كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋ جاۋاپناماسى
□ انار بۇلت / شينجياڭ گازەتىنىڭ ءتىلشىسى ءرايدا
4 - ايدىڭ 14 - كۇنى كونەشار اۋدانى وعۇساق قالاشىعى تومەنگى وعۇساق قىستاعىنىڭ تۇرعىنى تۇنيساگۇل عوپۇر تىگىن ماشيناسىنىڭ الدىندا زاۆودتاعى اپەكە - سىڭلىلەرىمەن بىرگە كيىم تىگىپ وتىر.
2017 - جىلى 5 - ايدا جاڭاشار اۋدانىنا ىرگە تەپكەن بۇل توقىماشىلىق سەرىكتەستىگى تۇنيساگۇل قاتارلى ءبىر توپ اۋىل - قىستاق ايەلدەرىنىڭ كاسىپ سالاسى جۇمىسشىسىنا اينالىپ، ورنىقتى قىزمەت پەن كىرىسكە يە بولۋىنا مۇمكىندىك جاساپ، ولاردىڭ تۇرمىسىندا وراسان زور وزگەرىس تۋدىردى.
جۋىرداعى جىلداردان بەرى شينجياڭعا كومەكتەسكەن ولكە، قالالار كاسىپ سالاسى ارقىلى جۇمىستاندىرىپ كەدەيلەردى سۇيەمەلدەۋدى بەلسەندىلىكپەن ىلگەرىلەتىپ، حالىق تۇرمىسىن قامتاماسىز ەتۋ جانە جاقسارتۋ تەبىنىن ۇزدىكسىز ارتتىردى. 2016 - جىلدان بەرى شينجياڭعا كومەكتەسۋ قارجى نىساندارى اۋىر كەدەي اۋداندارعا، كەدەي قىستاقتارعا، كەدەي بۇقاراعا ۇزبەي بەيىمدەلدى، شينجياڭعا كومەكتەسەتىن 19 ولكە، قالا جيىنى 61 ميلليارد 706 ميلليون يۋان شينجياڭعا كومەكتەسۋ قارجىسىن سالىپ، 7040 شينجياڭعا كومەكتەسۋ نىسانىن اتقاردى، مۇنىڭ ىشىندە شينجياڭعا كومەكتەسۋ ارقىلى كەدەيلەردى سۇيەمەلدەۋ قارجىسى 40 ميلليارد 855 ميلليون يۋان، شينجياڭعا كومەكتەسۋ ارقىلى كەدەيلەردى سۇيەمەلدەۋ نىسانى 3720.
كاسىپ سالاسى ارقىلى ”قان جاساپ“، جۇمىستانۋدى ورنىقتىردى
”بۇرىن ەگىن ەككەندە ءبىر جىلدا 10 مىڭ يۋاننان استام كىرىس كىرىپ، وتباسىمىز ءۇپى - ءتاپى تۇرمىس كەشىرەتىن. قازىر ايەلىم ەكەۋىمىز دە كاسىپ سالاسى باقشاسىندا قىزمەت ىستەپ، ەكەۋىمىزدىكىن قوسقاندا، ايىنا 7000 يۋاننان استام كىرىس كىرگىزەمىز. ءبىز قالادان ءۇي جانە اۆتوكولىك ساتىپ الۋدى جوسپارلاپ وتىرمىز“، - دەپ اتۇش قالاسى قاراجول اۋىلى يازىلۋ قىستاعىنداعى تۇرسۇنجان ءجۇرات اتۇش قالاسىنداعى شاعىن، ۇساق كاسىپ سالاسى باقشاسىنىڭ ءوز تۇرمىسىنا الا كەلگەن وزگەرىستەرىن تىلشىگە قۋانا اڭگىمەلەپ بەردى.
