التاي قالاسى قىزىلتاس قالاشىعى ساياتەرەك قىستاعى:
كورشىلەر ىنتىماقتاسا بايۋ جولىنا ۇمتىلدى
□ انار بۇلت / شينجياڭ گازەتىنىڭ ءتىلشىسى گو ليڭ
اۋاشا جەردە ءلالا گۇلىنىڭ سامال جەلمەن تەربەلگەنىن تاماشالاپ، ءدامدى تاعامداردان ءدام تاتىپ، ادەت - عۇرىپتان ءنار الىپ، ۇلتتار ىنتىماعى حيكايالارىن تىڭدايتىن اۋلا ىزدەدىڭىز بە... التاي قالاسى قىزىلتاس قالاشىعى ساياتەرەك قىستاعىنان ءدال وسىنداي اۋلانى كەزدەستىرە الاسىز.
5 - ايدىڭ 5 - كۇنى ساياتەرەك قىستاعىنا باردىق، بۇلدىرگەن ەگىپ، تەربەلمەلى ورىندىق ورناتىپ جاتىر... شاڭ باسقان قولدارىمەن تەلەفون قابىلداپ تۇرعان لي حۇڭشيۋ جۇمىسىن دەرەۋ توقتاتتى دا قولىن جۋىپ، شاشىن تاراپ، تازا كيىمدەرىن كيىپ، تىڭداعىشىن تاعىپ، ادىمداي باسىپ الدىڭعى بولمەگە كىردى دە ءتۇسىندىرۋشى بولىپ شىعا كەلدى.
66 جاستاعى ديقان لي حۇڭشيۋ ”قورجا“ ۇلتتىق سالت - سانا كورمە سارايىنىڭ قۇرۋشىسى. ”قورجا“ جەرگىلىكتى مالشىلاردىڭ ەرتە كەزدە التاي قالاسىنىڭ قىزىلتاس قالاشىعىندا تۇرمىس كەشىرگەن 40 حانزۋ وتباسى ادامدارىنا بەرگەن اتاۋى بولىپ، ولار جەكە - جەكە شانشي، سانشي، گانسۋ سياقتى جەرلەردەن كەلگەن، نەشە ۇرپاق وسى ارادا ءوسىپ - ءونىپ، تىرشىلىك ەتىپ، جەرگىلىكتى قازاق، موڭعۇل سياقتى ءار ۇلت تۇرعىندارىمەن ارالاسىپ، ىشتەسىپ، توعىسىپ كەتكەن ەدى.
2012 - جىلى لي حۇڭشيۋ ءوزىنىڭ ۇيىنەن كوشە دۇكەنىن اشىپ ”قورجا“ ۇلتتىق سالت - سانا كورمە سارايىن قۇرىپ، اعا بۋىنداردىڭ قاجىرلى كۇرەس جۇرگىزگەن تاريحىنىڭ كۋاسى بولعان بايىرعى بۇيىمداردى كورمەگە قويىپ، قىزىلتاس قالاشىعىنىڭ تاريحى مەن ءار ۇلت ءبىر ءۇيلى جانداي تاتۋ - ءتاتتى وتكەن اڭگىمەلەرىن باياندادى. كورمە سارايىنىڭ ىشىنە حانزۋ، قازاق، موڭعۇل سياقتى ۇلتتاردىڭ ءداستۇرلى ءوندىرىس، تۇرمىس قۇرالدارى قويىلعان بولىپ، تام قابىرعالارى بايىرعى سۋرەتتەرمەن، داڭق سيلىقتارىمەن تولعان.
2017 - جىلى ماڭىنداعى كورشى - قولاڭداردى باستاپ كىرىستى ارتتىرىپ، بايۋعا جەتەلەۋ ءۇشىن لي حۇڭشيۋ توڭىرەكتەگى كورشى - قولاڭدارمەن بىرگە شارۋالار شاتتىعى ساياجايىن اشىپ، كورشىلەر ءوز - وزدەرىنىڭ اۋلالارىن جاڭالاپ، الۋان ۇلگىدەگى حالىقتىق تۇسەلحانالار سالا باستادى.
”ءبىز بىرنەشە ۇلت ادامدارىمىز، ءبىراق ءبىر تاعام تىزىمدىگىنەن ورتاق پايدالانامىز، ساياحاتشىلارعا ءبىر تاماق ۇستەلىنەن ۇقساماعان ۇلتتاردىڭ ءدامدى تاعامىنان ءدام تاتۋىنا مۇمكىندىك جاسايمىز“، - دەدى قولىنا تاعام تىزىمدىگىن ۇستاعان لي حۇڭشيۋ تىلشىگە.
”اتىزدا ءوسىرۋ، اۋلادا باعۋ جاعدايىنا قاراي وتىرىپ، بيىلعى تاماق تىزىمدىگىنە ءبىز تاعى بىرنەشە قۋىرماش قوسپاقشىمىز“. سول كۇنى كورشى كاكەن ياسىن جۇمىسىن ىستەي ءجۇرىپ، لي حۇڭشيۋعا مىناداي ۇسىنىستاردى ايتىپ جاتتى: ”اۋلاعا تاعى بىرنەشە تاماق ۇستەلىن قويماقشىمىن، سىزشە، مىنا اراداعى بوس ورىنعا قويسام قالاي بولار؟“.
