تۇتقىن جىرى، ادىلدىك ماڭگى ساقتالادى

لين جيلۋ قۇرباننىڭ ەسكەرتكىش سارايى:

تۇتقىن جىرى، ادىلدىك ماڭگى ساقتالادى

انار بۇلت / شينجياڭ گازەتىنىڭ ءتىلشىسى ياڭ شۋحان

قىزىل بازالاردى ارالاۋ⑿

　　لين جيلۋ قۇرباننىڭ ەسكەرتكىش سارايىنىڭ ىشكى كورىنىسى. سۋرەتتى انار بۇلت / شينجياڭ گازەتىنىڭ ءتىلشىسى جانبولات ماناربەك تۇسىرگەن

　　لين جيلۋ قۇرباننىڭ ەسكەرتكىش سارايى كۇشار قالاسى كونە قالاسىنداعى لين جيلۋ كوشەسى 19 - نومىرگە ورنالاسقان. اۋلا ىشىندە اعاشتار جايقالا وسكەن، ورتاسى تىپ - تىنىش، لين جيلۋ قۇرباننىڭ ءمۇسىنى اۋلانىڭ قاق ورتاسىندا قاسقايىپ تۇر، جانىنا قۇربانعا ازا تۇتا كەلگەن بۇقارانىڭ اكەلگەن گۇلدەرى قويىلعان.

　　1938 - جىلى 2 - ايدا لين جيلۋ جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسى ورتالىق كوميتەتىنىڭ جىبەرۋىمەن شينجياڭ ديحۋاعا (بۇگىنگى ءۇرىمجى قالاسى) كەلىپ قىزمەت ىستەيدى. كەزىندە شينجياڭ شۋەيۋانى (بۇگىنگى شينجياڭ داشۋەسى) وقىتۋ ىستەرى باستىعى، اقسۋ ايماقتىق وقۋ - اعارتۋ مەكەمەسىنىڭ باستىعى، كۇشار اۋدانىنىڭ اكىمى، ءۇشتۇرپان اۋدانىنىڭ اكىمى سياقتى مىندەتتەر وتەيدى. لين جيلۋ كۇشاردا اۋدان اكىمى بولعان كەزىندە جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسىنىڭ قۋاتتامالارىن بەلسەنە ۇگىتتەپ، جاپون شاپقىنشىلارىنا قارسى تۇرىپ، وتاندى جويىلۋدان قۇتقارۋ قيمىلدارىن قۇلشىنا ورىستەتەدى؛ ول تاعى قازىنا - سالىقتى بەلسەنە رەتكە سالىپ، جۇمىس رايى مەن تابىستى اداقتاپ، سۋ يگىلىگى قۇرىلىستارىن سالىپ، كوركەيتىپ، ەكونوميكانى دامىتىپ، جول جاساپ، كوپىر سالىپ، قاتىناستى جاقسارتىپ، مادەنيەت، وقۋ - اعارتۋ ىستەرىن گۇلدەندىرىپ، كۇشارداعى ءار ۇلت حالىق بۇقاراسىنىڭ ايرىقشا قولداۋى مەن قۇرمەتتەۋىنە يە بولادى.

　　جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسى مەن شىڭ شىسايدىڭ بىرلىكساپ قاتىناسى بۇزىلعاننان كەيىن، شىڭ شىساي شينجياڭدا قىزمەت ىستەيتىن كوممۋنيستەردى شوعىرلى مىرزا قاماققا الادى. 1943 - جىلى 2 - ايدا لين جيلۋ 4 - تۇرمەگە قامالادى. تۇرمەدە لين جيلۋ «تۇتقىن جىرىن» جازىپ، ولەڭدە توڭكەرىسكە ادالدىعى مەن باتىل سەنىمىن بىلدىرەدى: ”سەنىمدى ءبىز بەكەمدەپ، تۇرعىمىزدا تۇرامىز! كەسەر باسىمىزدى قۇربان عىپ، ەركىندىك پراميداسىن سالامىز؛ ىستىق قانىمىزبەن تۋدى قىزىلعا بوياپ، جىلدار بويى جەلبىرەتەمىز!“. 1943 - جىلى 9 - ايدىڭ 27 - كۇنى لين جيلۋ چىن تانچيۋ، ماۋ زىمين قاتارلى كوممۋنيستەرمەن بىرگە نەبارى 27 جاسىندا ەرلىكپەن قۇربان بولادى.