بۇل وزگەرىستەر شينجياڭعا كومەكتەسەتىن ولكە، قالالاردىڭ ”جۇمىستاندىرۋدى ءبىرىنشى ورىنعا قويۋ، اۋىل شارۋاشىلىعىنا ۇيلەسىمدى بولسا اۋىل شارۋاشىلىعىمەن شۇعىلدانۋ، ونەركاسىپكە ۇيلەسىمدى بولسا ونەركاسىپپەن شۇعىلدانۋ، ساياحاتقا ۇيلەسىمدى بولسا ساياحاتپەن شۇعىلدانۋ“ سىندى كاسىپ سالاسى ارقىلى شينجياڭعا كومەكتەسۋ ۇستانىمىنىڭ ارقاسىندا تۋىلعان. قىسقا عانا بىرنەشە جىلدا شينجياڭعا كومەكتەسەتىن ولكە، قالالار ىشكەرى وڭىردەن 5000نان استام كاسىپورىندى شينجياڭعا ىرگە تەپتىرىپ، ءبىر ميلليوننان استام ادامنىڭ جۇمىستانۋىن جەبەدى.
جۋىرداعى جىلداردان بەرى شينجياڭعا كومەكتەسەتىن ولكە، قالالار كومەك قابىلدايتىن جەردەگى كاسىپ سالاسى دامۋىنىڭ نەگىزى مەن قاجەتىن توڭىرەكتەي وتىرىپ، ساۋداگەر شاقىرىپ، قارجى ەنگىزۋ قيمىلدارىن بەلسەندىلىكپەن ورىستەتىپ، كاسىپ سالاسى تىزبەگىن ۇزارتىپ، ورنىقتى جۇمىستانۋدى جەبەدى.
شاندۇڭ شينجياڭعا كومەكتەسۋدە توقىماشىلىق، كيىم - كەشەك، اۋىل شارۋاشىلىق قوسىمشا ونىمدەرىن وڭدەۋ سياقتى ەڭبەككۇش شوعىرلى كاسىپ سالالارىنا باعىتتاپ ساۋداگەر شاقىرىپ، قارجى ەنگىزۋدى ۇدايىلاندىرىپ، شاندۇڭ رۋ - ي، چيڭداۋ جيفا قاتارلى ىرگە تەپكەن كاسىپورىنداردىڭ نىسانداردى ۇزدىكسىز اتقارۋىن جەبەدى؛ حىنان شينجياڭعا كومەكتەسكەن 2010 - جىلدان بەرى باستان - اياق كاسىپ سالاسى ارقىلى جۇمىستانۋدى جەبەۋدى ماڭداي الدى ورىنعا قويىپ، توقىماشىلىق، كيىم - كەشەك، اۋىل شارۋاشىلىق قوسىمشا ونىمدەرىن جىنتىكتەي وڭدەۋ قاتارلى كاسىپ سالالارىنىڭ دامۋىنا كومەكتەسىپ، بۇقارانىڭ ءوز جەرىندە، جاقىن ماڭدا جۇمىستانۋىن جەبەدى؛ بەيجيڭ شينجياڭعا كومەكتەسۋدە كومەك قابىلدايتىن جەردىڭ ءىس جۇزىندىگىمەن ۇشتاستىرىپ، كاسىپ سالاسىن دامىتۋ ارقىلى جۇمىستانۋدى جەبەۋدى كەدەيلەردى سۇيەمەلدەۋ قىزمەتىندە ماڭىزدىنىڭ ىشىندەگى ماڭىزدىسى ەتىپ، ”5 ۇلكەن ونەركاسىپ باقشا رايونىن“ سالدى...
ءبىر - بىرلەگەن ونەركاسىپ باقشا رايوندارى ەڭسە كوتەرىپ، كاسىپ سالاسى ارقىلى شينجياڭعا كومەكتەسۋ نىساندارى ىركەس - تىركەس تياناقتانىپ تامىر تارتىپ، كاسىپ سالاسىن دامىتىپ، جۇمىستانۋدى جەبەپ، كومەك قابىلدايتىن جەرلەردىڭ ”قان جاساۋ“ يقۋاتى مەن ءوزىن دامىتۋ قابىلەتىن كۇشەيتىپ، شينجياڭنىڭ كاسىپ سالاسىنىڭ دامۋىن ىلگەرىلەتۋگە بەرىك نەگىز قالادى.
