ساي حىسىن:
جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسىنىڭ ماڭىزدى نەگىزىن قالاۋشى
ساي حىسىننىڭ سۋرەتى. □ شينحۋا اگەنتتىگى تاراتقان
شينحۋا اگەنتتىگىنىڭ ءتىلشىسى شيە يىڭ
مەملەكەتتىك وتانشىلدىق تاربيە ۇلگى كورسەتۋ بازاسى ساي حىسىن ەسكەرتكىش سارايى، مەملەكەتتىك ءتۇيىندى مادەني ەسكەرتكىشتەردى قورعاۋ ورنى ساي حىسىن، ساي چاڭ بايىرعى تۇراعى گۋاڭجياتاڭ، ”ساي حىسىن جولداستىڭ داڭقتى وتباسى“ توپتىق ءمۇسىنى قاسقايىپ تۇرعان ساي حىسىن الاڭى ... توڭكەرىستىك بايىرعى رايون حۋنان ولكەسىنىڭ شۋاڭفىڭ اۋدانىندا ساي حىسىن ەكسكۋرسياعا، ۇيرەنۋگە كەلگەن توپ - توپ ساياحاتشىلاردى تەبىرەنتۋدە.
ساي حىسىن جولداس 1895 - جىلى 3 - ايدا شاڭحايدا دۇنيەگە كەلگەن، 4 جاسىندا شەشەسىنە ىلەسىپ تۋعان جەرى حۋناننىڭ شياڭشياڭ اۋدانىنا (بۇگىنگى شۋاڭفىڭ اۋدانى) ورالادى. سول كەزدە جۇڭگو يمپەرياليزم مەن فەوداليزمنىڭ قوس قابات ەزگىسىنە ۇشىراپ، قوعام اۋمالى - توكپەلى بولعان، حالىق جاپا - ماشاقات شەككەن، ساياسي قارا تۇنەك تورلاعان ەدى. ساي حىسىن جولداس ءوسپىرىم شاعىندا ”جاعدايدى وڭاپ، حالىقتى ەزگىدەن قۇتقارۋداي“ ۇلى مۇرات ورناتىپ، جۇڭگونى وزگەرتۋگە بەل بۋعان. حۋنان ولكەلىك 1 - شىفان مەكتەبىندە وقىپ جۇرگەنىندە ول ماۋ زىدۇڭ جولداسپەن مۇراتتاس ادال دوستىق ورناتىپ، حۋنانداعى العاباسار جاستاردىڭ ۇلگىسى بولادى.
1918 - جىلى ساي حىسىن ماۋ زىدۇڭ قاتارلى جولداستارمەن چاڭشادا شينمين ءىلمي قوعامىن بىرگە باستاپ قۇرىپ، عىلمي جاڭالىققا كوشۋدى، مىنەز - قۇلىقتى شىڭداۋدى، جۇرت اۋانىن جاڭارتۋدى، جول - جورالعىنى جاقسارتۋدى باستى ماقسات ەتەدى. وسىدان كەيىن ساي حىسىن جولداس فرانسيادا تۇرعان كەزىندە جۇڭگو مەن دۇنيە جۇزىنە وزگەرىس ەنگىزۋدى شينمين ءىلمي قوعامىنىڭ ارەكەت باعىتى ەتۋدى ورتاعا قويادى، بۇل جاپپاي قولداۋعا يە بولىپ، وراسان زور ىقپال تۋدىرادى. 1919 - جىلى بەيجيڭدە 4 - مامىر وتانشىلدىق قوزعالىسى تۋىلادى، بەيجيڭدە فرانسياعا ەڭبەك ىستەي ءجۇرىپ وقۋعا بارۋعا دايىندالىپ جۇرگەن ساي حىسىن جولداس بەيجيڭدەگى حۋناندىق وقۋشىلاردى ۇيىمداستىرىپ، وسى رەتكى يمپەرياليزمگە، فەوداليزمگە قارسى قوزعالىسقا قاتىناسادى.
