قىزىل قاتىناس لەنياسىنداعى بەلگى

دابانچىڭ اعاش دوعاشا كوپىرى:

قىزىل قاتىناس لەنياسىنداعى بەلگى

حيكايالار ⑩

انار بۇلت / شينجياڭ گازەتىنىڭ ءتىلشىسى گاۋ ۋا

　　ءۇرىمجى قالاسى دابانچىڭ رايونى بايياڭحى وزەنىنە ەندەي سالىنعان اعاش دوعاشا كوپىردى جەرگىلىكتى ادامدار ”حۋاچياۋ كوپىرى“ دەپ اتايدى، ول جاپون شاپقىنشىلارىنا قارسى سوعىستاعى ”جۇڭگوعا كومەك بەرۋ“ دەگەن ماعىنادا. بۇل كوپىر 1940 - جىلى سالىنىپ كولىك قاتىناعان، كوتەرىلىمدىلىگى 10 توننا، جاپون شاپقىنشىلارىنا قارسى سوعىس مەزگىلىندە شينجياڭ قىزىل قاتىناس لەنياسىنداعى ماڭىزدى بەلگى.

　　جاپون شاپقىنشىلارىنا قارسى سوعىس باستالعان سوڭ، شينجياڭنىڭ ايرىقشا جاعراپيالىق ورنى سول كوپىردى حالىقارانىڭ جۇڭگوعا كومەك بەرگەن زاتتىق ماتەريالىن تاسىمالداۋداعى ماڭىزدى قاتىناس لەنياسىنا اينالدىردى. سول جىلدارى سوۆەت وداعىنىڭ جۇڭگوعا كومەككە بەرگەن زاتتىق ماتەريالدارى تاس جول تاسىمال لەنياسىمەن كەلەتىن، سوۆەت وداعىنىڭ الماتىسىن تاسىمالداۋ پۋنكتى ەتىپ، شينجياڭ قورعاس شەكارا وتكەلىنەن شەكارا ىشىنە كىرىپ، ىلە، ديحۋا (قازىرگى ءۇرىمجى)، تۇرپان، قۇمىل سياقتى جەرلەر ارقىلى شينجياڭنان شىعىپ، ودان حىشي ءدالىزى ارقىلى لانجوۋعا جەتەدى. شينجياڭ ىشىندەگى تاسىمال لەنياسىنىڭ ۇزىندىعى 1500 كيلومەتردەن استامعا جەتەدى، دابانچىڭ اعاش دوعاشا كوپىرى ءۇرىمجى مەن تۇرپان اراسىنداعى، ءسوزسىز، باسىپ وتەتىن جەر.

　　1937 - جىلى 10 - ايدا 8 - ارميانىڭ شينجياڭداعى ءىس باسقارماسى قۇرىلدى، ونىڭ ماڭىزدى مىندەتتەرىنىڭ ءبىرى حالىقارالىق قاتىناس لەنياسىنىڭ ىركىلىسسىزدىگىن قورعاۋ. 1938 - جىلى 2 - ايدا شىڭ شىسايدىڭ تالابى بويىنشا، پارتيا ورتالىق كوميتەتى ”جاڭا اسكەرلەر لاگەرىنەن“ ءبىر توپ كادر اۋىستىرىپ، حالىق بۇقاراسىن جول جوندەۋگە، جولدى قورعاۋعا ۇيىمداستىرىپ، جۇڭگونىڭ جاپون شاپقىنشىلارىنا قارسى سوعىسىنا حالىقارانىڭ كومەككە بەرگەن زاتتىق ماتەريالدارى تاسىلاتىن تاسىمال لەنياسىنىڭ ىركىلىسسىز بولۋىنا شىنايى كەپىلدىك ەتتى. جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسى ورتالىق كوميتەتىنىڭ شينجياڭدا تۇراتىن ۋاكىلى چىن تانچيۋ پارتيا ورتالىق كوميتەتىنە قىزمەتتەن بايانداما جاساعان كەزدە دە بىلاي دەدى: ”وسى قاتىناس لەنياسىنىڭ ىركىلىسسىزدىگىنە كەپىلدىك ەتۋ پارتيامىزدىڭ شينجياڭداعى قىزمەتىنىڭ ماڭىزدى مىندەتى“.

　　1500 كيلومەتردەن استام جول بۇگىنگى تاڭدا دا ۇزاق جول. مەملەكەتكە حاۋىپ - قاتەر تونگەن كەزدە، جۇڭگو كوممۋنيستەرىنىڭ جەتەكشىلىك ەتۋىندە، شينجياڭداعى ءار ۇلت حالىق بۇقاراسى كوتەرىپ، ارقالاپ ءجۇرىپ، اسقار تاۋ، بيىك قۇز، تەرەڭ شاتقالداردىڭ اراسىنان قورعاستان شيڭشيڭشياعا دەيىنگى جولدى سالدى.”اسقار تاۋدان تايسالماي، شەكسىز ءشول دالادان جاسقانباي، بوران - شاشىندى ەلەمەي، شينجياڭنىڭ قۇرىلىسى ءۇشىن كوپشىلىك بىرگە كۇش شىعاردى“. 1939 - جىلى 5 - ايدا باسپادان شىققان «شينجياڭ گازەتىندە» «جول سالۋ ءانى» جاريالاندى. اۆتورى كوممۋنيستىك پارتيا مۇشەسى شىن يانبيڭ، ياعني ماۋ دۇن مىرزا. وسى ءان ءماتىنىن وقىپ وتىرىپ، سول كەزدە شينجياڭداعى ءار ۇلت بۇقاراسى ءان ايتىپ، قايراتتانىپ، بىرگە قۇرىلىس جۇرگىزىپ، وسى قىزىل قاتىناس لەنياسىن قورعاعان كورىنىس بەينە كوز الدىڭىزعا كەلگەندەي بولادى.

　　جاپون شاپقىنشىلارىنا قارسى سوعىس مەزگىلىندە وسى حالىقارالىق قاتىناس لەنياسى جوعارى ءونىمدى اينالىستى ساقتاپ، جۇڭگونىڭ جاپون شاپقىنشىلارىنا قارسى سوعىسىنا كومەككە بەرگەن زاتتىق ماتەريالداردى الدىڭعى شەپكە ۇزدىكسىز تاسىپ جەتكىزدى. سول ءبىر ايرىقشا جىلداردا دابانچىڭ اعاش دوعاشا كوپىرىنەن ارمياعا قاجەتتى قانشالاعان زاتتىق ماتەريالدىڭ وتكەنىن ەسەپتەۋ قيىن. قازىر بۇل كوپىردەن الدەقاشان كولىك قاتىنامايتىن بولعان، الايدا سول تاريح ءوز قاسيەتىن جوعالتقان جوق. دابانچىڭ اعاش دوعاشا كوپىرى قىزىل قاتىناس لەنياسىنداعى بەلگىلەر بولۋمەن بىرگە، تاريحپەن ءتىل تابىساتىن كوپىر ىسپەتتى، بىزگە جاپون شاپقىنشىلارىنا قارسى سوعىستىڭ قايىسپاس قايسار تاريحىن قايتالاي ۇعىندىرىپ، تاريحتى ۇمىتپاي، قازىرگى تۇرمىستى قاستەرلەپ، ەرلىكپەن العا ىلگەرىلەۋدى ەسكەرتۋدە.

　　(اۆتونوميالى رايوندىق پارتكوم پارتيا تاريحى جانە حۇجات زەرتتەۋ ورنى، اۆتونوميالى رايوندىق قوعامدىق عىلىمدار سالاسى بىرلەستىگى بىرلەسىپ دايىنداعان)