دىڭ ىنميڭ:
«قوشتاسۋ» ولەڭىن جازىپ قالدىرىپ، سوڭعىلاردى جىگەرلەندىردى «ينتەرناتسيونال ءانىن» اسقاقتاتا شىرقاپ، ادىلەت ءۇشىن جان قيدى
شينحۋا اگەنتتىگىنىڭ ءتىلشىسى چي جيان
دىڭ ىنميڭنىڭ سۋرەتى. شينحۋا اگەنتتىگى تاراتقان
1931 - جىلى 4 - ايدىڭ 5 - كۇنى شاندۇڭ ولكەسى جينان قالاسى ۋيبا جولى حوۋ شاڭىراعى اۋلاسى جازا الاڭىندا گۇيجوۋدا تۋعان شۇيزۋ ۇلتىنان شىققان جاس اياعىنا كىسەن، قولىنا كوزىر سالىنىپ، باسقا 20 نەشە كوممۋنيستىك پارتيا مۇشەسىمەن بىرگە «ينتەرناتسيونال ءانىن» اسقاقتاتا شىرقاپ، ادىلەت ءۇشىن جان قيدى.
بۇل جاستىڭ ەسىمى دىڭ ىنميڭ. 1921 - جىلى 7 - ايدا دىڭ ىنميڭ شاڭحايعا بارىپ جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسىنىڭ مەملەكەتتىك 1 - قۇرىلتايىنا قاتىناسىپ، جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسىنىڭ قۇرىلۋىنا ات سالىسادى. سول رەتكى قۇرىلتايدا نەبارى 20 جاستاعى ول بىردەن - ءبىر از ۇلت ۋاكىلى ەدى.
دىڭ ىنميڭ 1901 - جىلى گۇيجوۋ ولكەسى ليبو اۋدانى يۇيپيڭ قالاشىعى شۇيپۋ قىستاعىنداعى شۇيزۋ ۇلتى شاڭىراعىندا دۇنيەگە كەلگەن. جاڭا ۇلگىدە تاربيە العان ول ورەن شاعىندا اتا مەكەنىنە باتىلدىقپەن قوش ايتىپ، ەلدى قۇتقارۋ اقيقاتىن ىزدەۋگە اتتانادى. 1918 - جىلى شاندۇڭداعى تۋىسقاندارىنىڭ قارجىلاي كومەكتەسۋىمەن، ول جينان ولكەلىك 1 - ورتا مەكتەپكە ەمتيحان بەرىپ قابىلدانىپ، العاباسار باسىلىمداردى وقىپ، ماركسيزم يدەياسىن قابىلداي باستايدى جانە تۇسىنەدى.
4 - مامىر قوزعالىسى بۇرق ەتە تۇسكەننەن كەيىن، دىڭ ىنميڭ وقۋشىلار بىرلەستىگىنىڭ باستىعى، قوسىمشا باسپا ءبولىمىنىڭ باستىعى بولىپ سايلانىپ، مەكتەپ گازەتىن جاۋاپتى بولىپ شىعارىپ، وقۋشىلاردى ساباق تاستاۋ قوزعالىسىنا ۇيىمداستىرادى. وقۋشىلار قوزعالىسى كەزىندە ول جينان ولكەلىك 1 - شىفاننىڭ وقۋشىلار كوسەمى ۋاڭ جينمەيمەن ءبىر كورىپ ەسكى تانىسىنداي ارالاسىپ، توڭكەرىستىك جاۋىنگەر دوستىق ورناتادى.
1925 - جىلى 2 - ايدا دىڭ ىنميڭ مەن ۋاڭ جينمەي جياۋجي تەمىر جول مەكەمەسى جوعارى جىگىندەگىلەردىڭ ىشكى الاۋىزدىعى تۋىلعان ورايدان پايدالانىپ، جياۋجي تەمىر جولى جانە سىفاڭ پاراۆوز زاۆودىنىڭ جۇمىسشىلارىنىڭ تۇتاس زاۆود بويىنشا كەڭ كولەمدە جۇمىس تاستاۋىن قوزعايدى. 30 - مامىر قوزعالىسىنىڭ الدى - ارتىندا ول تاعى چيڭداۋ رىشاڭ ءجىپ ءيىرۋ زاۆودى جۇمىسشىلار وداقتاستىعىنىڭ كەڭ كولەمدە جۇمىس تاستاۋىن نەگىز ەتكەن جۇمىسشىلار قوزعالىسىن ۇيىمداستىرىپ جانە وعان باسشىلىق ەتىپ، 3 ايدان استام ۋاقىتتا 30 - مامىر قوزعالىسىنىڭ جەتەكشىسىنە اينالادى.
1925 - جىلى 11 - ايدا شاندۇڭ جەرگىلىكتى كوميتەتى ورگانى جاۋلار جاعىنان بۇلدىرىلگەندە، ول تۇتقىندالىپ تۇرمەگە ءتۇسىپ، راقىمسىز ازاپتاۋعا ۇشىرايدى. كەيىن تۇرمەدە وكپە تۋبەركۋلەزىن جۇقتىرعاندىقتان، پارتيا ۇيىمىنىڭ جان - جاقتاپ قۇتقارۋى ارقىلى كەپىلمەن سىرتتا ەمدەلۋگە شىعادى.
