چارقىلىق اۋدانى ۇتام اۋىلى يۇلعۇنارىق قىستاعى:
قىستاق تۇرعىندارى شىلانمەن بايىپ، شاعىن ساياجايلاردا تۇردى
دوڭگەلەك داۋلەتتىلىككە ءبىر نيەتپەن ۇمتىلۋ
□ انار بۇلت / شينجياڭ گازەتىنىڭ ءتىلشىسى دۋ جيانحۇي، ەرىكتى ءتىلشى ۋاڭ يۇڭچياڭ
4 - ايدىڭ 18 - كۇنى چارقىلىق اۋدانى ۇتام اۋىلى يۇلعۇنارىق قىستاعىنىڭ شىلان باعبانى سۇڭ لي شىلان اعاشىنا تىڭايتقىش بەرىپ، ءبىرىنشى رەتكى سۋىن بەرىپ بولعاننان كەيىن، ءۇيىنىڭ 2 - قاباتىنداعى سامالدىقتا شايىن سوراپتاي ءىشىپ وتىردى. رەتتى شىلان ورمانى ۇيمەن جاراسىمدى كورىنىس قۇراپ، وعان اۋىل تۇرمىسىنىڭ راقاتىن سەزىندىردى.
كىشكەنتاي شىلان يۇلعۇنارىق قىستاعىنداعى شىلان باعباندارىنىڭ قالتاسىن قامپايتتى. شىلان باعباندارى بايىپ، ەكى قاباتتىق ساياجاي سالدىرىپ، قالادان دا ءۇي ساتىپ الدى. قىستىڭ سۋىق كۇندەرىندە شاعىن اۆتوكولىكتەرىمەن قالاعا بارىپ ونداعى ۇيلەرىندە تۇرادى؛ جازدىڭ ىستىق كۇندەرىندە سالقىن قىستاققا قايتىپ كەلەدى.
بايۋ اعاشىن ەكتى
”وسىنشاما ۇلكەن شىلان اعاشىن قوپارىپ تاستاعانىڭ وبال ەمەس پە!“، - دەدى سول كۇنى يۇلعۇنارىق قىستاعىنىڭ تۇرعىنى ۋاڭ جۇنچىڭنىڭ شىلان باعىنداعى شىلان اعاشىن قازىپ جاتقاندىعىن كورگەن ءتىلشى كەڭەس بەرىپ.
”مۇنى ءسىز تۇسىنبەيسىز، مۇنى سيرەتۋ دەيمىز. شىلان اعاشىنىڭ ارالىعى جاقىن بولسا، اۋا وتپەيدى، كۇن نۇرى دا جاقسى تۇسپەيدى، ورتاسىنداعى ءبىر ءتۇبىن قازىپ باسقا جەرگە كوشىرىپ ەكسەك، كەلەسى جىلعى شىلاننىڭ ءونىم مولشەرىنە ىقپال جاسامايدى، ساپاسى دا اناعۇرلىم جاقسى بولادى!“، - دەدى ۋاڭ جۇنچىڭ.
مۇنىمەن قويماي، تىڭايتقىش بەرۋدە دە كوڭىل بولەتىن ىستەر بار. ۋاڭ جۇنچىڭ وتباسىنىڭ شىلان اعاشىنا بەرىلگەن تىڭايتقىشتىڭ ءبارى الىستاعى گانسۋدان اكەلىنگەن تاۋىق ساڭعىرىعى. چارقىلىق اۋدانى جىل سايىن بۇكىل ەل كولەمىندە اشىق مەردىگەر شاقىرىپ، چيڭحاي، گانسۋ سياقتى جەرلەردەن بيولوگيالىق تىڭايتقىش اكەلىپ، شىلان باعباندارىن قامدايدى.
ۋاڭ جۇنچىڭنىڭ شىلان جونىندەگى تانىمىندا 20 نەشە جىلدىڭ الدىندا اۋداننىڭ قىستاق تۇرعىندارىن شىلان ەگۋگە ەندى عانا جەتەكتەگەن كەزىندەگىمەن سالىستىرعاندا وراسان زور وزگەرىس بولدى. ”سول كەزدە كوپتەگەن ادام شىلاننىڭ بولاشاعى جوق دەپ قارادى. كادرلار العاشقى كۇنى بۇقاراعا كومەكتەسىپ شىلان كوشەتىن ەكسە، كەيبىرەۋلەر كەلەسى كۇنى جەر جىرتقاندا قاساقانا قوپارىپ كەتەدى؛ سۋارعاندا سۋدى شىلان كوشەتىنەن بۇرىپ، كوشەتتى ادەيى قۋراتىپ ولتىرەدى“، - دەدى ۋاڭ جۇنچىڭ ەسكە الىپ.
