□ انار بۇلت / شينجياڭ گازەتىنىڭ تىلشىلەرى ۋاڭ نا، ليۋ شياڭ
شينجياڭ ەنەرگيا توبى قۇمىل ياندۇن جەل مەن كۇن ەنەرگياسى ءبىرىن - ءبىرى تولىقتايتىن ەلەكتر الاڭىنىڭ سىرتقى كورىنىسى (4 - ايدىڭ 27 - كۇنى ۇشقىش اپپاراتپەن تۇسىرىلگەن). سۋرەتتى انار بۇلت / شينجياڭ گازەتىنىڭ ءتىلشىسى جوۋ پىڭ تۇسىرگەن
4 - ايدىڭ 29 - كۇنى قۇمىل جوعارى، جاڭا تەحنيكالىق كاسىپ سالاسىن اشۋ رايونىنداعى شينجياڭ حايجۋاڭ جەل ەلەكتر جابدىقتارى شەكتى سەرىكتەستىگىنىڭ 300 مەتر ۇزىندىقتاعى زاۆود ۇيىندە جۇمىسشىلار ءبىر توپ 3.4 مەگاۆاتتىق جەل گەنەراتور اگراگاتىن قاۋىرت ءوندىرىپ جاتتى.
تاياۋدا ءوندىرىس جەلىسىنەن شىعارىلعان 9 گەنەراتور اگراگاتى ىرگەلەس اشۋ رايونىنداعى ليانيۇنگاڭ - قورعاس جوعارى جىلدامدىقتى تاس جولى (G30) ارقىلى گانسۋ شەكاراسىنىڭ ىشىندەگى جەل ەلەكتر الاڭىنا جەتكىزىلىپ، قۇراستىرىلىپ بولدى ءارى سىناق رەتىندە ىسكە قوسىلدى.
سول كۇنى ”جوعارى جىلدامدىقتى تاس جولدى بويلاپ شينجياڭعا نازار سالۋ“ انار بۇلت / شينجياڭ گازەتى جالپىلىق اقپارات قۇرالدارى حابارلاۋ توبى ىلگەرىندى - كەيىندى قىزىل ارميا باتىس باعىت ارمياسىنىڭ شينجياڭعا كىرۋ ەسكەرتكىش باقشاسىنا، قۇمىل جوعارى، جاڭا تەحنيكالىق كاسىپ سالاسىن اشۋ رايونىنا بارىپ تىلشىلىك ىستەدى.
قۇمىل قىزىل ەستەلىككە تولى جەر. 1937 - جىلى 4 - ايدا جۇڭگو جۇمىسشى - شارۋا قىزىل ارمياسى باتىس باعىت ارمياسىنىڭ سول قانات تارماق اترەتى مىڭ شاقىرىمدىق جورىقتا، حىشيدا قاندى شايقاس جۇرگىزىپ، نەبىر قاتەردەن امان شىعىپ، ەڭ سوڭىندا شيڭشيڭشياعا جەتەدى. بۇگىنگى تاڭدا قىزىل ارميا باتىس باعىت ارمياسىنىڭ شينجياڭعا كىرۋ ەسكەرتكىش باقشاسىنىڭ كورمە سارايىندا سول كەزدەگى ايبىندى حيكايالار ەكسكۋرسيالاي كەلگەن بارلىق ادامدى اسەرگە بولەيدى.
باتىس باعىت ارمياسى شينجياڭعا كىرگەننەن قازىرگە دەيىن 84 جىل بولدى، قىزىل گەن قۇمىلدىڭ بايتاق دالاسىندا ۇزدىكسىز جالعاسىپ، تالاي ۇرپاق قۇمىلدىقتار توڭكەرىستىك رۋحتى، كۇرەسكەرلىك رۋحتى جالعاستىرىپ، جاڭا ءداۋىر ساپارىندا ءورىس اشا جاڭالىق اشۋدا.
