”ءۇش كۇن اقشا تارتۋ ەتۋدەن“ ”شينجياڭ نومىرلىگە“ دەيىن
انار بۇلت/ شينجياڭ گازەتىنىڭ ءتىلشىسى گاۋۋا
قىزىل ىزدەر 9
”... جىشياڭ دارىندى بولماعانىمەن، ءبىراق مەملەكەتتىڭ كوركەيۋى - كۇيرەۋى الدىندا جاۋاپتى بولماي تۇرا المايدى، ونىڭ ۇستىنە جاپون قاراقشىلارى جويىلمايىنشا وتباسىم قايدان بولسىن... جيعان - تەرگەن ءبىر ميلليون ءسارى ولكە قاعاز اقشاسىن جىلۋعا اتادىم ءارى ايەلىم شامامەن 6.3 گرامدىق 2 التىن ساقيناسىن جىلۋعا اتاۋعا رازى بولىپ وتىر، حاتپەن بىرگە سالىپ جىبەردىم...“ 1937 - جىلى 12 - ايدا بۇقارا شا جىشياڭ جاپون شاپقىنشىلارىنا قارسى سوعىسقا كومەك بەرۋ ءۇشىن، شينجياڭ بۇقاراسىنىڭ جيھانگەرلىككە قارسى تۇرۋ بىرلەستىگىنە حات جازىپ، ءبىر ميلليون ءسارى ولكە اقشاسى جانە ايەلىنىڭ ءبىر جۇپ التىن ساقيناسىن جىلۋعا اتايدى. بۇل حات بۇل كۇندەرى اۆتونوميالى رايوندىق ارحيۆ سارايىندا ساقتاۋلى تۇر.
1937 - جىلى جاپون شاپقىنشىلارىنا قارسى سوعىس جاپپاي باستالدى، مەملەكەت حاۋىپ - قاتەردە قالعان شاقتا، جۇڭگو كوممۋنيستەرىنىڭ ىقپالى مەن ىلگەرىلەتۋىندە، شينجياڭداعى ءار ۇلت بۇقاراسى بۇرىن بولىپ كورىلمەگەن كۇش بولىپ ۇيىسىپ، جاپون شاپقىنشىلارىنا قارسى سوعىسقا جىلۋ اتاۋ قيمىلىن بەلسەندىلىكپەن ورىستەتتى. مۇنىڭ ىشىندە ”ءۇش كۇن اقشا تارتۋ ەتۋ“ ارەكەتى ءار ۇلتتىڭ وتانشىلدىق سۇيىسپەنشىلىگىن جوعارى ورلەۋگە كوتەردى.
1938 - جىلى 11 - ايدا حۋاڭ حوچيڭ قاتارلى كوممۋنيستىك پارتيا مۇشەلەرىنىڭ باسقارۋىندا، شينجياڭ بۇقاراسىنىڭ جيھانگەرلىككە قارسى تۇرۋ بىرلەستىگى تۇتاس شينجياڭدا ”ءۇش كۇن اقشا تارتۋ ەتۋ“ ارەكەتىن باستاپ، جاپون شاپقىنشىلارىنا قارسى سوعىستىڭ الدىڭعى شەبىنە 100 مىڭ قىستىق كيىم جيناپ بەرۋدى جوسپارلايدى. سول كەزدە ديحۋادا (قازىرگى ءۇرىمجى) اقشا تارتۋ ەتۋ مىنبەرى ورناتىلىپ، ەكى جاعىنا ” جەكەلىك قازىنا كۇشىن توپتاپ، جاپون قاراقشىلارىن جۇڭگودان قۋىپ شىعايىق!“، ”اقشامىز بار اقشامىزدى، كۇشىمىز بار كۇشىمىزدى شىعارىپ، كوپشىلىك بىرلەسىپ جاپون قاراقشىلارىن جۇڭگودان ايداپ شىعايىق!“ دەگەن ۇلكەن ۇران ءىلىندى، تيانشان الابىندا دابىرالى جىلۋ اتاۋ ورلەۋى كوتەرىلىپ، كوپتەگەن جان تەبىرەنتەرلىك اسەرلى ىستەر جارىققا شىقتى. ديحۋاداعى ءبىر 70 جاستان اسقان قارت اجەي اقشا تارتۋ ەتۋ مىنبەرىنە شىعىپ، ءوزىنىڭ بىردەن - ءبىر اقشاعا جارايتىن التىن سىرعاسىن قوس قولىمەن جىلۋعا بەردى؛ ءبىر باستاۋىش مەكتەپ وقۋشىسى شينجياڭ گازەتىنە حات جازىپ، ءتاتتى الۋدان ۇنەمدەگەن تيىن - تەبەنىنەن جاپون شاپقىنشىلارىنا قارسى سوعىسقا 9000 ءسارى ولكە اقشاسىن جىلۋعا اتادى. ءدوربىلجىن اۋدانىنداعى بۇقارا 3 كۇندىك ازىقتارىن ۇنەمدەپ، جىلۋعا استىق اتادى؛ ونسۋ اۋدانىنداعى اتيكان كۇيەۋىنىڭ كوزى تىرىسىندە قالدىرىپ كەتكەن 27 جامبىسىن ءبىراق جىلۋعا اتادى؛ كورلاداعى كەدەي بۇقارا ايسا جىلۋعا اتايتىن اقشاسى بولماعاندىقتان، بالاسىن الدىڭعى شەپكە جىبەرۋگە ءوتىندى...
