دۇڭ جىنتاڭ:
”جاۋىنگەر ارتقى قورعاۋشى“ قاسيەتىن ايگىلەپ، گاۋتايدا قان توگىپ داڭقىن اسقاقتاتتى
شينحۋا اگەنتتىگىنىڭ ءتىلشىسى باي ميڭشان
دۇڭ جىنتاڭنىڭ سۋرەتى. سۋرەتتى شينحۋا اگەنتتىگى تاراتقان
حىبەي ولكەسىنىڭ شينحى اۋدانىنا ورنالاسقان دۇڭ جىنتاڭنىڭ ىزگى ىستەرى كورمەحاناسىنا كىرسەڭىز، ءبىر - بىرلەگەن كورمە تاقتالارى، ءبىر - بىرلەگەن سۋرەتتەر، ءبىر - بىرلەگەن مادەنيەت ەسكەرتكىشتەرى دۇڭ جىنتاڭ جياڭجۇن مەن توڭكەرىستىك اعا بۋىنداردىڭ قۇربان بولۋدان قورىقپاي، جاۋمەن ايانباي الىسقان سوعىس كورىنىستەرىن ايتىپ تۇر.
قىزىل 5 - جۇنتۋانىنىڭ ارميا تۋى الدىندا، كوپتەگەن ەكسكۋرسيالاۋشىلار ۇزاققا دەيىن ايالدايدى. كورمەحانانىڭ باستىعى سۇڭ شيۋيىڭ ارميا تۋىنىڭ استارىنداعى حيكايالاردى تەرەڭ سۇيىسپەنشىلىكپەن اڭگىمەلەپ، ادامداردىڭ قيالىن توڭكەرىستىك اعا بۋىنداردىڭ جاۋمەن ارپالىسا الىسقان سوعىس جىلدارىنا اپاردى.
دۇڭ جىنتاڭ 1895 - جىلى حىبەيدىڭ شينحى اۋدانىنداعى ءبىر شارۋا وتباسىندا دۇنيەگە كەلگەن. بالا كەزىنەن العىر بولىپ، 1917 - جىلى بەيجيڭ چيڭحى قۇرلىق ارمياسى ورتا مەكتەبىنە ەمتيحان بەرىپ قابىلدانادى، 1923 - جىلى الىس - جاقىنعا اتى ايگىلى باۋديڭ قۇرلىق ارمياسى وفيتسەرلەر مەكتەبىن بىتىرەدى. وقۋ تاۋىسقاننان كەيىن فىڭ يۇيشياڭنىڭ باتىس سولتۇستىك ارمياسىنا قاتىناسادى، سوعىستاعى ەڭبەگى كورنەكتى بولعاندىقتان، پايجاڭدىقتان بىرتىندەپ شىجاڭدىققا وسىرىلەدى. 1930 - جىلى ورتا جازىق زور شايقاسىنان كەيىن ۇلتتىق توڭكەرىستىك ارميانىڭ وتكىزىپ الىپ قايتا ۇيىمداستىرۋىمەن 26 - باعىت ارمياسى 73 - لۇيىنىڭ لۇيجاڭى بولادى.
18 - قىركۇيەك وقيعاسىنان كەيىن، ول جياڭ جيەشىنىڭ ”سىرتقى جاۋعا توتەپ بەرۋ ءۇشىن الدىمەن ەل ءىشىن تىنىشتاندىرۋ كەرەك“ دەيتىن ساياساتىنا قارسى شىعىپ، يدەياسى كۇن سايىن توڭكەرىسكە بەيىمدەلەدى. ىلە - شالا، جاۋ بوشىڭ، لي جىنتۇڭ قاتارلىلارمەن بىرگە 26 - باعىت ارمياسىنىڭ 17 مىڭنان استام كوماندير - جاۋىنگەرلەرىن باستاپ نيڭدۋدا كوتەرىلىس جاساپ، قىزىل ارمياعا قوسىلعاندىعىن جاريالاپ، جۇڭگو توڭكەرىسى تاريحىنىڭ شۇعىلالى ءبىر بەتىن جازادى.
كوتەرىلىس جاساعان قوسىن جۇڭگو جۇمىسشى - شارۋا قىزىل ارمياسىنىڭ 5 - جۇنتۋانى بولىپ قايتا ۇيىمداستىرىلىپ، دۇڭ جىنتاڭ جۇنتۋاننىڭ ورىنباسار باس قولباسشىسى جانە 13 - ارميانىڭ جۇنجاڭى بولادى، كەيىن قىزىل 5 - ارميانىڭ جۇنتۋان باستىعى بولادى. ول ىلگەرىندى - كەيىندى قوسىن باستاپ گانجوۋ، جاڭجوۋ، نانشيۇڭ شۇيكوۋ سياقتى شايقاستارعا قاتىناسىپ، تالاي رەت ۇلەس قوسادى، جۇڭحۋا سوۆەتتىك رەسپۋبليكاسى ۋاقىتتىق ورتالىق ۇكىمەتىنىڭ قىزىلتۋ وردەنىنە يە بولعان. 1932 - جىلى جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسىنا مۇشە بولعان.