قىزىل ارميا باتىس باعىت ارمياسىنىڭ شينجياڭعا كىرۋ ەسكەرتكىش باقشاسىنان 10 نەشە كيلومەتر قاشىقتىققا قۇمىل جوعارى، جاڭا تەحنيكالىق كاسىپ سالاسىن اشۋ رايونى ورنالاسقان، بۇل ارانىڭ حيكاياسى قۇمىل قالاسىنىڭ قىزىل كۇش - قۋات الۋىنىڭ، جاڭا داۋىردە ەڭبەك كورسەتۋىنىڭ شاعىن كارتيناسى جانە ايعاعى ىسپەتتى.
شينجياڭ حايجۋاڭ جەل ەلەكتر جابدىقتارى شەكتى سەرىكتەستىگى 2010 - جىلى قۇمىل جوعارى، جاڭا تەحنيكالىق كاسىپ سالاسىن اشۋ رايونىنا ورنالاسقان، بازارداعى ۇلەس سالىستىرماسىن جوعارىلاتۋ ءۇشىن سەرىكتەستىكتىڭ ونىمدەردى تەحنيكالىق زەرتتەۋ - اشۋ ۇجىمى باعىتتامالى تۇردە ونىمدەردى دەربەس جوبالاپ، زەرتتەپ اشتى، وندىرگەن اگراگاتتارى ەڭ العاشقى 2 مەگاۆاتتان 2.2 مەگاۆاتقا، 2.5 مەگاۆاتقا، ونان 3.4 مەگاۆاتقا جەتىپ، جابدىق جاساۋ قۋاتى ءۇرتىس جوعارىلادى.
”وسى توپتاعى 3.4 مەگاۆاتتىق جەل اگراگاتتارىنىڭ قوزعالتقىش بولمەسى ادەتتەگىدەن ۇلكەن، قالاقشاسى اناعۇرلىم ۇزىن، مۇنارا تۇتىگى اناعۇرلىم بيىك، ونىمدىلىگى دە زور مولشەردە جوعارىلادى“. شينجياڭ حايجۋاڭ جەل ەلەكتر جابدىقتارى شەكتى سەرىكتەستىگىنىڭ ورىنباسار باس ديرەكتورى چين ليڭ ءوندىرىلىپ جاتقان اگراگاتتاردى نۇسقاپ تۇرىپ تىلشىگە بىلاي دەپ تانىستىردى: سەرىكتەستىك ءوندىرىس تەحنولوگياسىن اناعۇرلىم ساپالىلاندىرىپ، بۇرىنعى قوس قازانشىق قۇرىلىمدى جالاڭ قازانشىق قۇرىلىمعا وزگەرتىپ، ءوندىرىس پەريودىن قىسقارتىپ، ءوندىرىس وزىندىك قۇنىن تومەندەتىپ قالماستان، سوڭعى مەرزىمدىك كۇتىمدەۋ وزىندىك قۇنىن دا تومەندەتتى.
شينجياڭ حايجۋاڭ جەل ەلەكتر جابدىقتارى شەكتى سەرىكتەستىگىنىڭ دابىرالى ءوندىرىس جاعدايىمەن سالىستىرعاندا، جاقىن ماڭداعى قۇمىل جۇڭچى جاڭا ەنەرگيالى ەلەكتر ماشيناسى شەكتى سەرىكتەستىگىنىڭ ءوندىرىس سەحى انتەك تىنىشتىققا شومعان، جۇمىسشىلار ساپاسىن ءوسىرىپ، ونىمدىلىگىن جوعارىلاتۋ ءۇشىن جابدىقتارعا جاڭالاۋ جۇرگىزۋدە.
بيىل جىل باسىندا اتاۋلى سەرىكتەستىك 5 ميلليون يۋاننان استام قارجىنى تەحنيكانىڭ دارەجەسىن وسىرۋگە جۇمسادى.
