ۋاڭ جينمەي:
كورىكتى جاستىق ورالىنىڭ شۋاعى مەن جىلۋىن ازاتتىق ءۇشىن قالتقىسىز ارنادى
شينحۋا اگەنتتىگىنىڭ تىلشىلەرى جاڭ جىلۇڭ، شياۋ حايچۋان
ۋاڭ جينمەيدىڭ سۋرەتى. شينحۋا اگەنتتىگى تاراتقان
1925 - جىلى 8 - اي، چيڭداۋ. اۋرۋ توسەگىندەگى جاس حال ۇستىندە جاتقان ساتتە، جانىنداعى جولداستارعا مىناداي وسيەت قالدىردى: ”بارلىق جولداستاردىڭ قىزمەتتى جاقسى ىستەپ، پرولەتاريات پەن بۇكىل ادامزاتتىڭ ازاتتىعى جانە كوممۋنيزمنىڭ تۇبەگەيلى جۇزەگە اسۋى ءۇشىن سوڭىنا دەيىن كۇرەس جۇرگىزۋىن ءۇمىت ەتەمىن“.
ول ۋاڭ جينمەي ەدى، ءومىر ساعاتى 27 جاسىندا ماڭگىگە توقتادى. جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسىن قۇرۋشىلاردىڭ ءبىرى، شاندۇڭداعى پارتيا ۇيىمىنىڭ العاشقى كەزدەگى ۇيىمداستىرۋشىسى جانە باسشىسى، جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسى 1 - قۇرىلتايى ۋاكىلدەرىنىڭ اراسىندا ەڭ ەرتە دۇنيەدەن وتكەندەردىڭ ءبىرى.
1918 - جىلى ەندى عانا 20 جاسقا تولعان ۋاڭ جينمەي اۋىلىندا شاندۇڭ ولكەلىك 1 - شىفان مەكتەبىنە ەمتيحانمەن قابىلداندى. سول كەز جۇڭحۋادا، مەملەكەت قاقپاسىنىڭ سىرتىندا سوعىس ءورتى ءورشىپ، دۇنيە ءجۇزىن قايتا بولىسكە سالعان دۇنيە جۇزىلىك 1 - سوعىس سوڭىنا تاياپ قالعان ءسات ەدى. وسى جىلى مەملەكەت قاقپاسى ىشىندە مىلتىق ءۇنى تۇس - تۇستان ەستىلىپ، ۇقىق پەن پايداعا تالاسىپ بۇقارانى قان قاقساتقان اسكەري شونجارلار قىرقىسى ءالى دە تولاستاماعان بولاتىن.
ۋاڭ جينمەي جيناندا ءبىلىم الىپ جاتقان كەزدە 4 - مامىر وتانشىلدىق قوزعالىسىنا بەلسەنە ات سالىسىپ، شاندۇڭ وقۋشىلار بىرلەستىگى جاۋاپتىلارىنىڭ بىرىنە كورسەتىلدى. 1920 - جىلى 3 - ايدا بەيجيڭ داشۋەسى ماركس ءىلىمىن زەرتتەۋ قوعامى قۇرىلعاننان كەيىن، ول وزگە قالاداعى مۇشە بولىپ قابىلداندى. سول جىلى 11 - ايدا ول دىڭ ىنميڭ قاتارلىلارمەن بىرگە ليشين عىلمي قوعامىن قۇرۋدى العا قويىپ، «ليشين» جارتى ايلىق جۋرنالىن شىعارادى. بۇل جارتى ايلىق جۋرنال جاڭا يدەيانى، جاڭا مادەنيەتتى بەلسەنە ۇگىتتەپ، قوعامدىق جاڭالاۋعا قاتىستى كوپتەگەن ماقالالاردى جاريالاپ، قوعامدىق كىناراتتاردى شەنەپ، جاستاردىڭ ساناسىن وياتۋعا تۇرتكى بولادى.
”كەدەي مەنەن باي تابى قان مايداندا بەدەلەستى، بارلىعىندا ازاتتىق ءۇشىن دەدىك جۇرەكپەن. ۋيحى دارياسىنىڭ لاي - باتپاعى تەڭىزگە تۇگەل قۇيىلىپ، بيىك شىڭنان كوز سالدىق الەمگە ىزگى تىلەكپەن“. بۇل ۋاڭ جينمەيدىڭ ەڭ ايگىلى «باستاما جاراتىلىستان − دوستارىما تارتۋ» اتتى تۋىندىسى. ۋاڭ جينمەيدىڭ بۇرىنعى اتى ۋاڭ رۇيجۇن. 1921 - جىلى وسى جىردى جازعاننان كەيىن ول ءوزىنىڭ اتىن ”جينمەي“ دەپ وزگەرتىپ، ءوزىنىڭ مۇراتى مەن جولىن ايگىلەدى. بۇل بۇكىل ادامزات ءۇشىن كەمەلدى قوعامدىق مۇراتتى جۇزەگە اسىرۋ ەدى.
سونداي - اق، وسى جىلى ول دىڭ ىنميڭمەن بىرگە جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسىنىڭ العاشقى مەزگىلدەگى جينانداعى ۇيىمىنىڭ ۋاكىلى رەتىندە شاڭحايعا بارىپ، جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسىنىڭ 1 - قۇرىلتايىنا قاتىناسادى. وسى ارادا ءبىر توپ مۇراتى ۇقساس، جولى توعىسقان جولداستاردى جولىقتىرىپ، ءبىر - بىرىنە تەرەڭ اسەر قالدىرادى.
