زو چۋان:
تايحاڭشان تاۋىن قانىمەن سومداعان ۇلت قاھارمانى
شينحۋا اگەنتتىگىنىڭ ءتىلشىسى / ليۋ فاڭجوۋ
زو چۋاننىڭ سۋرەتى.□ سۋرەتتى شينحۋا اگەنتتىگى تاراتقان
حۋنان ولكەسى ليليڭ قالاسىنداعى قۇرباندار قابىرستاندىعىندا زو چۋان جياڭجۇننىڭ ەسكەرتكىشى اسقاق بوي سوزىپ، بولەكشە سالتاناتپەن ءۇنسىز تۇر، زو چۋان جياڭجۇندى ەسكە الۋعا كەلگەن قوعامنىڭ ءار سالاسىنداعى ادامداردىڭ اياعى ۇزىلەر ەمەس.
1905 - جىلى زو چۋان حۋنان ولكەسى ليليڭ اۋدانىنداعى (قازىرگى ليليڭ قالاسى) شارۋا وتباسىندا دۇنيەگە كەلگەن، 1924 - جىلى حۋاڭپۋ اسكەري مەكتەبىنىڭ 1 - قارارىنا ءتۇسىپ وقىعان، 1925 - جىلى جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسىنا مۇشە بولعان، كەيىن حۋاڭپۋ اسكەري مەكتەبى ساياسي جەتەكشىلەر تۋانىندا پايجاڭ، ليانجاڭ بولىپ، چىن جيۇڭميڭدى جازالاۋ ءۇشىن شىعىسقا جاسالعان ەكى رەتكى جورىققا قاتىناسادى. 1925 - جىلى 12 - ايدا سوۆەت وداعىنا بارىپ، الدىمەن ماسكەۋ جۇڭشان داشۋەسىندە وقيدى، كەيىن فرۋنزە اسكەري شۋەيۋانىندا ءبىلىم تولىقتاعان، 1930 - جىلى ەلگە قايتقان سوڭ ورتالىق سوۆەتتىك رايونعا بارىپ قىزمەت ىستەگەن.
1934 - جىلى 10 - ايدا زو چۋان ۇزاق جورىققا قاتىناسىپ، دادۋحىدان كۇشپەن ءوتۋ، لازىكوۋعا شابۋىل جاساپ سوققى بەرۋ سياقتى شايقاستارعا قاتىناسىپ قولباسشىلىق ەتكەن. 1936 - جىلى زو چۋان قىزىل 1 - جۇنتۋاننىڭ ۋاقىتشا باستىعى بولىپ، قوسىندى باستاپ باتىسقا جورىق جاساعان، سونداي - اق شانچىڭباۋ شايقاسىنا قاتىناسىپ قولباسشىلىق ەتكەن.
جاپون شاپقىنشىلارىنا قارسى سوعىس بۇرق ەتە تۇسكەننەن كەيىن، ول 8 - ارميانىڭ ورىنباسار سانموۋجاڭى، 8 - ارميا الدىڭعى شەپ باس شتابىنىڭ سانموۋجاڭى بولعان، كەيىن قوسىمشا 8 - ارميا 2 - باس اترەتىنىڭ سىليڭيۋانى بولىپ، جۋ دى، پىڭ دىحۋايلارعا سەلبەسىپ 8 - ارميانىڭ حۋابەيدەگى جاپون شاپقىنشىلارىنا قارسى سوعىس الدىڭعى شەبىنە اتتانىپ، جاپونيا قۋىرشاق ارمياسىنىڭ ”تازالاۋىن“ تالقانداپ، ءجۇز تۋان زور شايقاسى، حۋاڭيادۇڭدى قورعاۋ شايقاسى قاتارلى شايقاستاردىڭ جەڭىسىنە جەتىپ، جاۋدىڭ ارتقى شەبىن دۇرلىگىسكە تۇسىرەدى.
1937 - جىلى 8 - ايدا زو چۋان جۋ دى، پىڭ دىحۋايلارعا ىلەسىپ قوسىندى باستاپ حۋاڭحىدان شىعىسقا قاراي ءوتىپ، حۋابەيگە شەرۋ تارتىپ، جاپون شاپقىنشىلارىنا قارسى بازا اشادى. سودان كەيىنگى بىرنەشە جىلدا، 8 - ارميا الدىڭعى شەپ باس شتابىنىڭ سانموۋجاڭى بولادى.
زو چۋاننىڭ قورعاۋشىسى مىندەتىن اتقارعان چىن ليساي زو چۋاننىڭ قاربالاس تا شۇعىل شايقاس تۇرمىسىن ەسىنە الىپ بىلاي دەدى: ”ول ءار كۇنى 16 ساعاتتان استام ۋاقىت قىزمەت ىستەيدى... كەيدە، ءبىز جاتىن ۇيىنە كىرىپ ءبىر ستاكان سۋ قۇيىپ بەرسەك تە، ول سەزبەي قالاتىن. ءبىز ۇنەمى ونىڭ ءتۇن اسىرعاندىقتان شارشاپ ەكى كوزى قىزارىپ جۇرگەنىن كورۋشى ەدىك“.
1939 - جىلى كوكتەمنەن باستاپ، قوسىننىڭ اسكەري - ساياسي ساپاسىن جوعارىلاتۋ ءۇشىن، زو چۋان ىلگەرىندى - كەيىندى 3 رەت 8 - ارميا باس شتابىنىڭ سوعىسقا ازىرلەنۋىنە سەلبەسەدى. ول جانە باس شتاپ شارلاۋشىلار تۋانىن وڭتۇستىك حىبەي، حىبەي - شاندۇڭ - حىنان قاتارلى بازالارعا بارىپ، اسكەري قوسىننىڭ قىسقا مەرزىمدىك شوعىرلى جاتتىعۋ كلاسىن اشىپ، تاجىريبە تاراتۋعا جانە پىكىر اۋىستىرۋعا، كادر تاربيەلەۋگە كومەكتەسەدى.