”زور سيىمدىلىقتاعى جەل ەلەكتر اگراگاتتار − كاسىپ سالاسىنىڭ دامۋ بەتالىسى“. قۇمىل جۇڭچى جاڭا ەنەرگيالى ەلەكتر ماشيناسى شەكتى سەرىكتەستىگىنىڭ باس ديرەكتورى ۋاڭ شياۋشياڭ بىلاي دەدى: سەرىكتەستىك جەل كۇشى گەنەراتورىن جانە ونىڭ بولشەكتەرىن زەرتتەۋمەن، اشۋمەن، جاساۋمەن، ساتۋمەن، تەحنيكالىق قىزمەت وتەۋمەن اينالىسۋدى نەگىز ەتەدى. بازار قاجەتىنە ىرىقتىلىقپەن سايكەسىپ، وزەكتى تەحنيكالاردان ۇزدىكسىز قامال العاندا عانا، سەرىكتەستىك تابىستان - تابىسقا جەتەتىن بولادى.
كەزەكتە قۇمىل جۇڭچى جاڭا ەنەرگيالى ەلەكتر ماشيناسى شەكتى سەرىكتەستىگى 28 گەنەراتور تاپسىرىسىن الدى، ءوندىرىلۋ قۇنى 200 ميلليون يۋان بولادى دەپ مەجەلەنۋدە. ”سەرىكتەستىك باستاپتا قۇمىلعا ىرگە تەپكەندە بۇل ارانىڭ بايلىعىن، وڭىرلىك ورنىن جانە ساياساتتىق ابزالدىلىعىن كوزدەگەن بولاتىن“. ۋاڭ شياۋشياڭ بىلاي دەدى: ونىمدەرىمىز ءوندىرىس جەلىسىنەن شىققاننان كەيىن، تىكە اۆتوكولىككە تيەلىپ ليانيۇنگاڭ - قورعاس جوعارى جىلدامدىقتى تاس جولى (G30) ارقىلى شينجياڭنىڭ ءىشى - سىرتىنداعى قاريدارلارعا جەتكىزىلەدى، زات اينالىمى تاسىمالىنىڭ وزىندىك قۇنىنىڭ وزىنەن ءار جىلى قىرۋار قاراجات ۇنەمدەلەدى.
قۇمىل قالالىق ونەركاسىپ جانە ينفورماتسيالاندىرۋ مەكەمەسى كاسىپ سالاسى باقشاسى رايونىن باسقارۋ بولىمىندەگى قاتىستى جاۋاپتى بىلاي دەپ تانىستىردى: ”13 - بەسجىلدىق“ كەزىندە قۇمىل قالاسى باي جەل ەنەرگياسى بايلىعىنا ارقا سۇيەپ، جاسىل دامۋ جولىمەن ءجۇردى، جەل ەلەكتر جابدىقتارىن جاساۋ كاسىبىن بار كۇشپەن دامىتىپ، ىلگەرىندى - كەيىندى 11 جەل ەلەكتر جابدىقتارى كاسىپورنى قۇمىلعا ىرگە تەۋىپ، جەل كۇشىنەن پايدالانىپ ەلەكتر تاراتۋدىڭ سايكەستى جەل كورىگى، مۇنارا تۇتىگى، قالاقشا، ماشينا بولمە جاپقىشى سياقتى جابدىقتاردى جاساۋدىڭ تۇتاس كاسىپ سالاسى تىزبەگىن قالىپتاستىردى.
بولاشاقتا قۇمىلدىڭ كومىردەن تازا، جوعارى ءونىمدى پايدالانۋدان ۇلگى كورسەتۋ بازاسى قۇرىلىسى اياق الىسىنىڭ جەدەلدەۋىنە ىلەسە، كومىر حيميا ونەركاسىبى جابدىقتارىن جاساۋمەن اينالىساتىن كاسىپورىندار دا دامۋدىڭ جاڭا ورايىن قارسى الاتىن بولادى.
وسى بىرنەشە كۇندە شينجياڭ لانشى جۇڭجۋاڭ ەنەرگيا ينجەنەرياسى شەكتى سەرىكتەستىگىنىڭ 20 نەشە مىڭ شارشى مەترلىك زاۆود ۇيىندە جۇمىسشىلار 6 سۋتەكتەندىرۋ رەاكتورىن جاساۋمەن قاربالاستاپ جاتتى، مەجەمەن 7 - ايدىڭ سوڭىندا قاريدارلاردىڭ پايدالانۋىنا تاپسىرماقشى.