توڭكەرىستىك كۇرەسكە قاتىناسۋ بارىسىندا دىڭ ىنميڭنىڭ اكە - شەشەسى قاتارلى تۋىستارى قۇدالاسۋ سياقتى سىلتاۋمەن وعان ءناسيحات ايتىپ، الدىن توسقان بولاتىن، ول حاتىندا ”ۇلىڭىزدىڭ كوزقاراسى تۇراقتانىپ بولدى، ويىمنان استە قايتپايمىن“ دەپ جاۋاپ قايتارادى، ونىڭ توڭكەرىستىك ەرىك - جىگەرى ەشقاشان اۋىتقىپ كورگەن ەمەس.
زور توڭكەرىس ساتسىزدىككە ۇشىراعاننان كەيىن، دىڭ ىنميڭ شاندۇڭنىڭ جەر - جەرىن ارالاپ، پارتيا ۇيىمىنىڭ كۇرەس ورىستەتۋىنە ۇزدىكسىز باسشىلىق ەتەدى. 1929 - جىلى 1 - ايدىڭ 19 - كۇنى ول زىبو كەن رايونىنان جينانعا قايتقاندا، ساتقىننىڭ وپاسىزدىعىنان قايتا تۇتقىندالىپ تۇرمەگە تۇسەدى. راقىمسىز جازانىڭ قيناۋى الدىندا ول استە اۋىتقىمادى، تۇرمەدە تاعى 2 رەتكى اشتىق جاريالاۋ كۇرەسىنە باسشىلىق ەتىپ، 2 رەت تۇرمەدەن قاشۋ كۇرەسىن ۇيىمداستىرىپ، ءبىر ءبولىم جولداستاردىڭ حاۋىپتەن قۇتىلۋىنا مۇمكىندىك اپەرەدى. 1930 - جىلى دىڭ ىنميڭ تۇرمەدە «قوشتاسۋ» اتتى تۋىندىسىن جازىپ قالدىرادى:
31 جىلدىق داۋرەن ءوتتى قاس - قاعىم، اسقاق ارمانىم، امال نە، ىسكە اسپادىڭ؛
تايىنباي استە اجالدىڭ تۇسسەم ۋىسىنا، مۇراگەرلەرىممەن جۇبانىش تابام رۋحىما.
ليبو اۋدان قالاشىعىنىڭ سولتۇستىگىندەگى دىڭ ىنميڭنىڭ ەجەلگى تۇراعى كورمە سارايىندا 600 نەشە سۋرەتتى ماتەريال، 170 نەشە (دانا) مادەني ەسكەرتكىش، 11 جەردەگى ۋاقيعالى كورىنىس دىڭ ىنميڭنىڭ بۇكىل ومىرىندەگى ىزگى ىستەرىن تولىق كورسەتىپ تۇر. ساياحاتشىلار 3 - كورمە زالىنان ونىڭ «قوشتاسۋ» ولەڭىن كورگەن سايىن، ءبارى سوندا ايالدايدى، كەيبىرەۋى ءتۇسىندىرۋدى ەستىگەندە كوزدەرىنە جاس الادى.
”دىبىس، سۋرەت - كەسكىندەر ارقىلى ەكسكۋرسياعا جەتەكشىلىك ەتۋ قۇرىلعىلارى ورناتىلعانىمەن، ءبىز ءالى دە قارتتاردان، ورتا جاستاعىلاردان، جاستاردان قوسىمشا مىندەتكە قابىلداپ، ءتۇسىندىرۋ قوسىنىن قۇردىق، ارنايى ءتۇسىندىرۋشىنىڭ ءار ايداعى ءتۇسىندىرۋ رەت سانى 90 رەتتەن تۇسپەۋىن تالاپ ەتەمىز“. دىڭ ىنميڭ ەجەلگى تۇراعىن باسقارۋ ورنىنىڭ باستىعى چين يۋانجيان بىلاي دەدى: دىڭ ىنميڭنىڭ ءومىرى ”اقيقاتقا تالپىنعان، توڭكەرىسكە ءوزىن ارناعان“ ءومىر، ءاربىر كەلۋشىنى جىگەرلەندىرۋدە.
بۇگىنگى كۇندە دىڭ ىنميڭنىڭ مەكەنى شۇيپۋ قىستاعى كەدەيلىككە الدەقاشان قوش ايتىپ، ليبو اۋدانىنىڭ قىزىل ساياحات جانە دۇنيە جۇزىلىك جاراتىلىستىق مۇرا ابزالدىلىعىنا سۇيەنىپ، قونىسقا جايلى، كاسىپكە ىڭعايلى، ساياحاتقا قولايلى اۋىل - قىستاق ساياحاتىن دامىتۋ جولىنا ءتۇستى.
دىڭ ىنميڭنىڭ شوبەرە قىزى، ليبو اۋدانى ليميڭگۋان شۇيزۋ ۇلتتىق اۋىلىنىڭ باستىعى دىڭ چيڭمەي بىلاي دەدى: ءاربىر قىزمەت ورنىمدا ”پاك، كىرشىكسىز ادام بولىپ، تاباندىلىقپەن ءىس ىستەۋ“ سىندى وتباسى ءتالىمدى باستان - اياق ەستە ساقتاپ، ”قىزىل گەنگە مۇراگەرلىك ەتىپ، جاسىل مەكەن قۇرۋعا“ ءوز كۇشىمدى قوسامىن.
(شينحۋا اگەنتتىگىنىڭ 5 - ايدىڭ 6 - كۇنى گۇيياڭنان بەرگەن حابارى)