زو چۋان ”اسكەردى عانا كوزدەمەي، استىق تا كوزدەيتىن“. 1940 - جىلى قىستا 8 - ارميا تۇڭعىش رەت ارتقى شەپ قىزمەتى ءماجىلىسىن اشتى، ماجىلىستە زو چۋان «ارميامىزدىڭ ارتقى شەپ قۇرىلىسى جونىندە» دەگەن تاقىرىپتا بايانداما جاسايدى. ول ءوز قولىمەن سانشيدىڭ ليچىڭ اۋدانىندا حۋاڭيادۇڭ مىلتىق - زەڭبىرەك زاۆودىن قۇرادى، بۇل تايحاڭشان تاۋلى وڭىرىندەگى ەڭ ۇلكەن اسكەري قارۋ - جاراق زاۆودى ەدى، ”تايحاڭ جاساعان“ مىلتىق ءوندىرىپ عانا قويماي، زەڭبىرەكتىڭ وعى مەن گرانات اتقىش تا وندىرەدى. جۋ دى ونى ”ءىرى ىستەردە ساسپايدى، ۇساق - تۇيەك ىستەن شاشاۋ شىعارمايدى“ دەپ القايدى.
قاربالاس قىزمەتتەن تىس، زو چۋان اسكەري ىستەر وقۋلىقتارىن تاباندىلىقپەن ۇيرەنىپ، ۇڭىلە زەرتتەپ، جۇڭگو - جاپونيا سوعىسىنىڭ ەرەكشەلىگى مەن زاڭدىلىعى قاتارلىلاردى زەرتتەيدى. ول ءوز باسىنان كەشىرگەن ءاربىر شايقاستان تاجىريبە قورىتىندىلاپ وتىرادى، «حۋابەيدە تاباندىلىقپەن جاپون شاپقىنشىلارىنا قارسى سوعىس جۇرگىزۋ جونىندە»، «توسقاۋىل قۇرۋ تاكتيكاسى»، «شابۋىل جاساۋ تاكتيكاسى»، «تاكتيكا ماسەلەسى»، «اسكەري ىستەر يدەياسىنىڭ قاعيداسى جونىندە» قاتارلى 40تان استام ماقالا جازادى، ماقالالارى اسكەري قوسىن جاتتىعۋىنىڭ وقۋلىعى بولادى. زو چۋان حۋابەي جاپون شاپقىنشىلارىنا قارسى بازا قۇرۋ جانە ونى بەكەمدەۋ، جاپون شاپقىنشىلارىنا قارسى حالىقتىق قارۋلىلاردى دامىتۋ، زورايتۋ، 8 - ارميانىڭ جالپى بەتتىك قۇرىلىسى جولىندا وشپەس ۇلەس قوسادى.
1942 - جىلى 5 - ايدا جاپونيا ارمياسى تايحاڭ جاپون شاپقىنشىلارىنا قارسى بازاسىنا زور ”تازالاۋ“ جۇرگىزەدى. 5 - ايدىڭ 25 - كۇنى زو چۋان سانشي لياۋشيان اۋدانىنىڭ ماتيان دەگەن جەرىنىڭ ماڭىندا قوسىننىڭ جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسى ورتالىق كوميتەتى سولتۇستىك بيۋروسى مەن 8 - ارميا باس شتابى سياقتى ورگانداردى قورعاپ، قورشاۋدى بۇزىپ ورىن اۋىستىرۋعا قولباسشىلىق جاساپ جۇرگەندە باقىتقا قارسى قۇربان بولادى. سول جىلى نەبارى 37 جاستا ەدى.
زو چۋان 8 - ارميانىڭ جاپون شاپقىنشىلارىنا قارسى سوعىس شەبىندە قۇربان بولعان ەڭ جوعارى قولباسشىسى، يان - ان جانە تايحاڭشان بازاسىندا وعان ارناپ ازا ءبىلدىرۋ جينالىسى وتكىزىلەدى. جوۋ ىنلاي ونى ”پارتيانىڭ ۇلگىسى بولۋعا ابدەن لايىق“ دەسە، جۋ دى ونى ”جۇڭگونىڭ اسكەري ىستەر سالاسىندا كەزدەسە بەرمەيتىن دارىندى“ دەپ القادى. زو چۋاندى ەسكە ساقتاۋ ءۇشىن، سانشي - حىبەي - شاندۇڭ - حىنان شەكارا ءوڭىر ۇكىمەتى ول قۇربان بولعان لياۋشيان اۋدانىنىڭ اتىن زو چۋان اۋدانى دەپ وزگەرتۋدى ۇيعارادى.
قاھارماننىڭ اتى وشپەيدى، نۇر - شۇعىلاسى ماڭگى جالعاسادى. زو چۋان قالاشىعى، زو چۋان جولى، زو چۋان قىزىل ارميا باستاۋىش مەكتەبى... زو چۋان جياڭجۇننىڭ اتا مەكەنى ليليڭدە ادامدار كوپ ءتۇرلى تاسىلدەرمەن زو چۋانعا دەگەن تەرەڭ ساعىنىشىن بەينەلەپ، قىزىل گەنگە مۇراگەر بولىپ، قىزىل تامىردى جالعادى.
(شينحۋا اگەنتتىگىنىڭ 5 - ايدىڭ 19 - كۇنى چاڭشادان بەرگەن حابارى)
