جي حۇڭچاڭ:
ءولىپ كەتسەم جاپون شاپقىنشىلارىنا قارسى سوعىس ورتىندە، قالماس ەدىم بۇگىنگىدەي نامىس دەرتىنە
شينحۋا اگەنتتىگىنىڭ ءتىلشىسى جاي جو
جي حۇڭچاڭنىڭ سۋرەتى. سۋرەتى شينحۋا اگەنتتىگى تاراتقان
حىنان ولكەسى جوۋكوۋ قالاسى فۋگوۋ اۋدانىنداعى جي حۇڭچاڭ جياڭجيۇننىڭ ەسكەرتكىش سارايىنىڭ الدىندا، ۇلت قاھارمانى جي حۇڭچاڭنىڭ مىس ءمۇسىنى اسقاق تا ۇلى، سالتاناتتى دا قاراپايىم كورىنەدى. بۇل جەر فۋگوۋ اۋدانىنىڭ نىشاندىق قۇرىلىستارىنىڭ ءبىرى سانالادى، بىرنەشە كۇننەن بەرى، ءبىرتالاي ساياحاتشى جاڭبىرعا قاراماي جي حۇڭچاڭ جياڭجيۇننىڭ مىس ءمۇسىنىنىڭ الدىنا كەلىپ ىززەتپەن گۇل شەڭبەرلەر قويىپ، ءۇنسىز ازا تۇتىپ قۇرمەت ءبىلدىرىپ، توڭكەرىستىك ارداگەر قۇرباندى ساعىنا ەسكە الدى.
جي حۇڭچاڭ 1895 - جىلى دۇنيەگە كەلگەن، حىناننىڭ فۋگوۋ اۋدانىنان. 1913 - جىلى فىڭ يۇيشياڭ قوسىنىنا كىرگەن. 1921 - جىلى فىڭ يۇيشياڭنىڭ قوسىنى 11 - شى بولىپ كەڭەيتىلىپ قۇرىلىپ، جي حۇڭچاڭ يىڭجاڭدىققا كوتەرىلەدى. 1925 - جىلى 10 - ايدا جي حۇڭچاڭ سۇييۋان دۋتۇڭ مەكەمەسىنە قاراستى اتتى اسكەرلەر تۋانىنىڭ تۋانجاڭى، قوسىمشا ساقشىلىق ىستەر باسقارماسىنىڭ باستىعى بولىپ ءوسىپ، كوپ وتپەي، 36 - لۇيدىڭ لۇيجاڭى بولۋعا كورسەتىلەدى.
1926 - جىلى 9 - ايدا جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسىنداعى ليۋ بوجيان قاتارلى ادامداردىڭ كومەگىندە، فىڭ يۇيشياڭ قوسىنى سۇييۋان ولكەسىنىڭ ۋيۋان جەرىندە انت بەرىپ، سولتۇستىككە جازا جورىق سوعىسىنا ءۇن قوسادى، جي حۇڭچاڭ 36 - لۇيدى باستاپ بىرنەشە ايدان بەرى قورشاۋدا قالعان شي - انعا مىڭ شاقىرىم قاشىقتان سۋىت كومەككە اتتانىپ، شي - ان قالاسىن قاتەردەن ارالاشايدى.
1927 - جىلى 36 - لۇي كەڭەيتىلىپ 19 - شى بولىپ قۇرىلىپ، جي حۇڭچاڭ شىجاڭدىققا ءوسىپ، قول باستاپ تۇڭگۋاندا تۇرادى. بۇل مەزگىلدە، ول ءبىر جاعىنان، كوممۋنيستەردىڭ قوسىندا ساياسي قىزمەت ورىستەتۋىنە زور كۇشپەن قولداۋ كورسەتسە، ەندى ءبىر جاعىنان، ايگىلى كوممۋنيستەر ليۋ بوجيان، شۋان شيافۋ، ۋي يەچوۋ قاتارلىلارمەن تىعىز بارىس - كەلىس جاساپ، ولاردان توڭكەرىس قاعيدالارى جونىندە ءتالىم الادى.
1927 - جىلى 7 - ايدا جياڭ جيەشى مەن فىڭ يۇيشياڭنىڭ شۇيجوۋ ماجىلىسىنەن كەيىن، 2 - جيتۋانجۇننىڭ ىشىندە پارتيانى تازالاۋ، ”قوناقتاردى شىعارىپ سالۋ“ جۇرگىزىپ، كوپتەگەن كوممۋنيستەر ”سيلاپ شىعارىپ سالىنىپ“ ارميادان كەتەدى، ءبىراق، 19 - شىدا جي حۇڭچاڭ ”قوناقتاردى شىعارىپ سالماعانمەن“ قويماي، ءبىرتالاي كومپارتيا مۇشەلەرىن جاسىرىن قورعاپ قالادى. 1931 - جىلى جازدا تىڭشىنىڭ اشكەرەلەۋى سەبەپتى، جي حۇڭچاڭنىڭ حۋاڭچۋانداعى كوتەرىلىس جوسپارى جول ورتادا ساتسىزدىككە ۇشىرايدى. 1931 - جىلى 8 - ايدا جياڭ جيەشى جي حۇڭچاڭنىڭ اسكەري بيلىگىن الىپ تاستاپ، ونى ماجبۇرلەپ ”شەتەلگە بارىپ تەكسەرۋ جۇرگىزۋگە“ جىبەرەدى.