شينجياڭ لانشى جۇڭجۋاڭ ەنەرگيا ينجەنەرياسى شەكتى سەرىكتەستىگى 2014 - جىلى قۇمىلعا ىرگە تەپكەن، ونىمدەرى ءىرى تيپتى كومىر حيميا ونەركاسىبى جابدىقتارىن، قورىتۋ جابدىقتارىن، جىلجىمالى زاۆود تۇلعالارىن جانە ەكسپورت جابدىقتارىن نەگىز ەتەدى. بۇگىنگى تاڭدا سەرىكتەستىك بۇكىل شينجياڭعا تانىمالى ەنەرگيا جابدىقتارىن جاساۋ كاسىپورنىنا اينالىپ، جاڭا ماتەريال ونىمدەرىن زەرتتەۋ - اشۋدا اۆتونوميالى رايوننىڭ كوپتەگەن كاسىپ اقتاڭداعىن تولتىردى، نىسان تاپسىرىسى دا كوبەيۋدە.
شينجياڭ لانشى جۇڭجۋاڭ ەنەرگيا ينجەنەرياسى شەكتى سەرىكتەستىگىنىڭ ورىنباسار باس ديرەكتورى ياڭ شىڭيۋاننىڭ ءبىر اڭگىمەسى ءارقايسى كاسىپورىنداردىڭ قۇمىلدا دامۋ، زورايۋ سەبەبىن اڭعارتقانداي بولدى. ول بىلاي دەدى: قۇمىل جىبەك جولىنىڭ سولتۇستىك، ورتا، وڭتۇستىك ارناسىنىڭ ماڭىزدى تۇيىنىنە ورنالاسقان، شينجياڭنىڭ وتانىمىزدىڭ ىشكى وڭىرلەرىمەن تۇتاساتىن قاقپاسى بولۋمەن قاتار، ەلىمىزدىڭ باتىسقا ەسىك اشۋداعى نەگىزگى قۇرلىقتىق وتكەلى، ولار بولاشاققا نىق سەنىمدە ەكەن.
كۇن نۇرى قۇمىل جوعارى، جاڭا تەحنيكالىق كاسىپ سالاسىن اشۋ رايونىنىڭ بار الابىنا شۇلەن شۇعىلاسىن شاشۋدا، ءتۇرلى اۋىر تيپتى زات جەتكىزەتىن كولىكتەر بۇل ارادا تىنباي قايشالىسىپ، ماتەريالدار، جابدىقتار ليانيۇنگاڭ - قورعاس جوعارى جىلدامدىقتى تاس جولى (G30) ارقىلى شينجياڭنىڭ ءىشى - سىرتىنا تاسىمالدانۋدا. ءوز كەزىندە باتىس باعىت ارمياسى شينجياڭعا كىرگەن ويلى - قىرلى جول داڭعىل جولعا وزگەرىپ، ۇزدىكسىز وراي مەن ءۇمىت الا كەلۋدە.
ساپار ەستەلىگى
وسىنشاما كەرەمەت ەكەنىڭدى ويلاماپپىز
4 - ايدىڭ 29 - كۇنى، بەيسەنبى، كۇن اشىق
بۇگىنگى تىلشىلىك جۇمىسىمىزدىڭ مازمۇنى ءبىرشاما كوپ بولدى، اۋەلى، قىزىل ارميا باتىس باعىت ارمياسىنىڭ شينجياڭعا كىرۋ ەسكەرتكىش باقشاسىنا باردىق، ىلە - شالا 3 كاسىپورىننىڭ ءوندىرىس سەحىن ىشكەرىلەي ارالاپ، قۇمىلدىڭ جابدىق جاساۋ كاسىبى جونىندە تىلشىلىك ىستەدىك، بارعان جەرلەرىمىزدىڭ بارلىعىنان قۋانىشتى ىستەر تولاسسىز كەزدەستى. قۇمىل، سەنىڭ وسىنشاما كەرەمەت ەكەنىڭدى، شىنىندا، ويلاماعان ەكەنمىن.