جىل سوڭىنا دەيىن ديحۋا ايماعىندا تارتۋ ەتىلگەن اقشانىڭ جالپى سوماسى 94 مىڭ يۋان زاڭدى اقشاعا جەتتى، 200 مىڭ تەرى شاپان جانە كوپتەگەن باسقا دا زاتتىق ماتەريال جينالدى. وسىدان كەيىنگى بىرنەشە جىلدا شينجياڭ ءار جىلى ورتا ەسەپپەن تاعى 200 مىڭ يۋاندىق زاڭدى اقشا تۇراتىن قىستىق كيىمدەردىڭ اقشاسىن الدىڭعى شەپكە سالدى، جينالعان قىستىق كيىمنىڭ اقشاسى بۇكىل ەلدىڭ ەڭ الدى بولدى.
ساناققا نەگىزدەلگەندە، 1937 - جىلى 9 - ايدان 1940 - جىلى 5 - ايعا دەيىن، شينجياڭداعى ءار ۇلت بۇقاراسىنىڭ جىلۋعا اتاعان جالپى قارجىسىن كۇمىس تەڭگەگە سىندىرعاندا، 3 ميلليون 220 مىڭ يۋاننان اسقان. 1938 - جىلى 8 - ايدا شينجياڭ جىلۋعا اتالعان ءبىر ميلليون 520 مىڭ يۋاننان استام زاڭدى اقشامەن 10 سوعىس ۇشاعىن ساتىپ الىپ، ”شينجياڭ ءنومىرلى“ دەپ اتادى. 8 - ايدىڭ 24 - كۇنى ”شينجياڭ ءنومىرلى“ 10 سوعىس قىرانى ديحۋانىڭ شىعىس قالا ماڭى اۋەجايىنان شارىقتاي كوتەرىلىپ، شينجياڭداعى ءار ۇلت بۇقاراسى اتىنان جاپون شاپقىنشىلارىنا قارسى سوعىستىڭ الدىڭعى شەبىنە اتتاندى. ىلە - شالا ”شينجياڭ ءنومىرلى“ سوعىس ۇشاقتارى ”ۋحاندى قورعاۋ شايقاسىنا“ قاتىناستى.
اۆتونوميالى رايوندىق ارحيۆ سارايى ساقتاعان ارحيۆتەردىڭ اراسىندا جاپون شاپقىنشىلارىنا قارسى سوعىس تاريحىنا ساياتىن توپتامادان 80 مىڭنان استام توپتاما بار، مۇنىڭ ىشىندە شينجياڭداعى ءار ۇلت بۇقاراسىنىڭ جاپون شاپقىنشىلارىنا قارسى سوعىسقا جىلۋ اتاعان قىرۋار تاريحي ارحيۆ ماتەريالدار بار. ءبىر - بىرلەگەن ارحيۆتەردى وقىعاندا سول جىلدارداعى كورىنىستەر كوز الدىعا كەلەدى، شينجياڭداعى ءار ۇلت بۇقاراسى وتانمەن تىنىستاس، تاعدىرلاس بولىپ، جاپون شاپقىنشىلارىنا قارسى سوعىستىڭ جەڭىسىنە قول جەتكىزۋ ءۇشىن شۇعىلالى پاراعىن جازدى.
(اۆتونوميالى رايوندىق پارتكوم پارتيا تاريحى جانە حۇجات زەرتتەۋ مەكەمەسى، اۆتونوميالى رايوندىق قوعامدىق عىلىمدار بىرلەستىگى سەلبەسىپ دايىنداعان)