لي حۇڭشيۋ وتباسى مەن كاكەن وتباسى 50 جىلدىق كورشىلەر، بەينە ءبىر ءۇيلى جانداي بولىپ كەتكەن. كاكەننىڭ قارىنداسى ۇزاتىلاردا ول تاعى قۇداعي رەتىندە قىزدى ۇزاتىپ اپارادى. ”كىشكەنە كەزىمىزدەگى كيىمدەرىمىزدى، قارىنداسىم ۇزاتىلعان كەزدەگى جاساۋدى تۇگەلدەي لي اپاي تىگىپ بەرگەن“، - دەدى كاكەن.
كاكەن قالاشىقتان سالقىن كەسپە دۇكەنىن اشقان، جىلدىق كىرىسى 50 مىڭ يۋان اينالاسىندا بولاتىن، ول تاعى كوپشىلىكپەن بىرگە شارۋالار شاتتىعى ساياجايىن اشاتىن بولسا كىرىسىن تاعى 50 مىڭ يۋانعا دەيىن ارتتىرۋىنا بولادى. : ”بيىلعى كىرىسىم ءتىپتى دە مول بولادى دەپ كەسەتەم“، - دەدى ول ءماز - مايرام بولىپ.
لي حۇڭشيۋ مەن كاكەن اۋلالارىنا ءتۇرلى كوكونىس، جەمىس اعاشىن ەگۋدەن سىرت، تاعى قىرۋار ازىقتىق ءلالا گۇلىن ەگىپ، شارۋالار شاتتىعى ساياجايىنىڭ كوركىن اسىرىپ قانا قويماي، ەكونوميكالىق ونىمدىلىكتى دە جوعارىلاتتى.
بۇرىن ساياتەرەك قىستاعىندا ادام كوپ، جەر از بولاتىن، نەگىزىنەن مايلى شەكىلدەۋىك، جۇگەرى سياقتى ءداستۇرلى داقىلداردى ەگۋدى نەگىز ەتەتىن، ەكونوميكالىق ونىمدىلىگى ءبىرشاما تومەن ەدى. قىستاق ”ەكى كوميتەتى“ جانە ”ۇعىسۋ، تيىمدىلىك جاساۋ، توعىستىرۋ“ قىزمەت اترەتى ەگىمشىلىك ماماندارىن ۇسىنىس ەتىپ، توپىراققا ”تەكسەرۋ“ جۇرگىزىپ، قىستاق تۇرعىندارىنىڭ ەرەكشە ەگىمشىلىكتى دامىتۋىنا جەتەكشىلىك ەتتى.
لي حۇڭشيۋ اۋلانىڭ تاعى ءبىر ەسىگىن اشىپ، كەڭ كوسلىپ جاتقان جەردى نۇسقاپ تۇرىپ بىلاي دەدى: ”بۇل ارا جاز كەلىسىمەن ءلالا گۇلى تەڭىزىنە اينالادى، توتەنشە كوركەم“. ول تاعى ساپ ءلالا گۇلى توسابىن جاساي بىلەدى، توساپ ساتۋدان كىرگەن كىرىسىنىڭ ءوزى كۇنىنە ەڭ جوعارى بولعاندا 500 يۋاننان اسادى.
جاڭا عانا اياقتاعان ” 1 - مامىر“ دەمالىسىندا لي حۇڭشيۋ كورمەحانادا 1500دەن استام ادام - رەت قابىلدادى. كورمەحانانىڭ ماڭىنان جاڭادان سالىنىپ جاتقان ”قورجا ۇلتتار ىنتىماعى كورمە سارايىنىڭ“ تۇلعالىق قۇرىلىسى اياقتالىپ، تام قابىرعاسى سۇرى تۇسپەن سىرلانىپ، تورشا ورنەكپەن گۇلدى ناقىشتار سالىندى.
ساياتەرەك قىستاعى ”ۇعىسۋ، تيىمدىلىك جاساۋ، توعىستىرۋ“ قىزمەت اترەتىنىڭ باستىعى، ءبىرىنشى شۋجي ليۋ مين تانىستىرىپ بىلاي دەدى: مىنا گۇلدى تورشا ورنەكتى تام قابىرعاسى ناقىشتالىپ بولعان سوڭ قىستاق تۇرعىندارىنا ۇناسا بۇكىل قىستاقتىڭ تام قابىرعالارىن ءبىر تۇتاس وسى ناقىشپەن ناقىشتاماقشىمىز. ساياحاتشىلاردىڭ كولىك توقتاتۋىنا قولايلى بولۋ ءۇشىن قىستاقتا تاعى اۆتوتۇراق سالۋدى جوسپارلاۋدامىز.
”ءبىز ساياتەرەك قىستاعىنىڭ قالاعا جاقىن بولۋ باسىمدىعىنان پايدالانىپ، قىستاق تۇرعىندارىن ساياحات كاسىبىن دامىتۋعا، ديقاندار شاتتىعى ساياجايىن، مالشىلار شاتتىعى ساياجايىن اشۋعا ىنتالاندىرىپ، ساياحاتشىلاردىڭ ۇلتتار ىنتىماعى ورتاسىندا گۇلدەردى تاماشالاپ، ءدامدى تاعامداردان ءدام تاتىپ، حيكايالار تىڭداۋىنا، قىستاق تۇرعىندارىنىڭ تۇرمىسىنىڭ بارعان سايىن جاقسارۋىنا مۇمكىندىك جاسايمىز“، - دەدى ليۋ مين.
