ماۋ زىميننىڭ بايىرعى تۇراعى
قىزىل فينانىسكەردىڭ اۋەلگى ماقساتىن ۇعىنايىق
□ انار بۇلت / شينجياڭ گازەتىنىڭ ءتىلشىسى جيا چۇنشيا
3 - ايدىڭ 30 - كۇنى ءۇرىمجى قالاسى ميڭدى جولى 29 - نومىرىندەگى ماۋ زىميننىڭ بايىرعى تۇراعى تاعى ءبىر توپ قاستەرلەي كورۋشىلەردى قابىلدادى. بۇل بايىرعى تۇراق ماۋ زىميننىڭ كوزى تىرىسىندە تۇرعان ءۇيى، بۇرىنعى قازىنا ارنايى مەكتەبى، جاڭادان سالىنعان كورمە زالى سىندى 3 قۇرىلىستان قۇرالعان سىحيۋاننىڭ سۇرى كەرپىشى مەن سارى تامى، قىزىل دىڭگەكتەرى سالتاناتتى، ايباتتى كورىنىپ، ەسكى كلاسسيكالىق ستيل اڭعارتادى. اۋلانىڭ ءدال ورتاسىندا ماۋ زىمين قۇرباننىڭ جارتى دەنەسىنىڭ مىس ءمۇسىنى ايبىندى بەينەمەن بوي سوزىپ تۇر، قاباعىنان وسىناۋ كوممۋنيستىڭ قايىسپاس قايسارلىعى مەن قايتپاس قاجىرلىلىعى اڭدالادى. اعاسى ماۋ زىدۇڭنىڭ ءىزىن قۋعان جاس ماۋ زىمين جۇڭحۋا ۇلتىن گۇلدەندىرۋدىڭ، جۇڭگو حالقىن باقىتقا كەنەلتۋدىڭ ساپارىنا اتتانعان - دى.
كەزىندە ەلدى قۇرعان ەگەيلەردىڭ، ەرلىگى جەر مەن كوكتە ساقتالادى، وتسە دە جىلدار جىلجىپ تالاي عاسىر، ەسىمى ەل جادىندا جاتتالادى. ماۋ زىمين كونە تۇراعىنىڭ اۋلاسىندا تۇرىپ، ءتىلشى ءوزىن سوناۋ الماعايىپ جىلداردا تۇرعانداي سەزىندى. 1938 - جىلدىڭ كوكتەمىندە، ماۋ زىمين سوۆەت وداعىنا بارىپ ەمدەلۋ جولىندا شينجياڭنان وتەردە شىڭ شىسايدىڭ وتىنىشىمەن، پارتيا ورتالىق كوميتەتىنىڭ ماقۇلداۋىن الىپ، شينجياڭدا قالىپ جاپون شاپقىنشىلارىنا قارسى ۇلتتىق بىرلىكساپ قىزمەتىن ورىستەتەدى. ول شينجياڭداعى كەزىندە اتىن جوۋ بين دەپ وزگەرتىپ، ىلگەرىندى - كەيىن شينجياڭ ولكەلىك قازىنا مەڭگەرمەسىنىڭ ورىنباسار باستىعى، ۋاقىتشا مەڭگەرمە باستىعى، ولكەلىك حالىق ىستەرى مەڭگەرمەسىنىڭ ۋاقىتشا باستىعى بولادى. 1942 - جىلى كۇزدە شىڭ شىساي جياڭ جيەشىنىڭ قولتىعىنا كىرىپ كوممۋنيستىك پارتياعا قارسى شىعىپ، شينجياڭنىڭ جاپون شاپقىنشىلارىنا قارسى ۇلتتىق بىرلىكسابى بۇزىلىپ، ماۋ زىمين تۇتقىندالىپ تۇرمەگە قامالىپ، 1943 - جىلى 9 - ايدىڭ 27 - كۇنى نەبارى 47 جاسىندا جاسىرىن ولتىرىلەدى.
”ماۋ زىمين شينجياڭ قازىناسىن باسقارعان قىسقا عانا بىرنەشە جىلدا بۇكىل شينجياڭنىڭ قازىنالىق كىرىس - شىعىسى نەگىزىنەن تەڭگەرىلىپ، زات باعاسى تۇراقتانۋعا بەت الىپ، ءوندىرىس ورنىقتى قاداممەن دامىپ، حالىقتىڭ تۇرمىسى بەلگىلى دەڭگەيدە جاقساردى“، - دەدى ماۋ زىميننىڭ مىس ءمۇسىنىنىڭ قاسىندا تۇرعان ءتۇسىندىرۋشى حالينا نۇسقاۋ تەبىرەنە، - ”ماۋ زىمين باستان - اياق قازىنا قىزمەتىن ۇستاعانىمەن، ءارقاشان ءوزىن تيتتەي دە كىر جۋىتپاي تازا ۇستاپ، كىرشىكسىز دە كوپشىل بولىپ، شينجياڭداعى ءار ۇلت حالقىنىڭ ازاتتىق ىستەرى ءۇشىن وشپەس ۇلەس قوسىپ، ءبىر كوممۋنيستىڭ پارتيا ىستەرى ءۇشىن ءومىر بويى كۇرەس جۇرگىزەتىن سەرتىن ادالدىقپەن ورىندادى، ول ماڭگى ءبىزدىڭ ۇيرەنۋىمىزگە جانە ارداقتاۋىمىزعا تاتيدى“.