يۇلعۇنارىق قىستاعى تاكلاماكان ءشولىنىڭ جيەگىنە ورنالاسقان، شىلان اعاشى شولگە ءتوزىمدى، بۇرشىك جارۋى جاي، گۇلدەۋ مەزگىلى ۇزاق، جىل بويى سوققان قۇمدى بوراندا دا گۇل اشىپ، جەمىس بەرە بەرەدى، كىرىستى مولايتىپ، بايىتىپ قانا قويماي، بوراننان ساقتانىپ، قۇمدى دا توسا الادى. 2000 - جىلى يۇلعۇنارىق قىستاعى چارقىلىق اۋدانىنىڭ شىلان شارۋاشىلىعىن دامىتۋ ۇندەۋىنە ءۇن قوسىپ، بۇكىل اۋداندا الدىمەن شىلان ەكتى.
20 نەشە جىلدى باستان وتكەرىپ، ”چارقىلىق شىلانى“ بۇكىل ەلدە داڭقى جايىلىپ، ىلگەرىندى - كەيىندى ”جۇڭگو شىلان مەكەنى“، ”جاعراپيالىق بەلگى بويىنشا قورعالاتىن ءونىم“ سياقتى اتاقتارعا يە بولدى. يۇلعۇنارىق قىستاعىنىڭ شىلان ەگىمشىلىك اۋماعى نولدەن قازىرگى 7500 مۋعا دامىپ، شىلان باعباندارىنىڭ جىلدىق جان باسىندىق ورتاشا تازا كىرىسى 2003 - جىلعى 2000 يۋاننان 2019 - جىلعى 37 مىڭ يۋانعا جوعارىلادى.
يۇلعۇنارىق قىستاعىنداعى شىلان باعباندارى شىلان بازارىنىڭ قاۋىرت مەزگىلى الا كەلگەن قۋانىشتى باستان وتكەردى، سونداي - اق شىلان بازارى توقىراعان مەزگىلدەگى داعدارىستىڭ دا قيىندىعىن كوردى. شىلان شارۋاشىلىعىن قايتكەندە باياندى دامىتۋعا بولادى؟ چارقىلىق اۋداندىق پارتكومنىڭ تۇراقتى مۇشەسى، ۇگىت ءبولىمىنىڭ باستىعى جوۋ جىڭ مىناداي جاۋاپ بەردى: ”تاڭداۋلى ساپادان جازباي، ايگىلى ماركا جاراتىپ، ارنانى كەڭەيتۋ، چارقىلىق شىلانىن ولشەمدەندىرىپ، ورگانيكالى ءوندىرۋدى اتقارۋ، ساپاسىن جوعارىلاتىپ، ءونىمىن ارتتىرۋ شىلان شارۋاشىلىعىنان مول ءونىم الۋدىڭ نەگىزى“.
بيىل 3 - ايدىڭ 25 - كۇنى اۆتونوميالى رايوندىق حالىق قۇرىلتايى تۇراقتى كوميتەتى «بايىنعولين موڭعۇل اۆتونوميالى وبلىسىنىڭ شىلان شارۋاشىلىعىن جەبەۋ ەرەجەسىن» بەكىتىپ، يۇلعۇنارىق قىستاعىنىڭ شىلان شارۋاشىلىعىن باياندى دامىتۋىنا ايقىن بەتالىس كورسەتتى.
ينتەرنەت جەلىسىندە شىلان ساتتى
ءتىلشى يۇلعۇنارىق قىستاعىنداعى ”ينتەرنەتتە تانىمال“ چىن شياۋميڭ وتباسىنا بارعاندا، ايەلى ۋاڭ حۇي ەكەۋى قاربالاستىقتان مۇرىندارىنا سۋ جەتپەي، شىلاندى دوربالاپ، قوراپتاپ، جونەلتۋگە دايىندالىپ جاتىپتى.
