□ انار بۇلت / شينجياڭ گازەتىنىڭ ءتىلشىسى ليۋ ي
كەدەيلىكتەن ارىلىپ، قالپاقتى الىپ تاستاۋ سوڭعى مارە ەمەس، قايتا جاڭا تۇرمىستىڭ، جاڭا كۇرەستىڭ باستاماسى.
بيىل 3 - ايدا كوكتەمگى ەگىس ءوندىرىسى ەندى عانا باستالىسىمەن قاشقار قالاسى سەمەن اۋىلى ءدوڭويلا قىستاعىنىڭ تۇرعىنى مامەتيمىن مامۇت مول ونىمگە يە بولدى. جەرگىلىكتى ورىننىڭ قۇرىلعىلى كوكونىس شارۋاشىلىعىن دامىتۋىنىڭ ارقاسىندا مامەتيمىن جىلىجاي ەگىمشىلىك تەحنيكاسىن يگەرىپ، ەككەن قىزىل بۇرىشىن قاۋىرت كەزگە شوعىرلاندىرماي بازارعا سالىپ، جاقسى باعادا ساتىپ، ءار مۋىنان 1200 يۋان دا 1500 يۋان كىرىس كىرگىزىپ، قالتاسىن قامپايتتى.
بيىل جىل باسىنان بەرى بۇكىل رايوننىڭ جەر - جەرى كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋ جەتىستىكتەرىن بەكەمدەۋدى، كەڭەيتۋدى اۋىل - قىستاقتى گۇلدەندىرۋمەن ءونىمدى ۇشتاستىرۋدى بەلسەنە ىلگەرىلەتتى. العان بەتىنەن قايتپاي، تاباندىلىقپەن قايراتتانا ىستەپ، كەدەيلىكتەن ارىلعان وڭىرلەر شىت جاڭا بەينەمەن بايلىقتى شوعىرلاندىرىپ كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋعا قولداۋ كورسەتۋدەن اۋىل - قىستاقتى گۇلدەندىرۋدى جالپى بەتتىك ىلگەرىلەتۋگە ورنىقتى ءوتۋدى بىرتىندەپ جۇزەگە اسىرىپ، اۋىل - قىستاقتى گۇلدەندىرۋدىڭ اسەم كارتيناسىن سالۋدا.
ساياساتتىڭ ۇزدىكسىز ورنىقتىلىعىن ساقتادى
”وسى بىرنەشە جىلدا بۇلۇڭكول اۋىلىنا كەلەتىن ساياحاتشىلار بارعان سايىن كوبەيدى، ءبىز ساياحات شارۋاشىلىعىن دامىتۋعا سۇيەنىپ، كىرىستى ارتتىرىپ بايىدىق، تۇرمىسىمىز كۇن سايىن جاقساردى“، - دەدى اقتاۋ اۋدانى بۇلۇڭكول اۋىلى سۋباش قىستاعىنىڭ تۇرعىنى ساۋىت ساتۋالدى، بۇلۇڭكول اۋىلى ءار قىستاقتىڭ، ءار وتباسىنىڭ ەرەكشەلىگىنە قاراي دالمە - ءدال شارا قولدانىپ، ەگىنشى - مالشى بۇقاراسىنىڭ مالشىلار شاتتىعى ساياجايىن اشۋ، ۇلتتىق قولونەر بۇيىمدارىن جاساۋ سياقتىلار ارقىلى كىرىستى ارتتىرۋ جولىن كەڭەيتۋىنە جەتەكشىلىك ەتتى، قىستاق تۇرعىندارىنىڭ كىرىستى ارتتىرىپ بايۋ بەلسەندىلىگى بارىنشا جوعارىلادى.
” كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋدىڭ جەتىستىكتەرىن بەكەمدەۋدى، كەڭەيتۋدى اۋىل - قىستاقتى گۇلدەندىرۋمەن ءونىمدى ۇشتاستىرۋدى جاقسى ىستەۋدى كەزەكتەگى جانە مۇنان بىلايعى ءبىر مەزگىلدەگى ’اۋىل شارۋاشىلىعى، اۋىل - قىستاق، شارۋالار‘ قىزمەتىنىڭ باستى مىندەتى ەتىپ، شىن مانىندە مىقتى، ويداعىداي يگەرۋىمىز، ونىمدىلىك شىعارا يگەرۋىمىز كەرەك“، - دەدى اقتاۋ اۋدانى بۇلۇڭكول اۋىلدىق پارتكومىنىڭ شۋجيى لي ۋىنجۋان، بيىل بۇلۇڭكول اۋىلى ”ەكىدەن تارىقتىرماۋ، ءۇشتى قامتاماسىز ەتۋ“ جەتىستىگىن ۇزدىكسىز بەكەمدەپ، دارەجەسىن جوعارىلاتىپ، اۋىل - قىستاق ەرەكشە كاسىپ سالاسىن دامىتىپ، زورايتىپ، پامير ۇستىرتىندەگى تۇتاس وڭىرلىك ساياحات ەرەكشە ماركاسىن جاراتىپ، ءتىپتى كوپ بۇقارانى كاسىپ سالاسىن دامىتۋدىڭ پايداسىنان يگىلىكتەندىرىپ، كىرىس ارتتىرىپ بايۋىن جۇزەگە اسىرىپ، وڭاي - وسپاق قولعا كەلمەگەن كەدەيلىكتەن ارىلتۋ جەتىستىگىن بەكەمدەيدى.
كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋدىڭ جەتىستىكتەرىن بەكەمدەۋ، كەڭەيتۋ − ءونىمدى ۇشتاستىرۋدى جۇزەگە اسىرۋدىڭ نەگىزى جانە العى شارتى. بيىل بۇكىل رايون ”ءتورتتى توقتاتپاۋ“ تالابىن قاتاڭ تياناقتاندىرىپ، ”سەگىزدى وزگەرتپەۋدى“ كۇش سالا ورىنداپ، نەگىزگى كومەكتەسۋ - سۇيەمەلدەۋ ساياساتىنىڭ جالپى تۇلعالىق ورنىقتىلىعىن ساقتايدى. قاداعالاۋدى، ساقتاندىرۋدى كۇشەيتىپ، كەدەيلىكتەن ارىلۋى تۇراقسىز وتباسىلار، كەدەيلەسۋ جيەگىندە تۇرعان وتباسىلار، سونداي - اق ىندەت سەبەبىنەن نەمەسە باسقا دا سەبەپتەرمەن كىرىسى كۇرت كەمەيگەن نەمەسە شىعىسى كۇرت ارتقان وتباسىلاردىڭ كىرىسىن قاداعالاۋدى كۇشەيتىپ، دەر كەزىندە بايقاپ، جەدەل ات سالىسىپ، يكەمدى جويىپ، قايتا كەدەيلەسۋىنەن باتىل ساقتانادى. ”ەكىدەن تارىقتىرماۋ، ءۇشتى قامتاماسىز ەتۋ“ جەتىستىگىن بەكەمدەپ، دارەجەسىن جوعارىلاتىپ، حالىق تۇرمىسىن بار كۇشپەن قامتاماسىز ەتەدى جانە جاقسارتادى. قونىس جاڭالاپ كوشىرگەننەن كەيىنگى كومەكتەسۋ - سۇيەمەلدەۋ قىزمەتىن جاقسى ىستەپ، ورنىقتىرۋعا، جۇمىستاندىرۋعا، بىرتىندەپ بايي الۋىنا شىنايى كەپىلدىك ەتەدى.
كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋ جەتىستىگىن بەكەمدەدى، كەڭەيتتى
”جاڭادان ۇيرەنگەن تەحنيكانىڭ ارقاسىندا قۇرىلىس اترەتىندە ورنىقتى جۇمىستاندىم، كىرىسىم ارتىپ، ۇزدىكسىز كىرىس ارتتىرۋ نەگىزىم اناعۇرلىم بەكەمدەلە ءتۇستى!“، - دەدى قاشقار قالاسى پاقتاكلا اۋىلى سورباق قىستاعىنىڭ تۇرعىنى ابدۇكەرىم توحتى قۋانىشپەن، بيىل ول قىسقى ارەدىك كەزىندە اۋىل ۇيىمداستىرعان قۇرىلىس تەحنيكاسىنا تاربيەلەۋ كۋرسىنا قاتىناسقان، ساباق بەرگەن وقىتۋشى نازاريا مەن امالياتتى ۇشتاستىرىپ، كەرپىش قالاۋ، اعاششىلىق سياقتى تەحنيكالاردى قولما - قول ۇيرەتتى.
اۆتونوميالى رايون كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋدىڭ جەتىستىكتەرىن بەكەمدەۋدى، كەڭەيتۋدى اۋىل - قىستاقتى گۇلدەندىرۋمەن ءونىمدى ۇشتاستىرۋ قىزمەتىن باستاعاننان بەرى اۆتونوميالى رايونداعى ايماق، اۋدان، اۋىل، قىستاق 4 دارەجە جانە جەتەكشىلىك ەتۋ گرۋپپالارى ۇگىتتەۋ، تاربيەلەۋ، مال - مۇلىكتى باسقارۋ، بەكەمدەۋ، كەڭەيتۋ، ماسەلەلەردى رەتتەۋ - وڭاۋ سياقتى ءتۇيىندى قىزمەتتەردى ءتۇيىندى تۇردە مىقتى يگەرىپ، كەدەيلىكتەن ارىلعان وڭىرلەر قىزمەت ءتۇيىنىن اۋىل - قىستاقتى گۇلدەندىرۋدى جالپى بەتتىك ىلگەرىلەتۋگە قاراي بىرتىندەپ ويىستىردى.
