انار بۇلت / شينجياڭ گازەتىنىڭ ءتىلشىسى جاڭ جىلي
تۇرپان قالاسى گاۋچاڭ رايونى بويلۇق كورىنىس اۋماعىنا كەڭىستىكتەن كوز جىبەرگەندە (4 - ايدىڭ 26 - كۇنى ۇشقىش اپپاراتپەن تۇسىرىلگەن). سۋرەتتى انار بۇلت / شينجياڭ گازەتىنىڭ ءتىلشىسى ساي زىڭلى تۇسىرگەن
كوكتەم اياعىنداعى تۇرپان، ءجۇزىمنىڭ بۇتاق - جاپىراقتارى ساباق سورەلەرىن بويلاي ورمەلەپ، ”ءجۇزىم شارۋاشىلىعى“ جول تورابىن تايانىش ەتىپ جاندى ومىرشەڭدىك ايگىلەدى.
”سول جاق الدىما قاراي 10 كيلومەتر جۇرسەم، تۇرپان - حوتان جوعارى جىلدامدىقتى تاس جولى؛ وڭ جاق الدىما قاراي 2 كيلومەتر جۇرسەم، ليانيۇنگاڭ - قورعاس جوعارى جىلدامدىقتى تاس جولى. قازىر قاتىناس، زات اينالىمى وتە قولايلى، مۇنداي جاعدايدا ءبىز ءجۇزىم ەكسەك قالاي بايىماي قالامىز!“، - دەدى 4 - ايدىڭ 25 - كۇنى تۇرپان قالاسى گاۋچاڭ رايونى جۇزىمشىلىك قالاشىعى باعرى الەۋمەتتىك اۋماعىنداعى ءبىر ءجۇزىم باعىندا تۇرپان قالاسى حۇيمين جەمىس - جيدەك شارۋاشىلىعى شارۋالار كاسىپتىك سەلبەستىك كووپەراتيۆىندەگى وسمان ابدۇللا ”جوعارى جىلدامدىقتى تاس جولدى بويلاپ شينجياڭعا نازار سالۋ“ انار بۇلت / شينجياڭ گازەتى جالپىلىق اقپارات قۇرالدارىنىڭ تىلشىلىك ۇجىمىنا قۋانىشپەن.
قاتار - قاتار ءجۇزىم سورەلەرىنىڭ اراسىنان جاقىن ماڭداعى جالىنتاۋدىڭ ەتەگىندەگى تاس جولداعى اۆتوكولىكتەردىڭ ارلى - بەرلى وتكەن داۋىسى ەمىس - ەمىس ەستىلەدى. جوعارى جىلدامدىقتى تاس جولداردىڭ ”ۇلكەن كۇرە تامىرى“ تۇرپان قالاسىندا توعىسقاننان كەيىن، ولكە جولى نەگىزگى جەلىلەرى، اۋدان، اۋىل تاس جولدارى، اۋىل - قىستاق تاس جولدارى جىڭىشكە قان تامىرلار سياقتى ۇلكەندى - كىشىلى ءجۇزىم ەگىسى بازالارىنا، ءوز ەرەكشەلىگى بار ءجۇزىم تاقىرىپتىق باقتارىنا، دۋماندى جەمىس ونىمدەرى ساۋدا بازارلارىنا، دارا ۇلگىدەگى ءجۇزىم شارابى قوجالىقتارىنا دەيىن تۇتاسىپ كەتەدى.
