«شينجياڭ گازەتىندەگى» شاعىن اجۋا سۋرەتتەر

انار بۇلت / شينجياڭ گازەتىنىڭ ءتىلشىسى ۋاڭ چۇنحۋا

حيكايالار 13

　　جاپون شاپقىنشىلارىنا قارسى سوعىس مەزگىلىندە اجۋا سۋرەتشى لۋ شاۋفي سىزىپ، «شينجياڭ گازەتىندە» جاريالاعان اجۋا سۋرەتتەر. سۋرەتتى حۋاڭ لي بەرگەن

　　”وتكەن عاسىردىڭ 30 - ، 40 - جىلدارىندا «شينجياڭ گازەتىندەگى» شاعىن اجۋا سۋرەتتەر ەرەكشە كوزگە ءتۇستى. اجۋا سۋرەتتەردىڭ اۆتورى لۋ شاۋفي، ول ءار كۇنى ءبىر اجۋا سۋرەت سىزىپ، گازەتكە شىعارىپ، 3 جىلدان ارتىق ۋاقىت تاباندىلىقپەن جالعاستىردى“. شينجياڭ گازەتى گازەت تاريحى سارايىنىڭ ءتۇسىندىرۋشىسى حۋاڭ لي «شينجياڭ گازەتىنىڭ» گازەت تاريحىن اڭگىمەلەگەندە قىزعىندى پەيىلمەن سول شاعىن اجۋا سۋرەتتەرگە ارنايى توقتالماي وتپەيدى.

　　لۋ شاۋفي ەلىمىزدىڭ ايگىلى اجۋا سۋرەتشىسى. 1939 - جىلى 1 - ايدا ول ايگىلى گازەتكەر، سول كەزدەگى شينجياڭ گازەتى مەكەمەسىنىڭ ورىنباسار باستىعى سا كۇڭلياۋدىڭ ۇسىنىسىمەن شينجياڭعا كەلىپ، سودان كەيىن شينجياڭ گازەتى مەكەمەسىندە اجۋا سۋرەت قىزمەتىنە جاۋاپتى اسەمونەر رەداكتورى بولادى.

　　18 - قىركۇيەك وقيعاسىنان كەيىن، بۇكىل ەلدىڭ جەر - جەرىندە كوپتەگەن اجۋا سۋرەت ۇيىمدارى قۇرىلادى. اجۋا سۋرەت ونەرپازدارى قىل قالامدارىن قارۋ ەتىپ، جاپون شاپقىنشىلارىنا قارسى تۇرىپ، وتاندى جويىلۋدان قۇتقارۋدىڭ ”اجۋا سۋرەت شايقاسىن“ جۇرگىزەدى. لۋ شاۋفي ءدال شاڭحايداعى ەڭ العاشقى اجۋا سۋرەت ۇيىمىن ۇيىمداستىرۋشىلاردىڭ ءبىرى بولاتىن. ول يە چيانيۇي، ۋاڭ دۇنچيڭ سياقتى ءبىر توپ جاس اجۋا سۋرەت قىزمەتكەرلەرىمەن بىرگە جاپون شاپقىنشىلارىنا قارسى تۇرىپ، وتاندى جويىلۋدان قۇتقارۋ اجۋا سۋرەت كورمەسىن وتكىزىپ، وتاندى جويىلۋدان قۇتقارۋ اجۋا سۋرەت ۇگىت اترەتىن قۇرىپ، جاپون شاپقىنشىلارىنا قارسى تۇرىپ، وتاندى قۇتقارۋ ۇگىت قيمىلدارىن ورىستەتەدى.