ماۋ زىمين قۇرباننىڭ كەڭسەسى مەن جاتاقحاناسى 1940 - جىلى 8 - ايدا سالىنعان، اعاش - توپىراق قۇرىلىمدى، 2 جارىم بولمەلى جەر ءۇي. اعا بۋىن قۇربانداردىڭ توڭكەرىستىك رۋحىن اسقاقتاتۋ ءۇشىن، جاڭا جۇڭگو قۇرىلعان سوڭ، مەملەكەت ماۋ زىمين قۇربان كوزى تىرىسىندە تۇرعان، تۇرمىس كەشىرگەن، قىزمەت ىستەگەن جەرلەرىن نەگىزىنەن اۋەلگى قالپى بويىنشا جوندەپ ءارى ەسكەرتكىش ورنى ەتتى. 1975 - جىلى 10 - ايدا ماۋ زىميننىڭ بايىرعى تۇراعى قوعامعا اشىق ۇستالدى. وسىدان كەيىن، اۆتونوميالى رايون، ءۇرىمجى قالاسى 2 دارەجەلى قازىنا ارنايى قارجى ءبولىپ بايىرعى تۇراقتى جوندەدى، سونداي - اق بۇرىنعى قازىنا ارنايى مەكتەبىنىڭ قۇرىلىسىن قالپىنا كەلتىرىپ قايتا سالدى. 2005 - جىلى 8 - ايدا بايىرعى تۇراقتىڭ باتىس جاعىنان تاعى ءبىر 2 قاباتتى كورمە سارايىن جاڭادان تۇرعىزدى.
كورمە سارايىنىڭ 2 - قاباتىندا كوپ مەديالى جابدىق 2 مينۋتقا جۋىق رەڭسىز بەينە جازبانى قايتالاپ قويىپ تۇرادى، دىبىسسىز وسى بەينە جازبا ءۇزىندىسى 20 - عاسىردىڭ 40 - جىلدارىنداعى ديحۋانىڭ (قازىرگى ءۇرىمجى) كوشە كورىنىستەرىن جانە ماۋ زىميننىڭ قۇرىلىس زايومىن تاراتىپ، ءار ۇلت حالقىنىڭ ونى تالاسا ساتىپ الۋى سياقتى جاندى كورىنىستەردى تولىق كورسەتەدى.
ءۇرىمجى قالالىق مۇراجايى جۇمىس ءبولىمىنىڭ مەڭگەرۋشىسى ساۋ فيميڭ بىلاي دەدى: ”وسىناۋ قىمباتتى بەينە جازبانى سول كەزدەگى سوۆەت وداعى باس ەلشىلىگىندەگى ءبىر فوتو ءتىلشى شينجياڭدا تۇسىرگەن ەكەن. ءبىز شاڭحاي دىبىس - بەينە ماتەريالدار مۇراجايىنان وسى قىمباتتى بەينە جازبانى تاۋىپ الدىق، توقتاۋسىز قايتالاپ قويۋ ارقىلى اناعۇرلىم كوپ كورەرمەننىڭ ماۋ زىميننىڭ شينجياڭنىڭ قازىنا ىستەرىنە قوسقان ۇلەسىن تۇسىنۋىنە مۇمكىندىك جاساپ وتىرمىز“.
مەملەكەتتىك ءتۇيىندى مادەني ەسكەرتكىشتەردى قورعاۋ ورنى، اۆتونوميالى رايون دارەجەلى وتانشىلدىق تاربيە بازاسى بولعان ماۋ زىميننىڭ بايىرعى تۇراعىن ەكسكۋرسيالاۋعا كەلەتىندەردىڭ اياعى ۇزىلمەيدى، ولار ءار الۋان قىزىل اڭگىمەلەردەن كوممۋنيستەردىڭ اۋەلگى ماقساتى مەن بورىشىن ۇعىنادى.