روسسياداعى قازان توڭكەرىسىنىڭ ىقپالىندا جانە 4 - مامىر قوزعالىسىنىڭ قوزعاۋشىلىق ەتۋىندە، فرانسياعا بارىپ ەڭبەك ىستەي ءجۇرىپ وقۋ ورلەۋى كوتەرىلەدى. 1919 - جىلدىڭ سوڭىندا ساي حىسىن جولداس توڭكەرىس ارمانىنا دەگەن جالىندى تالپىنىسىن ارقالاپ، مۇحيت اسىپ، قيىر شالعايداعى فرانسياعا بارىپ ەڭبەك ىستەي ءجۇرىپ وقيدى. ول فرانسيادا وزگە ەل وركەنيەتىنىڭ سوققىسىن جانە يدەيالىق اعىمنىڭ جاڭعىرۋىن سەزىنىپ، ماركسيزم شىعارمالارىن باس الماي وقىپ، جالىقپاي اۋدارىپ، «كوممۋنيستىك پارتيا جارناماسى»، «سوتسياليزمنىڭ قيالدان عىلىمعا دامۋى» سياقتى شىعارمالاردىڭ ماڭىزدى بولىكتەرىن اۋدارادى، روسسيا قازان توڭكەرىسىن جانە ءار ەل جۇمىسشىلارى قوزعالىسىن ۇگىتتەپ، تاباندى ماركسيزمشىگە اينالادى. ول ەڭبەك ىستەي ءجۇرىپ وقىعان وقۋشىلاردىڭ ادىلەتتى كۇرەسىنە قاتىناسىپ، باسشىلىق ەتىپ، جوۋ ىنلاي، جاۋ شىيان قاتارلىلارمەن بىرگە جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسىنىڭ ەۆروپاداعى العاشقى ۇيىمىن قۇرىپ، فرانسياداعى ياچەيكانىڭ قۇرۋشىلارىنىڭ ءبىرى بولادى.
ول چىن دۋشيۋ، ماۋ زىدۇڭ جولداستارمەن حات ارقىلى حابارلاسىپ، كوممۋنيستىك پارتيا قۇرۋ ماسەلەسىن تالقىلاپ، پارتيانىڭ سيپاتى، جەتەكشى يدەياسى سياقتى ماسەلەلەر جونىندە دۇرىس قۋاتتامالاردى ورتاعا قويىپ، ”جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسى“ اتاۋىن تۇڭعىش رەت ورتاعا قويۋشىعا اينالادى. 1921 - جىلى 7 - ايدا جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسىنىڭ مەملەكەتتىك 1 - قۇرىلتايى پارتيانىڭ رەسمي قۇرىلعاندىعىن جاريالايدى. ساي حىسىن جولداس قۇرىلۋ جينالىسىنا قاتىناسا الماعانىمەن، ءبىراق ول پارتيانىڭ قۇرىلۋىنا يدەيالىق جاقتان، ۇيىمدىق جاقتان، وتە - موتە، پارتيا قۇرۋ نازارياسى جاعىندا ەلەۋلى ۇلەس قوستى.
1921 - جىلى 12 - ايدا ەلگە ورالعانىنا ۇزاق بولماعان ساي حىسىن جولداس جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسىنا مۇشە بولادى ءارى ورتالىق ورگاندا قالىپ نازاريالىق ۇگىت قىزمەتىمەن اينالىسادى. پارتيانىڭ 2 - قۇرىلتايىندا ول قۇرىلتاي جارناماسىنىڭ العاشقى جوباسىن جازۋعا قاتىناسادى ءارى ورتالىق اتقارۋ كوميتەتىنىڭ مۇشەسى بولىپ سايلانادى. قۇرىلتايدان كەيىن ول ورتالىقتىڭ ۇيعارىمىنا ساي، پارتيا ورتالىق كوميتەتىنىڭ ورگان گازەتى «جەتەكشى» اپتالىق گازەتىن شىعارۋعا دايىندالادى. «جەتەكشى» شىعا باستاعاننان - اق اشىق تاراتىلىپ، سول كەزدەگى قوعامدىق پىكىرگە جەتەكشىلىك ەتەتىن بەدەلگە يە پارتيا ورتالىق كوميتەتىنىڭ ورگان گازەتىنە اينالادى، سونداي - اق 400 ميلليون جۇڭگولىق باۋىرلاستىڭ يدەيالىق وي دۇنيەسىنىڭ ”جەتەكشىسىنە“ اينالادى.