شاڭحايدان ورالعان ۋاڭ جينمەي ايبىنى كۇشتى توڭكەرىستىك قوزعالىستارعا ارالاسادى. جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسى ورتالىق كوميتەتى ۋاكىلىنىڭ جەتەكشىلىك ەتۋىندە ول شاندۇڭدا جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسى شاندۇڭ ءوڭىرى ياچەيكاسىن قۇرىپ، شۋجي مىندەتىن اتقارادى. 1922 - جىلى 1 - ايدا ماسكەۋگە بارىپ، قيىر شىعىس ەلدەرى كوممۋنيستىك پارتيالارىنىڭ جانە ۇلتتىق توڭكەرىستىك توپتاردىڭ 1 - رەتكى قۇرىلتايىنا قاتىناسادى. سول جىلى 7 - ايدا ول شاڭحايعا تاعى بارىپ پارتيانىڭ 2 - قۇرىلتايىنا قاتىناسادى. ول جازۋعا قاتىناسقان «ەڭبەك زاڭى باعدارلاماسى»، وسى ءبىر مەزگىلدەگى پارتيانىڭ جۇمىسشىلار قوزعالىسىنا جەتەكشىلىك ەتەتىن باعدارلاماسىنا اينالدى.
شانحايگۋان، چينحۋاڭداۋ، گۋاڭجوۋ، تيانجين، جينان، چيڭداۋ، چيڭجوۋ، ۋيشيان... ۋاڭ جينمەي توڭىرەكتىڭ ءتورت بۇرىشىنا شاپقىلاپ، ۇلتتى گۇلدەندىرۋگە، حالىقتى وياتۋعا شۋاعى مەن جىلۋىن ارنادى. ول ۇزاق ۋاقىت ايانباي قىزمەت ىستەۋ جانە جاپالى تۇرمىس كەشىرۋ سەبەبىنەن سالماقتى تۋبەركۋلەز اۋرۋىنا شالدىقتى. وسىنداي بولا تۇرسادا، ول ءباز - باياعىسىنداي ناۋقاستانا ءجۇرىپ چيڭداۋ - جينان تەمىر جولىنىڭ تۇتاس جەلىسى، سىفاڭ پاراۆوز زاۆودى جۇمىسشىلارىنىڭ زور جۇمىس تاستاۋى سياقتىلادى ۇيىمداستىرىپ، باسشىلىق ەتىپ، ەڭ سوڭىندا قىزمەتتىڭ الدىڭعى شەبىندە تۇتقيىل قايتىس بولادى.
”قىرىق جىلدىڭ الدىندا قۇرىلتايدا كەزدەسىپ، نانحۋداعى كەمەدە سىرلاسىپ ەك بايىپپەن. ارداگەردىڭ جينانداعى ءبىلدى دەيسىڭ قانشاسى، ىنميڭمەنەن قاۋىشتىم دوس قۇشاعىن جايىپ كەڭ“، 1961 - جىلى، ونىمەن بىرگە جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسى 1 - قۇرىلتايىنىڭ ۋاكىلى بولعان دۇڭ بي - ۋ «ۋاڭ جينمەي جولداستى ەسكە الۋ» دەگەن وسى ولەڭىن جازىپ، قىرشىنىنان قيىلعان توڭكەرىستىك جاۋىنگەر سەرىگىن ەسكە الدى.
ول كىسى كەتكەنىمەن، قاھارماندىق رۋحى ماڭگى جاسايدى. ۋاڭ جينمەيدىڭ تۋعان جەرى شاندۇڭ ولكەسى جۋچىڭ قالاسىنىڭ جىگوۋ قالاشىعىندا سوڭعى جىلدارى جەرگىلىكتى ورىن قىزىل ساياحات بايلىعىن كادەگە جاراتىپ، ۋاڭ جينمەيدىڭ بايىرعى تۇراعىن جوندەپ، جينمەي كادرلار شۋەيۋانى، بەيشيڭ قىستاق تاريحى كورمە سارايى، پارتيا قۇرىلىسى توعىستىرۋ، بىرىكتىرۋ تۇلعالى كورمە سارايى سياقتى قىزىل مادەنيەتتى تاراتۋ بازاسىن سالىپ، جينمەي قىزىل شاعىن قالاشىعىن تۇلعالادى.
”سۋرەت - ءماتىن ماتەريالدارى، ناقتى زاتتى كورسەتۋ سياقتى فورمالار ارقىلى جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسىنىڭ تاريحىن جانە جەرگىلىكتى ورىننىڭ دامۋ بارىسىن، دامۋ ىزدەرى مەن وزگەرىسىن ايگىلەپ، ءبىر - بىرلەگەن بۇيىم ارقىلى تاريحتى كورسەتىپ، ءبىر - بىرلەگەن سۋرەت ارقىلى وزگەرىستى ەستەلىككە الىپ، ءبىر - بىرلەگەن ناقتى كورىنىس ارقىلى ەستەلىكتى ناقتىلاپ، وڭىرلىك پارتيالىلىق تاربيە بازاسىن تۇلعالايمىز“، - دەدى جىگوۋ قالاشىعىنىڭ قاتىستى جاۋاپتىسى.
توڭكەرىسشىل اعا بۋىن قازىرگىنى كورسە، ءسوزسىز، قۋانار، توڭكەرىستىڭ تۋىن ۇستار سان مىڭداعان ادام بار. ”مەن توڭكەرىسشىل ارداگەر قۇربانداردىڭ ۇلى وتانشىلدىق رۋحىن قۇلشىنا جالعاستىرىپ، باتىلدىقپەن جاۋاپكەرشىلىك ارقالايتىن جاۋاپكەرشىلىك تانىمىمدى كۇشەيتەمىن“، - دەدى جىگوۋ قالاشىعىنىڭ الەۋمەتتىك اۋماق كادرى جاڭ فىڭجۋان.
(شينحۋا اگەنتتىگىنىڭ 5 - ايدىڭ 5 - كۇنى جيناننان بەرگەن حابارى)
