپتاستىردى.
2021 - جىلى شاڭسى قىستاعى سۋ ۇنەمدەۋ سەبەبىنەن تىنىقتىرعان 4000 مۋدان استام جەرگە قايتالاي ەگىن سالادى، قىستاق تۇرعىندارى ەگىستىك جەردى ءىرى تيپتەگى اۋىل شارۋاشىلىعى ماشينالاسقان ەگىستىك سەرىكتەستىگىنىڭ شوعىرلى ەگىن سالۋىنا اينالىمعا بەرۋدى ءبىر اۋىزدان ۇيعاردى.
”ءبىز اۋىل شارۋاشىلىق سەرىكتەستىگىمەن كەلىسىمگە قول قويدىق، ولاردىڭ ءبىزدىڭ گۇل شاڭسى اۋىل - قىستاق كەشەندى تۇلعاسى قۇرىلىسىنا قاتىناسۋىنا مۇمكىندىك بەردىك. شوعىرلانا ەگىن سالىنعان جەردەن پايدالانىپ، جۇگەرى ءتىلسىم سارايىن قۇرىپ، گۇل شاڭسىنىڭ ساياحات كۇيىنە تاعى جاڭا بەينە قوستىق“، - دەدى يۇڭفىڭ قالاشىعىنىڭ ورىنباسار باستىعى جاڭ جيدۇڭ. مۇنان سىرت، جەرگىلىكتى ورىن تاعى قىستاقتاعى زالالسىز اۋىل شارۋاشىلىعى ونىمدەرىن ىسكە قوسۋدى جوسپارلاپ، ”گۇل شاڭسى“ سالاماتتىق اۋىل شارۋاشىلىق ونىمدەرى ماركاسىن جاراتپاقشى.