　　لين جيلۋ قۇرباننىڭ ەسكەرتكىش سارايىنىڭ ورنى لين جيلۋ اۋەلىندە كۇشار اۋدانىنىڭ اكىمى بولىپ تۇرعان كەزدەگى كەڭسە، ەسكەرتكىش سارايى 2 بولىكتەن تۇرادى. ”قۇرباننىڭ ىزگى ىستەرى كورمەحاناسىنىڭ“ يەلەيتىن جەر اۋدانى 350 شارشى مەتر، توپىراق پەن اعاشتان سالىنعان تىك ءتورتبۇرىش ءپىشىندى جاتاعان قۇرىلىس، كورمەگە چىن تانچيۋ، ماۋ زىمين، لين جيلۋ قاتارلى قۇربانداردىڭ قىسقاشا ءومىر باياندارى قويىلىپ، جۇزدەن استام قۇندى سۋرەت، قۇم نۇسقا مودەلى سياقتىلار كورسەتىلگەن، مۇنىڭ ىشىندە لين جيلۋدىڭ قۇندى تاريحي سۋرەتتەرى، حاتتارى جانە كوزى تىرىسىندە شىعارعان «جوڭكىلە اعۋ» ادەبيەت - كوركەمونەر باسىلىمى بار. ”قۇرباننىڭ بايىرعى تۇراعىنىڭ“ يەلەيتىن جەر اۋدانى 154 شارشى مەتر، الدىڭعى جانە ارتقى بولمەگە بولىنگەن. الدىڭعى بولمە ۋاقىتتىق قوناق قابىلداۋ بولمەسى، ارتقى بولمە لين جيلۋ ەرلى - زايىپتىلاردىڭ جاتىن بولمەسى. تۇتاس بايىرعى تۇراقتىڭ ۇلگىسى تابيعي دا قاراپايىم بولىپ، لين جيلۋدىڭ قاجىرلى دا قاراپايىم، پاك، كىرشىكسىز قىزمەت ستيلىن اڭعارتادى.

　　”سامالدىقتاعى ءدال وسى ورىندا لين جيلۋ ءار كۇنى تاڭەرتەڭ تاپجىلماي بۇقارانى قابىلداپ، ءار ۇلت بۇقاراسىنىڭ تالاپ - تىلەكتەرىن تىڭدايدى، بۇقارانىڭ قيىنشىلىقتارىن دەر كەزىندە شەشەتىندىكتەن كوپشىلىك ونى جاقىن تارتىپ ’لين ءادىل ۇلىق‘ اتاپ كەتەدى“. كۇشار قالاسى كۇسان مۇراجايىنىڭ باستىعى ما ليلي بىلاي دەيدى: رۋحى اي مەن كۇندەي شۇعىلا شاشىپ، ناعىز ادالدىعى تاۋداعى وزەندەي قۇيىلدى، لين جيلۋ قۇربان ءوزىنىڭ بۇكىل ومىرىمەن ۇلى كوممۋنيستەردىڭ ۇلەس قوسۋ رۋحىن ۇعىندىردى“.

　　4 - ايدىڭ 20 - كۇنى كۇشار قالاسى قانىقاتام اۋىلى نورباشلام قىستاعىنداعى 19 ساقا پارتيا مۇشەسى ەسكەرتكىش سارايىنا كەلىپ، لين جيلۋ قۇرباندى ساعىنا ەسكە الدى، كوپشىلىك وڭ جۇدىرىقتارىن كوتەرىپ، مۇسىنگە قاراپ تۇرىپ، پارتياعا كىرگەندەگى سەرتتەرىن قايتادان ەسكە الدى، 85 جاستاعى قادىر ابىلا تەبىرەنىپ بىلاي دەدى: ”لين جيلۋ بۇقارا ءۇشىن كوپىر سالدى، مەكتەپ قۇردى، المان - سالىقتى كەشىرىم ەتتى، كوپتەگەن ناقتى ءىس، جاقسى ءىس ىستەدى، ول كوممۋنيستىك پارتيا بىزدەي ازاپ شەككەن بۇقاراعا يە بولۋعا جىبەرگەن ادام“.