حوتان ايماعى جالپى بەتتىك قىستاققا قايتا بارۋ، قايىرا ساپارلاۋ قىزمەتىن ورىستەتىپ، 1036 قىستاق بۇرىن قىستاقتا تۇرعان 1400 قىستاق ءبىرىنشى شۋجيىن، ”ۇعىسۋ، تيىمدىلىك جاساۋ، توعىستىرۋ“ بويىنشا بۇرىن قىستاقتا تۇرعان 433 قىزمەت اترەتى باستىعىن قىستاققا قايتا بارىپ، قايىرا ساپارلاپ، اۋىل - قىستاقتىڭ دامۋ جاعدايىن تاماشالاۋعا، كوزدەن كەشىرۋگە ۇسىنىس ەتۋگە ۇيىمداستىرىپ، ءار دارەجەلى كادرلار مەن بۇقارانىڭ كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋدىڭ جەتىستىكتەرىن بەكەمدەۋ، كەڭەيتۋ، اۋىل - قىستاقتى گۇلدەندىرۋدى جالپى بەتتىك ىلگەرىلەتۋ سەنىمىن ونان ارى بەكەمدەدى. سونىمەن قاتار، كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋدىڭ جەتىستىكتەرىن بەكەمدەۋ، كەڭەيتۋ ارەكەتتەرىن بەلسەنە ورىستەتىپ، كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋدىڭ جەتىستىكتەرىن بەكەمدەۋدى، كەڭەيتۋدى تەجەيتىن ولقىلىقتاردى، ءالسىز تۇستاردى ىشكەرىلەي تاۋىپ، ساڭلاۋلاردى جاپپاي بىتەپ، كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋدىڭ جەتىستىكتەرىن ونان ارى بەكەمدەدى، كەڭەيتتى.
قاشقار ايماعى قايتا كەدەيلەسۋدەن، كەدەيلەسۋدەن ساقتانۋدى قاداعالاۋ، ساقتاندىرۋ جانە يكەمدى كومەكتەسۋ - سۇيەمەلدەۋ قىزمەت سەرپىنىن ارتتىرىپ، بۇكىل ايماقتاعى كەدەيلىكتەن ارىلۋى تۇراقسىز 65 مىڭ 600 ادامعا جانە كەدەيلەسۋ جيەگىندە تۇرعان 178 مىڭ 500 ادامعا ناقتى ۋاقىتتا قاداعالاۋ جۇرگىزىپ، كىرىس وزگەرىسى جانە ”ەكىدەن تارىقتىرماۋدى، ءۇشتى قامتاماسىز ەتۋدى“ بەكەمدەۋ جاعدايىن ۇزدىكسىز باقىلاپ، دالمە - ءدال كومەكتەسۋ - سۇيەمەلدەۋ شاراسىن تياناقتاندىرىپ، قايتا كەدەيلەسۋ حاۋىپ - قاتەرىن جويۋعا دەر كەزىندە كومەكتەستى.
كەلەسى قادامدا، بۇكىل رايون كەدەيلىكتەن ارىلعان بۇقارا جونىنەن كاسىپ سالاسىن دامىتۋ، شارۋاشىلىق قۇرۋ، جۇمىستانۋ، زاڭ بىلىمدەرى سياقتى جاقتاردا باۋلۋدى ءتۇيىندى، ويداعىداي يگەرىپ، بۇقارانىڭ كىرىستى ارتتىرىپ بايۋ قابىلەتىن جوعارىلاتادى. مال - مۇلىكتى باسقارۋ جانە نىسان قۇرىلىسى قىزمەتىن شىن مانىندە ويداعىداي يگەرىپ، ەكونوميكانى دامىتۋدىڭ سەرپىنىن كۇشەيتەدى. قايتا كەدەيلەسۋدەن، كەدەيلەسۋدەن ساقتانۋ، قاداعالاۋ، ساقتاندىرۋ مەن يكەمدى كومەكتەسۋ - سۇيەمەلدەۋ مەحانيزمىن اناعۇرلىم كەمەلدەندىرىپ، كاسىپ سالاسىندا جۇمىستاندىرىپ كومەكتەسۋ - سۇيەمەلدەۋدى كۇشەيتىپ، كولەمدەنگەن قايتا كەدەيلەسۋدىڭ تۋىلماۋىنا شىنايى كەپىلدىك ەتەدى. بۇكىل رايون تاعى شارلاپ تەكسەرۋدە اڭىس ەتىلگەن ماسەلەلەردى رەتتەۋ - تۇزەتۋدى اناعۇرلىم ويداعىداي ىستەپ، باياندى مەحانيزمدى كەمەلدەندىرۋ جاعىنا كۇش سالىپ، رەتتەۋ - تۇزەتۋدە، تياناقتاندىرۋدا بارلىق ءىستىڭ دەرەگى بار بولۋعا، بارلىق ءىستىڭ جاۋابى بولۋعا شىنايى كەپىلدىك ەتەدى.