كارىز قۇدىقتارىنىڭ جانىندا، جالىنتاۋدىڭ ەتەگىندە، بويلىق سايىندا ساباق - ساباق ءجۇزىم كوپ ءتۇرلى كاسىپ سالالارىن ”كاسىپ سالاسى شوعىرى“ ەتىپ تىزبەكتەپ، ءتىپتى دە كوپ بۇقارانىڭ ساباق - ساباق جۇزىمنەن بايلىققا كەنەلۋ جولىن تابۋىنا مۇمكىندىك جاسادى. كىشكەنتايىنان ءجۇزىم ەگۋمەن اينالىسقان وسمان وسىنىڭ پايداسىنا كەنەلۋشىلەردىڭ ءبىرى. 2019 - جىلى كوكتەمنىڭ باسىندا ول تۇرپان قالالىق ءتارتىپ تەكسەرۋ كوميتەتىنىڭ، باقىلاۋ - تەكسەرۋ كوميتەتىنىڭ جۇزىمشىلىك قالاشىعى يىڭىسار قىستاعىندا تۇرعان ”ۇعىسۋ، تيىمدىلىك جاساۋ، توعىستىرۋ“ قىزمەت اترەتىنىڭ جەتەكتەۋىندە باستاماشىلدىقپەن كاسىپتىك سەلبەستىك كووپەراتيۆىن قۇردى، سەلبەستىك كووپەراتيۆتىڭ سول جىلداعى كىرىسى 400 نەشە مىڭ يۋان بولىپ، كووپەراتيۆكە كىرگەن مۇشەلەر تۇگەلدەي پايدا ءبولىستى.
وسمان ۇنەمى سەلبەستىك كووپەراتيۆىنىڭ تەحنيكا اقىلشىسى ابىلەت يۇنۇسپەن قالىڭ شارۋا وتباسىلارىنىڭ كىرىسىن قالاي ۇزدىكسىز ارتتىرۋ جونىندە تالقى جاسايدى. جاسى 60تان اسقان ابىلەت نىق سەنىممەن: ”باسقارۋ مەن قىزمەت وتەۋ جاقسى بولسا بولعانى، ءبىر مۋ جەردىڭ ءجۇزىمىن 20 مىڭ يۋانعا ساتاتىندىعىمىزدا ماسەلە جوق“، - دەيدى.
ابىلەتتىڭ بۇل سەنىمى قاتىناستىڭ قولايلىلىعىنان كەلگەن. جوعارى جىلدامدىقتى تاس جول جوق زاماندا، ءجۇزىمدى ىشكى وڭىرلەرگە ساتۋدى بىلاي قويعاندا، تراكتورمەن 4 كيلومەتر الىستاعى كەپتىرۋ ۇيىنە اپارىپ بولعانشا تالاي ءجۇزىم جانشىلىپ كەتەتىن دە، مۇنان كەپتىرگەن مەيىزدىڭ رەڭى ناشارلاپ، باعاسى دا وتە تومەن بولاتىن.
جوعارى جىلدامدىقتى تاس جول تۇتاسىپ، زات اينالىمى كاسىپورىندارى تۇرپانعا مولىنان ىرگە تەپكەننەن كەيىن، جەرگىلىكتى جاس ءجۇزىمنىڭ ساتىلۋ مولشەرى جىل سايىن جوعارىلادى. سونىمەن بىرگە، وسىزاماندانعان تەحنيكا، ۇستانىم جوعارى جىلدامدىقتى تاس جولمەن تۇرپانعا جەتىپ، ءجۇزىمنىڭ ءونىم مولشەرى مەن تاۋارلانۋ مولشەرى جوعارىلاپ، ەگۋشى وتباسىلارىنىڭ وزىندىك قۇنى تومەندەدى. ابىلەت بۇرىن ءبىر كيلوگرام جاس ءجۇزىمدى 10 يۋان توڭىرەگىندە ساتۋعا بولادى، بۇكىل ەلدىڭ جەر - جەرىنەن جەمىس - جيدەك ساۋداگەرلەرى تۇرپانعا كەلىپ ءجۇزىمدى ساتىپ الادى دەگەندى ويلاپ تا كورمەگەن.
”جاستاي جەيتىن ءجۇزىمدى ساتۋدان كىرەتىن كىرىس مەيىزدەن جوعارى، ونىڭ ۇستىنە كەپتىرۋ بارىسىنداعى ءتۇرلى شىعىندار ۇنەمدەلىپ قالادى“، - دەدى گاۋچاڭ رايونى ورمان شارۋاشىلىعى جانە جايلىم مەكەمەسى جەمىس ورمانى ورتالىعىنىڭ مەڭگەرۋشىسى ايشام حالىق. 2016 - جىلى گاۋچاڭ رايونىنىڭ جاس ءجۇزىمنىڭ ساتىلۋ مولشەرى شامامەن 150 مىڭ توننا بولسا، 2019 - جىلى 200 مىڭ تونناعا تاياۋ ارتتى.