”بۇرىن شىلان ەككەندە ىشكى وڭىرلەردەگى ساۋداگەرلەردىڭ كەلىپ ساتىپ الۋىن كۇتەمىز، پايداسى ماردىمسىز بولاتىن. قازىر ايەلىم ەكەۋىمىز كۇندە تىكە تاراتىلىم اشامىز، وتباسىمىزداعى 20 نەشە مۋ جەردىڭ شىلانى ساتۋعا جەتپەي قالاتىندىقتان، باسقا قىستاق تۇرعىندارىنىڭ شىلانىن ساتىپ الامىز“، - دەدى چىن شياۋميڭ ءوزىنىڭ ەلەكتروندىق ساۋدا ىستەگەندەگى تابىسىن قۋانىشپەن ءبولىسىپ.
چىن شياۋميڭنىڭ جەتەكتەۋىندە يۇلعۇنارىق قىستاعىندا شىلان ەگەتىن 37 وتباسى ەلەكتروندىق ساۋدانىڭ جىلدام كولىگىنە وتىرىپ، توردا ساتۋ جولىمەن ءجۇرىپ، كوپ ارنادا كىرىس ارتتىرۋدى جۇزەگە اسىردى.
ءيۇسىپ ميجيت كەزىندە قىستاقتاعى ارحيۆ تۇرعىزىلىپ، كارتچكالاندىرىلعان كەدەي شارۋا بولاتىن، قازىر شىلان ەگۋدى ۇيرەنىپ قانا قويماي، ەلەكتروندىق ساۋدامەن اينالىستى. 2019 - جىلى چىن شياۋميڭنىڭ جانە قىستاق كادرلارىنىڭ كومەگىندە ول ينتەرنەتتەن پايدالانىپ شىلان ساتۋدى ۇيرەندى. قىستاق تۇرعىندار كوميتەتى وعان 20 مىڭ يۋان ەلەكتروندىق ساۋدا بويىنشا ۇلگى كورسەتۋ قۇرىلىس نىسان قاراجاتىن الىپ بەردى، سول جىلى ونىڭ توردا تىكە تاراتۋ ارقىلى شىلان ساتۋدان كىرگىزگەن كىرىسى 200 مىڭ يۋانعا تايادى.
بۇگىنگى كۇنى ءيۇسىپ ”كروران“ ساۋدا ماركاسىن تىركەتىپ، شينجياڭ كروران اۋىل شارۋاشىلىق ونىمدەرىن ەگۋ شەكتى سەرىكتەستىگىن قۇرىپ، ماڭىنداعى ەگىنشى وتباسىلارىمەن چارقىلىق اۋدانى شىلان مەكەنى شىلان كاسىپتىك كووپەراتيۆىن قۇرىپ، اليبابادا دۇكەنىن تىركەۋگە الدىرىپ، اۋىل شارۋاشىلىق ونىمدەرىن وڭدەۋ زاۆودىن قۇرىپ، ءوندىرۋ، قامداۋ، ساتۋ جەلىلى شارۋاشىلىق جۇيەسىن قالىپتاستىرىپ، ءوزى كەدەيلىكتەن ارىلىپ بايىپ قانا قويماي، اۋىلداستارىن بىرگە كىرىستەرىن ارتتىرىپ، بايۋعا جەتەكتەدى.
شاعىن ساياجايلارعا كىردى
4 - ايداعى يولعۇنارىق قىستاعى تىرشىلىك تىنىسى قاۋلاعان شىلان ورمانى اراسىندا ايشىقتالا كورىنەدى. قىستاققا ۇلاسقان ايناداي تازا جولدىڭ جاعالاۋىنا شىراقتار ورناتىلىپ، قاز - قاتار رەتتى سالىنعان، كىشكەنە اۋلاسى بار شاعىن ساياجايلار كىسىنى قىزىقتىرادى، قۇددى ەكولوگيالىق دەمالىس جايلارىنا كەلگەندەي بولاسىز.