قۇمىلدا قىزىل بايلىقتاردىڭ سونشاما مول ەكەنىن ويلاماعان ەكەنبىز. بۇل جەردە قىزىل ارميا باتىس باعىت ارمياسىنىڭ شينجياڭعا كىرۋ ەسكەرتكىش باقشاسى، قۇمىل قۇرباندار قابىرستاندىعى، اراتۇرىكتى قورعاۋ 40 كۇندىك شايقاسىنىڭ ەسكەرتكىش سارايى سياقتى 10نان استام توڭكەرىستىك ەجەلگى ورىندار بار ەكەن. تاريحتى اينا ەتكەندە، گۇلدەنۋ مەن جويىلۋدى بىلۋگە بولادى. باتىس باعىت ارمياسىنىڭ شينجياڭعا كىرۋى ەسكەرتكىش باقشاسىندا، ءبىز ءبىرتالاي مەكەمە - ورىنداردىڭ كادر - قىزمەتشىلەردى ۇيىمداستىرىپ، وسىندا كەلىپ ەكسكۋرسيالاپ، باتىس باعىت ارمياسىنىڭ تاريحىنا قۇلاق ءتۇرىپ، پارتياعا كىرۋ سەرتىن پىسىقتاپ جۇرگەنىنە كەزىكتىك. بۇنداي سالت سەزىمى بورىش سەزىمىن تۋىنداتىپ، دامۋدىڭ قوزعاۋشى كۇشىن توپتايدى.
قۇمىلدىڭ جابدىق جاساۋ كاسىبىنىڭ وسىنشالىق وزىق ەكەنىن ويلاماعان ەكەنمىن. مەجەمەن 10 جىلدىڭ الدىندا قۇمىلدىڭ جابدىق جاساۋ كاسىبى دەرلىكتەي اقتاڭداق ەدى، جەرگىلىكتى ورىن مول جەل ەنەرگياسى، فوتوۆولتتىق باسىم بايلىعىنا سۇيەنىپ، جاڭا ەنەرگيالىق جابدىق جاساۋ كاسىبىن جەدەل دامىتىپ، جوقتان بار بولعان، السىزدەن كۇشەيگەن دامۋ بۇرىلىسىن جۇزەگە اسىرىپ، بۇكىل شينجياڭ بويىنشا ەڭ ۇلكەن، كاسىپ سالاسى تىزبەگى ەڭ تولىق جاڭا ەنەرگيالىق جابدىق جاساۋ بازاسىن قۇرىپ شىققان.
قۇمىلدىڭ قالانى جاسىلداندىرۋىنىڭ وسىنشاما جاقسى ەكەندىگىن ويلاماعان ەكەنمىن. ءتىلشى يجوۋ رايونىنداعى ۇلكەن - كىشىلى كوشەلەردى ارالاعاندا، مەيلى قايدا بارسا دا، جاپ - جاسىل اعاشتاردى كوردى، تۇتاس قالا قۇددى ءبىر باقشا ىسپەتتى، تابيعي، تازا، تىنىش، جايلى. وسى بىرنەشە جىلدا قۇمىل قالاسىنىڭ جاسىل، قونىستانۋعا جايلى قالا قۇرۋ جاعىندا كوپ كۇش سالعانى كورىنىپ تۇر.
قۇمىل قىزىل گەندى جالعاستىرعان جەر، ادامدارعا كۇتپەگەن قۋانىش سيلايتىن جەر. ”ءبىر بەلدەۋ، ءبىر جول“ قۇرىلىسىنىڭ تەرەڭدەي ىلگەرىلەتىلۋىنە مەڭزەس، قۇمىلدىڭ بولاشاعى اناعۇرلىم نۇرلى بولادى. (ۋاڭ نا)