جي حۇڭچاڭنىڭ وسى جولى شەتەلگە شىعۋى ”18 - قىركۇيەك“ وقيعاسى تۋىلعان كەزگە تۋرا كەلەدى. جي حۇڭچاڭ ەۆروپا مەن امەريكاداعى 10 شاقتى مەملەكەتتى ارالاپ، جول بويى جەر - جەردەگى چياۋمين باۋىرلاستاردى جاپون شاپقىنشىلارىنا قارسى تۇرۋعا بەلسەنە ۇگىتتەيدى.
ءبىر جولى، ول ەل ىشىنە پوچتادان كيىم - كەشەك سالىپ جىبەرمەك بولۋعا بارعاندا، امەريكا پوچتا مەكەمەسىنىڭ قىزمەتشىسى ”جۇڭگونى بىلمەيمىن“ دەپ سالادى، جي حۇڭچاڭ قاتتى اشۋلانادى، ونى قىر - سوڭىنان قالماي باقىلاپ جۇرگەن گومينداڭ تىڭشىسى وعان: ”سەن جاپوندىقپىن دەسەڭ، سي - قۇرمەت كورسەتەدى“ دەپ ءناسيحات ايتادى. ول ىزالانىپ: ”سەن جۇڭگولىق بولعانىڭدى نامىس كورەدى ەكەنسىڭ، ال مەن جۇڭگولىق بولعانىمدى شەكسىز داڭق دەپ بىلەمىن!“ دەپ زەكىپ تاستايدى. قوناق ۇيگە قايتقان سوڭ، ول ءبىر كىشكەنە اعاش تاقتايشا تاۋىپ اكەلىپ، وعان ”مەن جۇڭگولىقپىن“ دەپ جازىپ، استىنا اعىلشىنشا اۋدارماسىن قوسىپ قويادى. وسىدان كەيىن، ءار جولى قوناققا بارعاندا نەمەسە قالىڭ جۇرت جينالعان جەردە بولعاندا ول وسى بەلگى تاقتايشانى كەۋدەسىنە تاعىپ الادى.
1932 - جىلى 2 - ايدىڭ 28 - كۇنى جي حۇڭچاڭ شەتەلدەن شاڭحايعا قايتىپ كەلەدى. ول جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسىنىڭ شاڭحايداعى قۇپيا پارتيا ۇيىمىن دەرەۋ ىزدەپ تاۋىپ، جاپون شاپقىنشىلارىنا قارسى تۇرىپ، وتاندى قۇتقارۋ قيمىلى ۇلى جوسپارىن اقىلداسادى. سول جىلى كۇزدە، ول بەيپيڭدە جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسىنا مۇشە بولادى.
1932 - جىلى 10 - ايدىڭ 9 - كۇنى فىڭ يۇيشياڭ جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسىمەن سەلبەسىپ، جاپون شاپقىنشىلارىنا بىرگە قارسى تۇرۋعا بەل بۋادى، جي حۇڭچاڭ تيانجيندە جاپون شاپقىنشىلارىنا قارسى قارۋلى كۇشتەردىڭ شاحاردا جاپون شاپقىنشىلارىنا قارسى سوعىس قوزعاۋ جوسپارى ءۇشىن شاپقىلايدى. ول جيعان - تەرگەنىن كۇيزەلگەن وتانىنا ارناپ، ءۇي - مۇلكىن ساتقان 60 مىڭ يۋانمەن قارۋ - جاراق ساتىپ الادى. 1933 - جىلى 3 - ايدىڭ سوڭعى شەنىندە، ول پارتيانىڭ نۇسقاۋى بويىنشا، جاڭجياكوۋگە سۋىت اتتانىپ، فىڭ يۇيشياڭنىڭ جالاۋ كوتەرىپ جاپون شاپقىنشىلارىنا قارسى تۇرۋىنا جاردەمدەسەدى.
1933 - جىلى 5 - ايدىڭ 26 - كۇنى شاحار بۇقاراسىنىڭ جاپون شاپقىنشىلارىنا قارسى وداقتاس ارمياسى قۇرىلعاندىعى جاريالانىپ، جي حۇڭچاڭ 2 - جۇننىڭ جۇنجاڭى بولادى. 6 - ايدىڭ 20 - كۇنى فىڭ يۇيشياڭ جي حۇڭچاڭدى سولتۇستىك باعىت ارمياسىنىڭ مايدانداعى باس قولباسشىسى ەتىپ تاعايىندايدى. ول وداقتاس ارميانىڭ نەگىزگى كۇشىن باستاپ، 3 باعىتپەن سولتۇستىككە شەرۋ تارتادى، ءبىر ايدا جاپون شاپقىنشىلارىنا قارسى وداقتاس ارميا ىركەس - تىركەس شاحاردىڭ سولتۇستىك 4 اۋدانىن قايتارىپ الىپ، 18 - قىركۇيەك وقيعاسىنان بەرى العاشقى رەت جاپون ارمياسىنا اۋىر سوققى بەرىپ، جۇڭگو مەن شەتەلدى ءدۇر سىلكىندىرەدى.
