يۇن داييىڭ:
جۇڭگو جاستارى قىزۋ سۇيەتىن كوسەم
يۇن داييىڭنىڭ سۋرەتى.□ شينحۋا اگەنتتىگى تاراتقان
□ شينحۋا اگەنتتىگىنىڭ ءتىلشىسى لي ۋي
”وتاندى قۇتقارماساق بولمايدى، باسقالار قۇتقارعىسى كەلمەسە، وندا تەك وزىمە عانا سۇيەنەمىن!“، ۇزىن شاپان كيگەن ”جاس يۇن داييىڭنىڭ“ قولىن سەرمەي سويلەگەن ايبىندى سوزدەرى حۋاجۇڭ شىفان داشۋەسىندەگى يۇن داييىڭ الاڭىندا جاڭعىرىپ تۇردى...
بيىل 4 - ايدىڭ 29 - كۇنى يۇن داييىڭنىڭ قۇربان بولعاندىعىنىڭ 90 جىلدىعىن ەسكە الۋ كۇنىندە حۋاجۇڭ شىفان داشۋەسىنىڭ وقۋشىلارى وزدەرى رەجيسسەرلىك ەتىپ، وزدەرى ويناپ شىققان اسەرگە شومۋ تۇرىندەگى ءتول جاسامپازدىق تاقىرىپتىق تاربيە دراما «سالەم، يۇن داييىڭ» الاڭ ورتالىعىندا قويىلىپ جاتتى. الاڭدا جاس يۇن داييىڭنىڭ اق ءمارمار ءمۇسىنى قاسقايىپ تۇر، ۇزىن شاپان كيگەن، ءبيازى ءوڭدى، قولىنا كىتاپ ۇستاپ، كوزىلدىرىك تاققان ونىڭ قوس جانارى جالىن شاشادى. جاس يۇن داييىڭنىڭ رولىن العان، حۋاجۇڭ شىفان داشۋەسى ماركسيزم شۋەيۋانىنىڭ تولىق كۋرس وقۋشىسى ۋاڭ جياحاۋدىڭ داۋىسى ۋاقىت كەڭىستىگىن اتتاپ ءوتىپ، جاستار كوسەمى يۇن داييىڭمەن ۇندەسىپ جاتقانداي.
يۇن داييىڭ، اتا مەكەنى جياڭسۋدىڭ ۋجينى، 1895 - جىلى حۋبەيدىڭ ۋچاڭ قالاسىندا دۇنيەگە كەلگەن. ول وقۋشى كەزىندە توڭكەرىستىك قيمىلدارعا بەلسەنە قاتىناسقان، 1918 - جىلى جۇڭحۋا داشۋەسى (حۋاجۇڭ شىفان داشۋەسىنىڭ توركىنى) فيلوسوفيا فاكۋلتەتىنەن وقۋ تاۋىسقان سوڭ مەكتەپتە قالىپ ورتا مەكتەپ ءبولىمىنىڭ مەڭگەرۋشىسى بولعان، ۋحان وڭىرىندەگى 4 - مامىر قوزعالىسىنىڭ باستى جەتەكشىلەرىنىڭ ءبىرى. ول 1920 - جىلى ليچۇن كىتاپ باسپاسىن، كەيىن گۇڭسۇن باسپاسىن قۇرىپ، جاڭا يدەيا، جاڭا مادەنيەت جانە ماركسيزم تاراتقان. ول 1921 - جىلى جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسىنا مۇشە بولىپ، 1923 - جىلى شاڭحاي داشۋەسىنىڭ پروفەسسورى بولعان، سول جىلى 8 - ايدا جۇڭگو سوتسياليستىك جاستار وداعى ورتالىق اتقارۋ كوميتەتىنىڭ كانديدات مۇشەسى، ۇگىت ءبولىمىنىڭ مەڭگەرۋشىسى بولىپ سايلانعان، «جۇڭگو جاستارىن» شىعارعان جانە وعان باس رەداكتور بولعان، بۇل باسىلىم تولىق ءبىر ۇرپاق جاستاردى تاربيەلەگەن جانە ولارعا ىقپال جاساعان.