تۇتىنۋ ارقىلى كەدەيلەردى سۇيەمەلدەپ، دالمە - ءدال يگىلىككە كەنەلدىردى
”كۇن ءتۇسۋ ۋاقىتى ۇزاق بولاتىندىقتان، كەلپىندە وندىرىلگەن ءبيدايدىڭ ساپاسى جاقسى، جاسىل، وڭدەلگەن ۇن حۋجوۋ بۇقاراسىنىڭ قىزۋ قارسى الۋىنا يە بولدى!“، - دەدى جىجياڭ مايبافۋ اۋىل شارۋاشىلىق ونىمدەرى شەكتى سەرىكتەستىگىنىڭ قىزمەتكەرى شى ۋيحۇڭ، ول ءار جىلى كەلپىن اۋدانىنا كەلىپ، بۇل ارادان اۋىل شارۋاشىلىق ونىمدەرىن جىجياڭعا تاسىپ اپارىپ ساتادى ەكەن.
جىجياڭ مايبافۋ اۋىل شارۋاشىلىق ونىمدەرى شەكتى سەرىكتەستىگى ”10 قالادا 100 دۇكەننىڭ“ حۋجوۋداعى قالا دارەجەلى تيجارات جۇرگىزەتىن ساۋداگەرى، 2020 - جىلى 6 - ايدا كەدەي وڭىرلەردىڭ اۋىل شارۋاشىلىق قوسىمشا ونىمدەرىن ينتەرنەتتە ساتۋ تۇعىرى − ”كەدەيلەردى سۇيەمەلدەۋ 832دە“ تىركەلىپ، نەبارى جارىم جىلدا 20 ميلليون يۋاننان استام قۇنعا يە كەلپىننىڭ اۋىل شارۋاشىلىق ونىمدەرىن ساتتى.
”شاڭحاي شينجياڭعا كومەكتەسۋدە بىزگە ارنا قۇرىپ، تۇعىر ورناتىپ، ياركەن الماسىنىڭ شاڭحايدا ساتىلۋىنا مۇمكىندىك جاساپ، جىلدىق ساتۋ مولشەرىن 400 توننادان اسىردى“، - دەدى ياركەن اۋدانى لى - ي جەمىس شارۋاشىلىعى شارۋالار كاسىپتىك سەلبەستىك كووپەراتيۆىنىڭ جاۋاپتىسى ليۋ ۋىنحۇي.
ۇعىسۋعا قاراعاندا، شاڭحاي قالاسى شينجياڭعا باعىتتامالى كومەكتەسۋ قىزمەتى الدىڭعى جاق قولباسشىلىق شتابى ياركەن بولىمشە قولباسشىلىق شتابى اۋىل شارۋاشىلىق ونىمدەرىن ساتۋ كورمەسى، كەدەيلەردى سۇيەمەلدەۋ اۋىل شارۋاشىلىق ەرەكشە ونىمدەرى تارتۋى تىكە تاراتۋدا زات ساتۋ سياقتى تاسىلدەر ارقىلى بىلتىر ياركەن اۋدانىنا كومەكتەسىپ 150 ميلليون يۋاننىڭ اۋىل شارۋاشىلىق ونىمدەرىن ساتقان.