1934 - جىلى 5 - ايدا جي حۇڭچاڭ ”جۇڭگو حالقىنىڭ فاشيزمگە قارسى ۇلى وداعىن“ ۇيىمداستىرۋعا قاتىناسىپ، مەڭگەرۋشى مۇشە بولىپ سايلانادى. ول كەزدە جي حۇڭچاڭ تيانجيننىڭ فرانسيا جالعا العان جەرىندەگى شيافي جولى 40 - نومىردەگى ءۇيى پارتيا ۇيىمىنىڭ استىرتىن بايلانىس پۋنكتىنە اينالعان بولاتىن. ۇستىڭگى قاباتتىڭ ءبىر بۇرىشىنان ول شاعىن باسپا ورنىن قۇرىپ، فاشيزمگە قارسى ۇلى وداقتىڭ ورگان باسىلىمى − «ۇلتتىق جاۋىنگەر جالاۋىن» جانە پارتيانىڭ قۇپيا حۇجاتتارىن باسىپ شىعارادى.
جي حۇڭچاڭنىڭ ارەكەتتەرى جاۋدىڭ ءجىتى نازارىنا ىلىنەدى. جياڭ جيەشى اسكەري كوميتەتتىڭ بەيپيڭ بولىمشەسىنە ەشتەڭەدەن ايانباي جي حۇڭچاڭدى تۇتقىنداۋ، جاسىرىن ءولتىرۋ جونىندە قاتاڭ بۇيرىق تۇسىرەدى. 11 - ايدىڭ 9 - كۇنى كەشتە جي حۇڭچاڭ تۇتقىندالادى.
گومينداڭ اسكەري كوميتەتى بەيپيڭ بولىمشەسىندە وتكىزىلگەن ايتلمىس اسكەري سوتتىڭ تەرگەۋىندە، ول ادىلەت ءسوزىن سويلەپ، جاۋدىڭ سوتىن ساباق مىنبەرىنە اينالدىرىپ، گومينداڭ كەرتارتپاشىلارىنىڭ وتان مەن حالىققا كەسىر اكەلىپ، ىشكە ويران سالىپ، شەتەلگە جارامساقتانعان قىلمىستارىن سانامالاپ، ايبىندى تۇردە: ”مەن جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسىنىڭ مۇشەسىمىن، پارتيامىزدىڭ مۇراتى ءۇشىن، بۇكىل ادامزاتتىڭ ازاتتىق ىستەرى ءۇشىن كۇرەسۋ مەنىڭ ومىرىمدەگى ەڭ ۇلكەن داڭقىم بولدى“ دەپ جاريالايدى.
ءولىم جازاسى اتقارىلار الدىندا، ول اعاش بۇتاعىن قالام، جەردى قاعاز ەتىپ، ادىلەتتىڭ اسقاق ءۇنى كەرنەگەن اقتىق ولەڭىن جازادى: ”ءولىپ كەتسەم جاپون شاپقىنشىلارىنا قارسى سوعىس ورتىندە، قالماس ەدىم بۇگىنگىدەي نامىس دەرتىنە. وتان جاتسا بىقسىپ جاتقان ويراندا، باس كەتسە دە ايانبايمىن ار - ۇجداننىڭ سوتىنان!“ 1934 - جىلى 11 - ايدىڭ 24 - كۇنى جي حۇڭچاڭ ەرلىكپەن نەبارى 39 جاسىندا قۇربان بولادى.
2009 - جىلى جي حۇڭچاڭ ”جاڭا جۇڭگونىڭ قۇرىلۋىنا ەرەن ۇلەس قوسقان 100 قاھارمان ۇلگى قايراتكەردىڭ“ ءبىرى بولىپ باعالانادى.
جي حۇڭچاڭنىڭ قىزى جي رۇيجى بىلاي دەيدى: ”اكەمنىڭ ومىردەن وتكەنىنە 87 جىل بولدى، ءبىراق مەن ونى ءارقاشان قاسىمدا جۇرگەندەي سەزىنەمىن، ونىڭ رۋحى مەنى ءارقاشان ىنتالاندىرىپ كەلەدى، اكەم − پارتيامىزدىڭ ماقتانىشى، ۇلتىمىزدىڭ ماقتانىشى، ونىڭ قاھارماندىق ىستەرى وشپەس ۇلت رۋحىنا جانە سارقىلماس رۋحاني قازىناعا اينالدى، ونىڭ بويىندا ايگىلەنگەن اسقاق رۋح پەن دارقان ادىلەتتىلىك، ءسوز جوق، ءار ءداۋىر ادامدارىن پارتيا مەن حالىق ىستەرى ءۇشىن قاجىماي - تالماي قۇلشىنۋعا ىنتالاندىرادى“.
(شينحۋا اگەنتتىگىنىڭ 5 - ايدىڭ 17 - كۇنى جىڭجوۋدان بەرگەن حابارى)