كەدەيلىكتەن ارىلعان وڭىرلەردىڭ دامۋىن قولدايدى
”كاسىپ سالاسىن دامىتىپ، جۇمىستاندىرۋدى جەبەۋ − كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋدىڭ ەڭ ءونىمدى ءتاسىلى ءارى بۇدان كەيىنگى كىرىستى ارتتىرىپ بايۋدى جۇزەگە اسىرۋدىڭ ماڭىزدى جولى“. لوپ اۋدانى اڭگيا قالاشىعى توعىزكاللا قىستاعىنىڭ ايەلدەر قۇرىلتايىنىڭ مەڭگەرۋشىسى قالبىگۇلحان قادىر بىلاي دەدى: بيىل توعىزكاللا قىستاعى قازىرگى بار ساياسات پەن مەحانيزمنەن ويداعىداي پايدالانىپ، ءتىپتى دە كوپ بۇقارانى كىرىستى ارتتىرىپ بايۋدى جۇزەگە اسىرۋعا باستايدى.
بيىل بۇكىل رايوندا پارىقتاندىرىپ قولداۋ كورسەتۋ، كومەكتەسۋ - سۇيەمەلدەۋ ساياساتى اتقارىلىپ، كەدەيلىكتەن ارىلعان اۋدانداردى ءتۇيىن ەتە وتىرىپ، قازىنا، فينانس، جەر، دارىندى، نەگىزدىك قۇرىلعىلار قۇرىلىسى سياقتى جاقتاردان شوعىرلى قولداۋ كورسەتىپ، وڭىرلىك دامۋ قۋاتىن كۇشەيتىپ، دامۋداعى پارىقتى بىرتىندەپ ازايتىپ، كەدەيلىكتەن ارىلعان اۋدانداردىڭ اۋىل - قىستاقتى گۇلدەندىرۋدى جاپپاي ىلگەرىلەتۋدىڭ جاڭا ساپارىندا قاتاردان قالماۋىنا شىنايى كەپىلدىك ەتەدى.
جەر - جەر اۋىل - قىستاقتى گۇلدەندىرۋ ستراتەگياسىن جاپپاي اتقارۋدىڭ تالابىنا سالىستىرا وتىرىپ، ءتۇرلى ناقتى قىزمەت شارالارىن كەمەلدەندىرۋدى مىقتى يگەرىپ، كەدەيلىكتەن ارىلعان اۋدانداردى بىرلىك ەتىپ اۋىل - قىستاقتاردىڭ ەرەكشە كاسىپ سالاسىن جوسپارلاپ، ەرەكشە ەگىمشىلىك، باعىمشىلىق كاسىپتەرىنىڭ دارەجەسىن ءوسىرۋ ارەكەتىن جۇرگىزەدى. جاس كۇيىندە قامبادا ساقتاۋ، توڭازىتىلعان تىزبەكتى زات اينالىمى سياقتى وسى زامانعى قۇرىلعى جابدىقتار قۇرىلىسىن جەدەلدەتىپ، عىلىم - تەحنيكالىق قىزمەت وتەۋ، دارىندىلاردى باۋلۋ سياقتى قولداۋ تەبىنىن كۇشەيتىپ، كەدەيلىكتەن ارىلعان وڭىرلەردىڭ كاسىپ سالاسىن ويىستىرۋدى قابىلداۋ، ەرەكشە كاسىپ سالاسىن زورايتۋ، ساپاسىن، ونىمدىلىگىن جوعارىلاتۋىنا ءتىپتى دە جاقسى تىرەك بولادى. كەدەيلىكتەن ارىلعان جان سانىن ورنىقتى جۇمىستاندىرۋدى ۇزدىكسىز جەبەپ، سول جەردە، جاقىن ماڭدا جۇمىستاندىرۋ ارناسىن بەلسەنە كەڭەيتىپ، مۇددە بايلانىس مەحانيزمىن كەمەلدەندىرىپ، كاسىپ سالاسىنىڭ كىرىستى ارتتىرۋ ونىمدىلىگىنە جەتەكشى بولۋىن جوعارىلاتىپ، كەدەيلىكتەن ارىلعان وتباسىلاردىڭ كىرىسىن ورنىقتى ارتتىرىپ، بىرتىندەپ بايۋىنا مۇمكىندىك جاسايدى.