كەدەيلەردى سۇيەمەلدەۋ ونىمدەرىنىڭ ”ءونىم جاقسى بولسا دا تۇرعان ورنى شەت - شالعاي بولۋ“ قيىن ماسەلەسىن شەشۋ ءۇشىن، جۋىق جىلداردان بەرى شينجياڭعا كومەكتەسكەن ءارقايسى ولكەلەر، قالالار تۇتىنۋ ارقىلى كەدەيلەردى سۇيەمەلدەۋدىڭ كومەسكى كۇشىن ىشكەرىلەي اشىپ، ەلەكتروندىق ساۋدا ارقىلى كەدەيلەردى سۇيەمەلدەۋ، كورمە ارقىلى كەدەيلەردى سۇيەمەلدەۋ سياقتى كوپ ارنالار ارقىلى ”ەڭ سوڭعى ءبىر كيلومەتردى“ اشتى. شاندۇڭ شينجياڭعا كومەكتەسكەن ”ۇلكەن قامبانى شىعىسقا كوشىرۋ“ نىسانى، جىجياڭ شينجياڭعا كومەكتەسكەن ”10 قالادا 100 دۇكەن“ نىسانى جانە ”بەيجيڭ − حوتان ءنومىرلى“، ”حاربين − التاي ءنومىرلى“ سياقتى ساياحات ارناۋلى پويەزدارى، ”كورلا المۇرتى ءنومىرلى“، ”كىشكەنە اق ورىك ءنومىرلى“ سياقتى اۋىل شارۋاشىلىق قوسىمشا ونىمدەرى اۆياتسيا زات تاسىمالى ارناۋلى ۇشاعى... تيانشان الابىنداعى ەرەكشە ونىمدەر شينجياڭعا كومەكتەسۋ تۇعىرى ارقىلى بازارعا بەت الدى، ساتۋ ارناسىن تاپتى، كەدەي بۇقارا كىرىستەرىن ارتتىرۋدىڭ جولىن تاپتى. ساناققا قاراعاندا، بىلتىر تۇتىنۋ ارقىلى كەدەيلەردى سۇيەمەلدەۋ ايى كەزىندە شينجياڭعا باعىتتامالى كومەكتەسكەن 19 ولكە، قالا تۇتىنۋ ارقىلى كەدەيلەردى سۇيەمەلدەۋ ارناۋلى پويەزى، ارناۋلى ۇشاعى، ينتەرنەت سياقتى تاسىلدەر ارقىلى كومەككە قابىلداعان جەرلەردەگى 50 مىڭ توننا اۋىل شارۋاشىلىق ونىمدەرىنىڭ ساتىلۋىنا كومەكتەسىپ، شامامەن 700 ميلليون يۋان ساتىلۋ سوماسىن جۇزەگە اسىرعان.
حالىق تۇرمىسى جاقساردى، باقىتقا شومدى
”قازىر ءبىزدىڭ ءۇيىمىز جايلى بولىپ قالماستان، قىستاقتىڭ ورتاسى دا بارعان سايىن جاقساردى، اسفالت جول تۇتاستى، جول شىراعى ورناتىلدى“... تۇرار جاي شارت - جاعدايى مەن ورتانىڭ وزگەرىسىن تىلگە العان قۇمىل قالاسى يجوۋ رايونى چينچىڭ اۋىلى بايشان قىستاعىنىڭ تۇرعىنى ۋاڭ دى - ۋىن ەرەكشە القاۋ ءبىلدىردى. 2019 - جىلى جەرگىلىكتى ورىنداعى ۇكىمەت پەن شينجياڭعا كومەكتەسۋ قارجىسىنىڭ كومەكتەسىپ - سۇيەمەلدەۋىندە، ونىڭ ءۇيى 80 شارشى مەترلىك بەيقۇت ءۇي سالىپ الدى. بۇل كۇندەرى ۋاڭ دى - ۋىننىڭ وتباسىندا ءۇي ەلەكتر جابدىقتارى تولىق، ۇيدەن شىقسا اسفالت جول، ءبىر ءۇيلى جاننىڭ تۇرمىسىندا ۇلكەن وزگەرىستەر تۋىلدى.