1925 - جىلى 30 - مامىر قوزعالىسى تۋىلادى، ساي حىسىن بۇقاراعا باسشىلىق ەتىپ كۇرەس جۇرگىزۋدىڭ ەرەن قابىلەتىن ايگىلەيدى ءارى كۇرەس بارىسىندا بۇقارانىڭ ەگەي كوشباسشىسى بولىپ جەتىلەدى. ساي حىسىن جولداس بىلاي دەگەن ەدى: ماركسيزم - لەنينيزمدى كىتاپتان عانا ۇيرەنۋ ازدىق ەتەدى، ءىس جۇزىندىك ارەكەت تە بولۋ كەرەك، توڭكەرىستىك كۇرەس بارىسىندا ماركسيزم - لەنينيزم اقيقاتىن ءتىپتى دە جاقسى ۇيرەنۋگە بولادى.
1931 - جىلى ساي حىسىن جولداس شياڭگاڭعا بارىپ گۋاڭدۇڭ توڭكەرىس قىزمەتىنە جەتەكشىلىك ەتۋ بارىسىندا، باقىتقا قارسى، تۇتقىندالادى. ول اباقتىدا تىزە بۇكپەي، قاھارماندىقپەن قۇربان بولعانعا دەيىن قايسارلىقپەن كۇرەس جاسايدى. وتان ءۇشىن وتقا ءتۇسىپ، سۋ كەشىپ، ماشاقاتىن ارقالايمىن ەلىمنىڭ. ومىرىممەن ادالدىقتى ايگىلەپ، ادىلدىگىن ارتتىرامىن الەمنىڭ. ول ءوزىنىڭ جاستىق ءومىرى ارقىلى كەزىندە بەرگەن ايبىندى سەرتىن امالياتتا ايگىلەپ، ايبىندى كوممۋنيزم ىستەرى ءۇشىن ءومىرىنىڭ اقتىق دەمىنە دەيىن كۇرەستى.
ساي حىسىن پارتيانىڭ 2 - كەزەكتەن 6 - كەزەككە دەيىنگى ورتالىق كوميتەتتىڭ مۇشەسى، 5 -، 6 - كەزەكتى ورتالىق كوميتەت ساياسي بيۋروسىنىڭ مۇشەسى، تۇراقتى مۇشەسى، پارتيانىڭ العاشقى مەزگىلدەگى تاريحىنا ات سالىسۋشى جانە ونى بارلىققا كەلتىرۋشى. ماۋ زىدۇڭ بىلاي دەگەن بولاتىن: ”ءبىر كوممۋنيستىك پارتيا مۇشەسىنىڭ ىستەۋگە ءتيىستى ىستەرىن حىسىن جولداس تۇگەلدەي ىستەدى“.
”ساي حىسىن جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسىنىڭ ماڭىزدى نەگىزىن قالاۋشى. ول تۇڭعىش رەت جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسىن قۇرۋدى ايقىن ورتاعا قويدى ءارى باستاماشىلدىقپەن ۇلگى بولىپ، توڭكەرىس ءۇشىن قان توگىپ، ەرلىكپەن كۇرەس جۇرگىزدى. ول قارا تۇنەكتە جارقىراعان تۇنگى مەرۋەرتتەي ءوزىنىڭ اقىل - پاراساتىمەن، ارەكەتىمەن قيىن - قىسپاقتا قالعان، قارا تۇنەك قاپتاعان كونە جۇڭگو اسپانىن جارىقتاندىرىپ، وتاندى، حالىقتى قۇتقارۋدىڭ داڭعىل جولىن تاۋىپ بەردى“، - دەدى شۋاڭفىڭ اۋداندىق پارتكوم پارتيا تاريحىن زەرتتەۋ كەڭسەسىنىڭ ورىنباسار مەڭگەرۋشىسى، ساي حىسىندى زەرتتەۋ مامانى لۋو شيڭحۋ. بۇل كۇندەرى ساي حىسىن ەسكەرتكىش سارايى جىلىنا 600 مىڭ ادام - رەتتەن استام ساياحاتشى قابىلدايدى، پارتيالىلىق تاربيە جانە نەگىزگى تاقىرىپتىق پارتيا كۇنى قيمىلى بويىنشا 400دەن استام - رەت ورىستەتىلدى.
(شينحۋا اگەنتتىگىنىڭ 5 - ايدىڭ 10 - كۇنى چاڭشادان بەرگەن حابارى)