1924 - جىلى يۇن داييىڭ گومينداڭ مەن كومپارتيا سەلبەستىگىندەگى بىرلىكساپ قىزمەتىمەن اينالىسىپ، 1925 - جىلى 30 - مامىر قوزعالىسىنا قاتىناسقان جانە باسشىلىق ەتكەن، 1926 - جىلى 5 - ايدا پارتيا ونى حۋاڭپۋ اسكەري مەكتەبىنە جىبەرىپ، وندا ول ساياسي مەڭگەرۋشى تاربيەشى بولعان. 1927 - جىلى 1 - ايدا ول ۋحاندا ورتالىق اسكەري - ساياسي مەكتەپتىڭ قىزمەتىن باسقارىپ، ساياسي باس تاربيەشى بولىپ، جياڭ جيەشىنىڭ، ۋاڭ جيڭۋيدىڭ توڭكەرىسكە وپاسىزدىق جاساعان ءىس - ارەكەتتەرىمەن باتىل كۇرەس جۇرگىزگەن. 7 - ايدا يۇن داييىڭ ورتالىقتىڭ بۇيرىعىمەن جيۋجياڭعا اتتانىپ، جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسى ورتالىق كوميتەتى الدىڭعى شەپ كوميتەتىنىڭ مۇشەسى بولىپ، نانچاڭ كوتەرىلىسىن ۇيىمداستىرۋعا جانە قوزعاۋعا قاتىسقان. 12 - ايدا ول گۋاڭجوۋ كوتەرىلىسىنە قاتىسىپ، گۋاڭجوۋ سوۆەتتىك ۇكىمەتىنىڭ باس حاتشىسى بولعان.
1928 - جىلدىڭ سوڭىندا يۇن داييىڭ شاڭحايعا بارىپ جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسى ورتالىق كوميتەتى ۇگىت ءبولىمىنىڭ باس حاتشىسى، ۇيىمداستىرۋ ءبولىمىنىڭ باس حاتشىسى سياقتى مىندەتتەر اتقارىپ، ورتالىق كوميتەتتىڭ ورگان باسىلىمى «قىزىل تۋعا» باس رەداكتور بولعان. 1929 - جىلى 6 - ايدا ول جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسى 6 - كەزەكتى ورتالىق كوميتەتىنىڭ ەكىنشى جالپى ماجىلىسىندە ورتالىق كوميتەتتىڭ مۇشەلىگىنە تولىقتىرىلىپ سايلانعان.
يۇن داييىڭ − كوكىرەگىن اسقاق جىگەر كەرنەگەن توڭكەرىستىك جاۋىنگەر، سونداي - اق جاۋدىڭ زىعىردانىن قايناتقان كوممۋنيستىك پارتيا مۇشەسى. كەزىندە حۋاڭپۋ اسكەري مەكتەبىندە - اق يۇن داييىڭدى جياڭ جيەشى ”حۋاڭپۋداعى 4 جاۋىزدىڭ“ ءبىرى دەپ ساناعان. گومينداڭ - كومپارتيا سەلبەستىگى بۇزىلعان سوڭ، گومينداڭ كەرتارتپاشىلارى يۇن داييىڭدى باستان - اياق ءتۇيىندى تۇردە تۇتقىنداۋ وبيەكتىسى ەتكەن. 1930 - جىلى 5 - ايدىڭ 6 - كۇنى يۇن داييىڭ شاڭحايدا گومينداڭ بيلەۋشىلەرىنىڭ قولىنا ءتۇسىپ تۇتقىن بولادى. اباقتىدا يۇن داييىڭ جاۋدىڭ قورقىتۋى مەن الداپ - ارباۋى الدىندا قايسارلىق كورسەتىپ، تىزە بۇكپەدى. 1931 - جىلى 4 - ايدىڭ 29 - كۇنى ول نانجيڭدە نەبارى 36 جاسىندا ولتىرىلەدى.
يۇن داييىڭنىڭ رۋحى زامانىمىز ادامدارىن ءالى دە ىنتالاندىرىپ كەلەدى. حۋاجۇڭ شىفان داشۋەسىنىڭ پارتيا تاريحىن زەرتتەۋشى مامانى، «سالەم، يۇن داييىڭ» دراماسىنىڭ جەتەكشىسى، 75 جاستاعى لي لياڭميڭ بىلاي دەيدى: ”يۇن داييىڭ حۋاجۇڭ شىفان داشۋەسىنىڭ تاڭداۋلى تۇلەگى، يۇن داييىڭنىڭ حيكايالارىن ءۇزىلىسسىز جالعاستىرا بايانداۋ، قىزىل مەكتەپ تاريحىن ويداعىداي بايانداۋ، قىزىل گەندى جالعاستىرۋ مەنىڭ جاۋاپكەرشىلىگىم جانە بورىشىم“.
(شينحۋا اگەنتتىگىنىڭ 5 - ايدىڭ 11 - كۇنى ۋحاننان بەرگەن حابارى)