حىنان ولكەسىنىڭ شينجياڭعا كومەكتەسكەن كادرلارى قىستاق تۇرعىندارىنىڭ ءىس جۇزىندىك جاعدايىنا مەڭزەس، جاڭارتىپ، كەڭەيتىپ سالۋ، بۇرىنعى ورنىندا قايتا سالۋ، قونىس جاڭالاپ كوشىرۋ سياقتى ۇقساماعان تاسىلدەر ارقىلى قىستاق تۇرعىندارىنىڭ بەيقۇت ءۇي سالۋىنا كومەكتەستى. ” 13 - بەسجىلدىقتان“ بەرى حىنان باعىتتامالى كومەكتەسىپ سالۋعا بەرگەن 97 ميلليون 900 مىڭ يۋان قوسىمشا قاراجات قۇمىل قالاسىنداعى اۋىل - قىستاقتارداعى بەيقۇت ءۇي ينجەنەرياسىنا جانە سايكەستى قۇرىلعى - قۇرىلىستارعا پايدالانىلىپ، جيىنى 921 بەيقۇت ءۇي سالىنىپ، ەگىنشى - مالشىلاردىڭ تۇرار جاي ورتاسى ايرىقشا جاقساردى.
حالىق تۇرمىسىن الدىمەن ويلاستىرۋ − باستان - اياق شينجياڭعا باعىتتامالى كومەكتەسكەن ولكەلەردىڭ، قالالاردىڭ ءتۇرلى قىزمەتتەردى ورىستەتۋىنىڭ شىعار ءتۇيىنى جانە تابان تىرەر تياناعى بولىپ كەلەدى. پارتيانىڭ 18 - قۇرىلتايىنان بەرى شينجياڭعا كومەكتەسكەن ءارقايسى ولكەلەر، قالالار حالىق تۇرمىسىن قامتاماسىزداندىرۋ جانە ونى جاقسارتۋ تەبىنىن ۇزدىكسىز ارتتىرىپ، شينجياڭعا كومەكتەسۋ قارجىسىن ۇزدىكسىز حالىق تۇرمىسى سالاسىنا قوسىپ، نەگىزگى ساتىعا بەيىمدەدى.
قازىر تيانجيننىڭ شينجياڭعا كومەكتەسكەن 4 - توپتاعى ”ۇجىمدىق فورماداعى“ ەمدەۋ اترەتى حوتان ايماعىندا جاڭا ءبىر كەزەك ەمدەۋ ارقىلى شينجياڭعا كومەكتەسۋدە. 2018 - جىلدان باستاپ تيانجين قالاسىنداعى تيانجين شيپاحاناسى حوتان ايماقتىق حالىق شيپاحاناسىمەن ىلگەرىندى - كەيىندى ”شيپاحانا ارقىلى ءبولىمدى كوتەرمەگە الۋ“، ”سۇيەك اۋرۋلار ارناۋلى ءبولىمى بىرلەستىگى“ سياقتى كومەكتەسۋ - سۇيەمەلدەۋ كەلىسىمدەرىنە قول قويدى. تيانجيننىڭ شينجياڭعا كومەكتەسكەن ”ۇجىمدىق فورماداعى“ ەمدەۋ اترەتىنىڭ زور كۇشپەن ىلگەرىلەتۋىندە، تيانجين شيپاحاناسى حوتان ايماقتىق حالىق شيپاحاناسىن جان - جاقتى، كوپ ساتىلى، الۋان ءتۇرلى ەمدەۋ تەحنيكاسىمەن كومەكتەسىپ سۇيەمەلدەدى. پاندەردىڭ دامۋىنا جەتەكشىلىك ەتۋ، ارناۋلى بولىمدەر قۇرىلىسىن جەبەۋ سياقتى ءبىر قىدىرۋ شارالار ارقىلى حوتان ايماقتىق حالىق شيپاحاناسىنىڭ دياگنوز قويۋ - ەمدەۋ تەحنيكاسى مەن ورەسى شاپشاڭ جوعارىلادى.