　　شاڭحايدان شينجياڭعا كەلگەننەن كەيىن، «شينجياڭ گازەتىندە» لۋ شاۋفي سۋرەت قالامىمەن ”جاپون قاراقشىلارىمەن ايانباي اجۋا سۋرەت شايقاسىن جۇرگىزىپ، جاۋعا قارسى اتتانىپ، وتاندى جويىلۋدان قۇتقارۋدىڭ ەڭ سوڭعى جەڭىسىنە ۇمتىلاتىن“ بەكىمىن جانە سەنىمىن تولىق بەينەلەيدى. لۋ شاۋفي كۇندىز ولكەلىك قىزدار ورتا مەكتەبىندە وقىتۋشى بولىپ، كەشتە گازەتحاناعا كەلىپ جۇمىس ىستەيدى، سول كۇنگى ەلەۋلى اقپاراتتىق وقيعالارعا ساي اجۋا سۋرەت تۋىندىلارىن سىزادى. ونىڭ اجۋا سۋرەتتەرى جيناقى دا جاتىق، قاراپايىم دا ۇعىنىقتى، ءمان - ماعىناسى تەرەڭ. 1939 - جىلى 11 - ايدىڭ 16 - كۇنى «شينجياڭ گازەتىنىڭ» ”ارناۋلى سۋرەت سانىندا“ لۋ شاۋفيدىڭ «جاپون قاراقشىلارى باۋىرلاستارىمىزدى قىرعىنداعان ايانىشتى جاعداي» اتتى اجۋا سۋرەت تۋىندىسى جاريالانىپ، كۇشتى اڭىس قوزعايدى.

　　لۋ شاۋفيدىڭ «شينجياڭ گازەتىندە» جاپون شاپقىنشىلارىنا قارسى سوعىسقا دەگەن اسقاق سەزىمىن ەمىن - ەركىن جاريالاي الۋى سول كەزدە «شينجياڭ گازەتىنىڭ» الدەقاشان جاپون شاپقىنشىلارىنا قارسى تۇرىپ، وتاندى قۇتقارۋدى ۇگىتتەيتىن قوعامدىق پىكىر شەبى بولعاندىعىنان ەدى. 1938 - جىلى ۋاڭ شياۋچۋان، لي زۇڭلين قاتارلى 9 كوممۋنيستىك پارتيا مۇشەسى پارتيانىڭ جىبەرۋىمەن ىلگەرىندى - كەيىندى شينجياڭ گازەتى مەكەمەسىنە كەلىپ قىزمەت ىستەيدى. 1939 - جىلى جوۋ ىنلاي سوۆەت وداعىنا بىلەگىندەگى جارانى ەمدەتۋگە بارا جاتىپ ديحۋادان (بۇگىنگى ءۇرىمجى) وتكەندە ۋاڭ شياۋچۋانعا كەزدەسەدى. ”ول گازەتتىڭ ۇگىتىنە قاتتى كوڭىل ءبولدى، ماعان گازەت مەكەمەسىنىڭ قىزمەت احۋالىنان مالىمەت جاساتتى، بىزگە ايقىن نۇسقاۋ بەرىپ، گازەتتى پارتيامىزدىڭ شينجياڭ وڭىرىندەگى اقپارات شەبى ەتۋدى تالاپ ەتتى“. ۋاڭ شياۋچۋان «جاپون شاپقىنشىلارىنا قارسى سوعىس كەزىندەگى شينجياڭ گازەتى مەكەمەسى» اتتى ەستەلىگىندە وسىلاي دەپ جازدى.

　　لۋ شاۋفي شينجياڭ گازەتى مەكەمەسىندە 3 جىلدان استام ۋاقىت قىزمەت ىستەدى، وسى 3 جىلدان استام ۋاقىت ءدال «شينجياڭ گازەتىنىڭ» پارتيانىڭ جاپون شاپقىنشىلارىنا قارسى ۇلتتىق بىرلىكساپ ساياساتىن بار كۇشپەن دايەكتىلەندىرىپ، بارلىق العاباسار كۇشتەردى ىنتىماقتاستىرىپ، جاپون شاپقىنشىلارىنا قارسى سوعىسقا ۇلكەن قوعامدىق پىكىر قالىپتاستىرعان مەزگىل ەدى. شياڭگاڭدىق ءبىر وقىرمان حات جازىپ: ”سىزدەردىڭ گازەتتەرىڭىزدىڭ تۇرعىسى ايقىن، ءسوز - شولۋلارى دۇرىس، ءتىپتى، «شينحۋا گازەتىنىڭ» تارماق نۇسقاسى دەۋگە بولارلىقتاي ەكەن“، - دەگەن.