سۇڭ ليدىڭ اۋلاسىنداعى ءجۇزىم سورەسىنىڭ استىندا جەڭىل اۆتوكولىك تۇر. ”قازىرگى تۇرمىسىمىز، شىنىندا، باقىتتى، ءاربىر وتباسى تۇگەلدەي جەڭىل اۆتوكولىك ساتىپ الدى، كوپ ساندى شىلان باعباندارى اۋدان قالاشىعىنان قابات ءۇي ساتىپ الدى، تاعى كەيبىرەۋلەرى كورلا، ءۇرىمجى سياقتى جەرلەردەن ءۇي ساتىپ الدى. ءار جىلى شىلاننان كىرەتىن كىرىسى نەشە 100 مىڭ يۋانعا جەتەدى“، - دەدى سۇڭ لي جۇزىنەن باقىتتىڭ لەبى ەسىپ.
ءۇيدىڭ ىشىندە ەدەنگە جاتقىزىلعان اق مرامور تاقتايشالار تاپ - تازا، قارا بىلعارىمەن كومكەرگەن اعاش سافانىڭ الدىنا قويىلعان شاي ۇستەلدىڭ ۇستىندەگى دەنساۋلىق كۇتىمدەۋ شاينەگىنەن بۋ بۇرقىراپ، شايدىڭ حوش ءيىسى اڭقيدى. اس ۇيدە سۇڭ ليدىڭ زايىبى ياڭ شۋچين تابيعي گاز وشاعىنا سۋ قايناتىپ، قوي ەتىن تۋراپ، تۇسكى اس دايىنداپ جاتىر. ”بۇرىن ءبىز تام ۇيدە تۇراتىنبىز، اعاش وتىن جاعىپ تاماق پىسىراتىنبىز، تاماق پىسىرىپ بولعانشا ’تۇتە - تۇتەمىز‘ شىعاتىن، قازىرگى تۇرمىسىمىزعا توتەنشە ريزامىز!“، - دەيدى ياڭ شۋچين كۇلە سويلەپ.
تۇستە سۇڭ لي ادەتىنشە تەلەۆيزوردىڭ الدىنا جايعاسىپ حابار كوردى. ياڭ شۋچين بىلاي دەدى: ول تەلەۆيزور كورسە، ءسوز جوق، ورتالىق تەلەۆيزياسىنىڭ «مەملەكەتتىك، حالىقارالىق حابارلارىن»، سونداي - اق جەرگىلىكتى حابارلاردى كورەدى. حابار كورگەندە نەگىزىنەن قاي جەردە، قانداي ادامدار كومەككە ءزارۋ بولىپ جاتقاندىعىنا نازار اۋدارادى، بۇكىل مەملەكەتتىڭ قاي جەرى اپاتقا ۇشىراسا دا، ول امالىن تاۋىپ سول جەرگە جىلۋ اقشا اتايدى. ماڭايىنداعى الدەكىم اۋىر ناۋقاسقا شالدىعىپ شۇعىل ەمدەۋ قاراجاتىن قاجەت ەتسە، ول ەستي سالا شيپاحاناعا بارىپ كوڭىلىن سۇراپ، كومەك قولىن سوزادى.
”كىشكەنە كەزىمدە وتباسىمىزدا اعا - ىنىلەرىم كوپ بولدى، كەدەيشىلىكتەن تۇلكى قۇرساق كۇن كەشتىك، جاپانى دا از تارتپادىق. بۇگىنگى كۇندە پارتيانىڭ تاماشا ساياساتىنا سۇيەنىپ، باقىتتى تۇرمىسقا قولىمىز جەتتى، قوعامعا قارىمجى قايتارۋىمىز ورىندى ەمەس پە؟“، - دەدى سۇڭ لي. ول 2001 - جىلدان قازىرگە دەيىن شىلان ەگۋمەن اينالىسىپ كەلەدى ەكەن، قوعامعا قايتارعان قارىمجىسى جيىنى 400 مىڭ يۋاننان اسىپتى.
”يۇلعۇنارىق قىستاعىندا 45 وتباسى ەكى قاباتتىق ساياجاي سالىپ الدى. تەك اۆتوكولىك جۇرگىزۋ كۋالىگى بار بولسا بولعانى، بارلىعى دا جەڭىل اۆتوكولىك ساتىپ الادى، ％80 ادامنىڭ قالادا ءۇيى بار، قىستاق تۇرعىندارى قىستا قالاعا بارىپ قىستاپ، جازدا قىستاققا قايتىپ كەلىپ، باقىتتى تۇرمىس كەشىرۋدە“، - دەدى يولعۇنارىق قىستاعى پارتيا ياچەيكاسىنىڭ شۋجيى باي جۋ ماقتانىشپەن.