　　لين جيلۋ قۇرباننىڭ ەسكەرتكىش سارايىنىڭ ءتۇسىندىرۋشىسى سۇبينۇر ءاحمات ءار ۇلت بۇقاراسىنا لين جيلۋدىڭ قىزىل اڭگىمەلەرىن ايتىپ بەرگەنىن ەرەكشە ماقتانىش سەزىنەتىنىن ايتا كەلىپ: ”ءتۇسىندىرۋ بارىسى دا سەنىمدى بەكەمدەۋ بارىسى، مەن قىزىل تاريحتى ويداعىداي جالعاستىرىپ، توڭكەرىستىك اڭگىمەلەردى ويداعىداي باياندايمىن“، - دەدى.

　　كۇشار قالالىق قوعام حاۋىپسىزدىگى مەكەمەسىنىڭ حالىق ساقشىسى رۇستەم روزى كىشكەنتايىنان لين جيلۋدىڭ اڭگىمەلەرىن تىڭداپ وسكەن، ول بىلاي دەدى: ”نەبارى 27 جاستاعى ءبىر توڭكەرىسشى جاڭا جۇڭگونىڭ قۇرىلۋى ءۇشىن سەنىمى مەن رۋحاني تالپىنىسىنا تاباندى بولىپ، ءوزىنىڭ قىمباتتى ءومىرىن ارنادى، ول بىزدەي زامانا جاستارىن ايرىقشا اسەرلەندىردى، لين جيلۋدىڭ كوممۋنيزم سەنىمى، كوممۋنيستىك پارتياعا ادالدىعى، حالىققا قامقورلىعى ءاربىر پارتيالى كادرلاردىڭ دا ومىرلىك ۇستانىمىنا اينالۋى كەرەك.

ەكسكۋرسيالاۋ سىلتەمەسى

　　لين جيلۋ قۇرباننىڭ ەسكەرتكىش سارايى 1975 - جىلى سالىنعان، ”قۇرباننىڭ ىزگى ىستەرى كورمەحاناسى“ مەن ”قۇرباننىڭ بايىرعى تۇراعى“ سىندى 2 بولىكتەن تۇرادى، ءار ۇلت حالىق بۇقاراسىنا توڭكەرىستىك ءداستۇر تاربيەسىن، وتانشىلدىق تاربيەسىن، يدەيا - ءمورال تاربيەسىن جۇرگىزەتىن جاندى وقۋلىق. مۇنىڭ ىشىندەگى ”قۇرباننىڭ ىزگى ىستەرى كورمەحاناسىنىڭ“ مازمۇنى ”مۇراتتى ورەن“، ”توڭكەرىسكە ات سالىسۋ“، ”يانحىدا سىننان ءوتۋ“، ”شينجياڭعا اتتانۋ“، ”كۇشارداعى كورىنىس“، ”باس يمەگەن تۇتقىن، تۇرمەدە كۇرەس جاساۋ“، ”قاھارمان قۇرباندى ەسكە الىپ، ساعىنىشتى جەتكىزۋ“ سياقتى بىرنەشە ۇلكەن بولىككە بولىنگەن. لين جيلۋ قۇرباننىڭ ەسكەرتكىش سارايى − اۆتونوميالى رايوننىڭ ءتۇيىندى مادەني ەسكەرتكىشتەردى قورعاۋ ورنى، اۆتونوميالى رايوننىڭ وتانشىلدىق تاربيە بازاسى ءارى بيىل 3 - ايدا اۆتونوميالى رايوننىڭ العاشقى توپتاعى توڭكەرىستىك مادەني ەسكەرتكىشتەر تىزىمىنە ەنگىزىلگەن. اتالعان ەسكەرتكىش سارايى دۇيسەنبىدەن جۇماعا دەيىن تولىق كۇن تەگىن اشىلادى، ەكسكۋرسيالاۋ ۋاقىتى ساعات 10نان 30 مينۋت وتكەننەن 19دان 30 مينۋت وتكەنگە دەيىن.