1934 - جىلى 10 - ايدا دۇڭ جىنتاڭ قوسىن باستاپ ۇزاق جورىققا قاتىناسادى، قىزىل 5 - جۇنتۋان ەڭ جاپالى ”ارتقى قورعاۋشى“ مىندەتىن ارقالاپ، ورتالىق قىزىل ارمياسى نەگىزگى كۇشىنىڭ سولتۇستىككە بەتتەۋىن قامتاماسىز ەتۋدە ايتارلىقتاي ۇلەس قوسادى، قىزىل 5 - جۇنتۋان وسى سەبەپتى ”جاۋىنگەر ارتقى قورعاۋشى“ داڭقتى اتاعىنا يە بولادى.
1935 - جىلى 6 - ايدا 5 - جۇنتۋان 5 - ارميا دەپ وزگەرتىلىپ، دۇڭ جىنتاڭ جۇنجاڭ بولادى. 1936 - جىلى 10 - ايدا قىزىل ارميانىڭ 3 ۇلكەن نەگىزگى كۇشى حۇينيڭدە كەزدەسكەننەن كەيىن، قىزىل 5 - ارميا باتىس باعىت ارمياسىنا ەنگىزىلىپ، نيڭشياعا، گانسۋعا، شينجياڭعا جورىققا اتتانادى. 1937 - جىلى 1 - ايدىڭ 12 - كۇنى دۇڭ جىنتاڭ قوسىن باستاپ گانسۋدىڭ گاۋتاي اۋدانى قالاشىعىندا وزدەرىنەن التى - جەتى ەسە كوپ جاۋمەن قاندى شايقاس جۇرگىزىپ، ەڭ سوڭعى ءبىر ادام، ءبىر تال وق قالعانشا شايقاسىپ، 1 - ايدىڭ 20 - كۇنى 42 جاسىندا ەرلىكپەن قۇربان بولادى.
دۇڭ جىنتاڭ قىزىل ارميادان قۇربان بولعان ەڭ جوعارى دارەجەلى قولباسشىلاردىڭ ءبىرى. پارتيا ورتالىق كوميتەتى شانشيدىڭ باۋتاشاننىڭ ەتەگىندە ازا ءبىلدىرۋ جينالىسىن وتكىزدى، ازا ءبىلدىرۋ جينالىسىندا ماۋ زىدۇڭ وعان بىلاي دەپ باعا بەردى: ”الىس جولدا ات سىنالادى، دۇڭ جىنتاڭ باتىلدىقپەن توڭكەرىس جۇرگىزگەن جولداس“.
سۇڭ شيۋيىڭ بىلاي دەپ تانىستىردى: كورمەحانا ارناۋلى ۇجىم ۇسىنىس ەتىپ تولىق زەرتتەۋ، وقىتۋ ساباق جۇيەسىن جاساپ، وقۋشىلاردىڭ ساباقحانادان شىعىپ، ەسكەرتكىش سارايعا كىرىپ، سوعىس كەزىندەگى تۇرمىستى سەزىنىپ، وڭاي - وسپاق قولعا كەلمەگەن تۇرمىستى قاستەرلەۋىنە مۇمكىندىك جاسادى.
شينحىنىڭ جەرى جيۋحىنىڭ قۇيعان جەرىنە تاياۋ بولعانىمەن، سورتاڭدانۋدىڭ، قۇمايتتانۋدىڭ قيىنشىلىعىن كوپ كورىپ، كەدەيلىكتىڭ تۋىلۋ سالىستىرماسى كەزىندە ％49.78كە جەتكەن ەدى. شينحى پەرزەنتتەرى تاباندىلىقپەن قايراتتانا ىستەپ، 2019 - جىلى تۇتاس اۋدان كەدەيلىكتەن ارىلىپ، كەدەيلىك قالپاعىن الىپ تاستادى، بۇل كۇندەرى دوڭگەلەك داۋلەتتىلىك جولىندا ارشىندى قاداممەن العا تارتۋدا.
(شينحۋا اگەنتتىگىنىڭ 5 - ايدىڭ 17 - كۇنى شىجياجۋاڭنان بەرگەن حابارى)