　　سول كەزدە لۋ شاۋفيدىڭ اجۋا سۋرەتتەرىنىڭ ىقپالى وتە زور بولعان، ديحۋا كوشەلەرىندەگى جاپون شاپقىنشىلارىنا قارسى اجۋا سۋرەتتەردىڭ بارلىعى ”لۋ شاۋفي ستيلىندە“ ەدى. كوپتەگەن ادامدار ونىڭ گازەتتە جاريالاعان اجۋا سۋرەتتەرىن قيىپ الىپ، كىتاپشا جاسايدى. لۋ شاۋفي گازەتكە اجۋا سۋرەت سىزۋمەن بىرگە، «شينجياڭ گازەتى» سىندى تۇعىردان پايدالانىپ، اجۋا سۋرەت جاسامپازدىعىن تالقىلاپ، شينجياڭعا سۋرەتشى دارىندىلاردى باۋلىدى.

　　1939 - جىلى 11 - ايدا شينجياڭ مادەنيەت قوعامى تۇڭعىش رەتكى سۋرەت كورمەسىن وتكىزىپ، مىڭعا جۋىق تۋىندى جينادى، لۋ شاۋفيدىڭ تۋىندىلارى دا وسىنىڭ ىشىندە بولدى. وسى سۋرەت كورمەسىنىڭ ىلگەرىلەتۋىندە مادەنيەت قوعامى شينجياڭداعى العاشقى اسەمونەر باسىلىمى − «ءداۋىر» قابىرعا سۋرەتتەرىن اشتى. وسى اجۋا سۋرەت باسىلىمىنا لۋ شاۋفي جاۋاپتى بولدى. ونىڭ جەتەكتەۋى مەن باستاۋىندا ءبىر توپ جاس اسەمونەر قىزمەتكەرلەرى «ءداۋىردى» جاپون شاپقىنشىلارىنا قارسى سوعىستى ۇگىتتەيتىن بازاعا اينالدىردى، «ءداۋىر» جاپون شاپقىنشىلارىنا قارسى سوعىس مەزگىلىندەگى شينجياڭداعى ەڭ ىقپالدى اجۋا سۋرەت باسىلىمىنا اينالدى. سول كەزدە «ءداۋىر» نانمىندەگى قالا ورتالىعىنا ءىلىنىپ، بارىپ تاماشالاعان بۇقارانىڭ اياعى ۇزىلمەدى. وسىنداي فورماسى جاندى، ستيلى وتكىر، نايزا ۇشىن جاپون شاپقىنشىلارىنا قاراتقان اجۋا سۋرەت تۋىندىلارى شينجياڭنىڭ جاپون شاپقىنشىلارىنا قارسى سوعىس ۇگىتىنىڭ پارمەندى قارۋىنا اينالدى.

　　«شينجياڭ گازەتىندەگى» سول شاعىن اجۋا سۋرەتتەر شينجياڭنىڭ اجۋا سۋرەت كوركەمونەرى فورماسىمەن جاپون شاپقىنشىلارىنا قارسى سوعىستى ۇگىتتەۋىنىڭ شىمىلدىعىن اشىپ، جۇڭحۋا ۇلتىنىڭ شەتەل شاپقىنشىلىعىنا قارسى تۇرۋدا قول جەتكىزگەن تاريحي تابىستارى مەن جۇڭگو كوممۋنيستەرىنىڭ جاپون شاپقىنشىلارىنا قارسى ۇلتتىق بىرلىكساپ قۇرۋ ءۇشىن ىستەگەن وراسان زور قۇلشىنىستارىنا كۋا بولدى.

　　(اۆتونوميالى رايوندىق پارتكوم پارتيا تاريحى جانە حۇجات زەرتتەۋ ورنى، اۆتونوميالى رايوندىق قوعامدىق عىلىمدار بىرلەستىگى بىرلەسىپ دايىنداعان)