”قىزمەتى قانشا قاربالاس بولسا دا، ماۋ زىمين ۇيىمنىڭ وزىنە قارايلاسۋعا ادام ورنالاستىرۋىنان باس تارتقان، ول سوۆەت وداعىنان يمپورت ەتىلگەن كارەسين وشاق تاۋىپ اكەلىپ، ءوزى كەسپە پىسىرىپ، شاي قايناتقان، سونداي - اق ءار كۇنى اسىپ قالعان كوكونىستەردى تازالاپ جۋىپ، ۇساقتاپ تۋراپ، حۋناندىقتاردىڭ كوكونىس شىلاۋ ءادىسى بويىنشا ولاردى كۇبىگە سالىپ شىلاپ، تيتتەي دە ىسىراپ ەتپەگەن، ول شىنىمەن دە قاجىرلى دا قاراپايىم بولۋدىڭ ونەگەسى ەدى“. كورمە سارايىنىڭ 2 - قاباتىنداعى كارەسين وشاقتىڭ جانىندا تۇرىپ، ءتۇسىندىرۋشىنىڭ بايانداۋىن تىڭداعان كورەرمەن ۋاڭ جيانجۇڭدە ەرىكسىزدەن قۇرمەت سەزىمى تۋدى: ”قاجىرلى دا قاراپايىم بولۋ كوممۋنيستەردىڭ تاڭداۋلى ستيلى. قازىر تۇرمىس جاقسارعانىمەن، 40 نەشە جىلدىق پارتيا ستاجى بار كوممۋنيستىك پارتيا مۇشەسى رەتىندە، مەن توڭكەرىستىك ارداگەرلەردىڭ داڭقتى ءداستۇرىن جالعاستىرىپ قانا قويماي، ۇرپاقتارعا قاجىرلى دا قاراپايىم، ۇنەمشىل دە ۇقىپتى بولۋدى ۇيرەتىپ، قىزىل گەندى ۇرپاقتان - ۇرپاققا جالعايمىن“.
قىزىل مادەنيەتتى جالعاستىرۋدى اناعۇرلىم ويداعىداي ىلگەرىلەتۋ ءۇشىن، 2020 - جىلى ماۋ زىميننىڭ بايىرعى تۇراعى كورمە مازمۇندارىن جاڭالاپ، دەڭگەيىن كوتەرىپ، مازمۇنىن اناعۇرلىم بايىتىپ، ناقتىلاندىرىپ، ماۋ زىمين قۇرباننىڭ شۇعىلالى ءومىرىن جان - جاقتى بەينەلەدى. بۇدان سىرت، ءتۇسىندىرۋ ماشيناسى، تاقتايشا تەلەۆيزور جانە ەلەكتروندى گۇل قويۋ ەكرانى سياقتى كوپ مەديالى جابدىقتار قويىپ، اناعۇرلىم كوپ ەكسكۋرسيالاۋشىلاردى وسىندا كەلىپ توڭكەرىسشىنىڭ ءىزىن قۋىپ، اعا بۋىن ارداگەرلەردى ساعىنا ەسكە الىپ، قاھارماندارعا قۇرمەت بىلدىرۋگە باۋرادى. 3 - ايدىڭ 30 - كۇنى ماۋ زىميننىڭ كەڭسەسىنىڭ جانە جاتاقحاناسىنىڭ بايىرعى جۇرتى شينجياڭنىڭ تۇڭعىش توپتاعى توڭكەرىستىك مادەني ەسكەرتكىشتەر تىزىمىنە ەندى.
ەكسكۋرسيالاۋ سىلتەمەسى
ماۋ زىميننىڭ بايىرعى تۇراعى ءۇرىمجى قالاسى ميڭدى جولى 29 - نومىرىنە ورنالاسقان، يەلەگەن جەر كولەمى 960 شارشى مەتر، 1940 - جىلى 8 - ايدا سالىنعان، جاپون شاپقىنشىلارىنا قارسى سوعىس مەزگىلىندە ماۋ زىمين شينجياڭ ولكەلىك قازىنا مەڭگەرمەسىنىڭ ورىنباسار باستىعى، ۋاقىتشا مەڭگەرمە باستىعى بولعان كەزىندەگى كەڭسەسى جانە تۇرعان جەرى بولىپ تابىلادى. جاڭا جۇڭگو قۇرىلعان سوڭ، ۇكىمەت ماۋ زىمين قۇربان كوزى تىرىسىندە تۇرعان، تۇرمىس كەشىرگەن، قىزمەت ىستەگەن جەرلەرىن نەگىزىنەن اۋەلگى قالپى بويىنشا جوندەپ، ەسكەرتكىش ورنى ەتىپ، ءار ۇلت حالقىنىڭ قاستەرلەي كورۋىنە ۇسىندى. 1975 - جىلى 10 - ايدا ماۋ زىميننىڭ بايىرعى تۇراعى قوعامعا اشىق ۇستالدى. 2020 - جىلى جاڭالاۋ، دەڭگەيىن كوتەرۋدەن كەيىن، ماۋ زىميننىڭ بايىرعى تۇراعىنداعى كورمە زالىنىڭ مازمۇنى اناعۇرلىم بايىتىلىپ، كورمە تاسىلدەرى اناعۇرلىم الۋان تۇرلىلەندى. ماۋ زىميننىڭ بايىرعى تۇراعى ءار اپتانىڭ سەيسەنبى كۇنىنەن جەكسەنبى كۇنىنە دەيىن ەكسكۋرسيالاۋشىلارعا تەگىن اشىلادى، اشىلۋ ۋاقىتى بەيجيڭ ۋاقىتى ساعات 10 جارىمنان 18گە دەيىن.