تۇرپان قالالىق ساۋدا ىستەرى مەكەمەسىنىڭ كادرى لي يىڭجيەنىڭ قاراۋىنشا، جوعارى جىلدامدىقتى تاس جولدىڭ ۋاكىلدىك اتاۋى ”جوعارى ونىمدىلىك“. تۇرپان قالاسىنىڭ ءجۇزىمى مەن مەيىزىن شي - ان قالاسىنا تاسىپ اپارۋعا نەبارى ءبىر جارىم كۇن عانا كەتەدى. تۇرپانعا ىرگە تەپكەن كوپتەگەن زات اينالىمى كاسىپورىندارى شي - اندا الدىڭعى جاق قامباسىن قۇرىپ، شي - اننان بۇكىل ەلدىڭ جەر - جەرىنە زات جونەلتەدى، بۇل زات نىسانا جەرگە 24 ساعاتتا جەتىپ بولادى.
مەيىز ەكسپورتتاۋ مولشەرى بۇكىل ەلدىڭ الدىڭعى لەگىندە تۇرعان شينجياڭ جينديان تاڭداۋلى ازىق - تۇلىك شەكتى جاۋاپكەرشىلىك سەرىكتەستىگىندە، 8 ءوندىرىس جەلىسى ساعاتىنا 50 −60 توننا مەيىز وڭدەيدى. بيىلدان باستاپ بۇل سەرىكتەستىك مىڭ مۋدان استام ۇرىقسىز اق ءجۇزىم ەگىسى بازاسىن تۇلعالاپ، ”سەرىكتەستىك + بازا + شارۋا وتباسى“ ءتاسىلىن جولعا قويىپ، ءتىپتى دە كوپ شارۋالاردىڭ كىرىسىن ارتتىرىپ بايۋعا باستادى.
”ءجۇزىم شارۋاشىلىعى“ تۇرپاننىڭ شارۋالارىنا سارا جول سالدى ءارى وڭتۇستىك شينجياڭداعى كوپتەگەن ءجۇزىم ەگەتىن وتباسىلارىن باقىتقا كەنەلتتى. تۇرپان - حوتان جوعارى جىلدامدىقتى تاس جولى تۇتاس وڭتۇستىك شينجياڭدى ۇلاستىرىپ، وڭتۇستىك شينجياڭنىڭ ءىشىنارا مەيىز قاتارلى جەمىس - جيدەك ونىمدەرى وسى ارادان شوعىرلانىپ - جونەلتىلىپ، كەيبىر ارتىق ەڭبەككۇشتەر وسى اراعا كەلىپ جۇمىس ىستەيتىن بولدى.
بۇل ”ءجۇزىم الەمىندە“ ءتىلشى ”الەمنىڭ ءجۇزىمى“ حيكايالارىن تىڭدادى ءارى ءجۇزىمنىڭ 1 - ، 2 - ، 3 - كاسىپ سالالارىنىڭ توعىسا دامۋى بارىسىندا شىعارعان شەكسىز باۋرامدىلىعىن دا كوردى. تۇرپان قالالىق قاتىناس - تاسىمال مەكەمەسىنىڭ كادرى مۇحادداس ابدۇراحىمان ماقتانىشپەن بىلاي دەدى: ”سىزدەر 4 اۆتوكولىك قاتار جۇرە الاتىن جوعارى جىلدامدىقتى تاس جولدى بويلاپ جۇرگەندەرىڭىزدە، جايلىلىق پەن جىلدامدىقتى سەزىنىپ قانا قالماستان، جابدىق جاساۋ، ساۋدا - ساتتىق زات اينالىمى، اۋىل - قىستاق ساياحاتى سياقتى جاڭاشا كاسىپ كۇيلەرىنىڭ قۋاتتى دامۋ بەتالىسىن دا سەزىنەتىن بولاسىزدار“.
