قۇمدى القاپتاعى ساقا جاۋىنگەرلەر شەكارانى كۇزەتۋدىڭ جاڭا تاراۋىن ۇزدىكسىز جازدى

　　5 - ايدىڭ 3 - كۇنى ءتىلشى بيڭتۋان 14 - شىسى 47 - تۋانىنا كەلدى، تاسپاداي تارتىلعان اق تەرەكتەر كوككە بوي سوزىپ، شىت جاڭا عيماراتتار قاز - قاتار رەتتى ءتىزىلىپ، تاپ - تازا جولدار ۇزاققا قاراي كوسىلۋدە. ورگان عيماراتىنىڭ الدىنداعى الاڭدا كۇلىمدەگەن كۇن نۇرى جۇڭگو حالىق ازاتتىق ارمياسىنىڭ حوتانعا كىرگەن ەسكەرتكىشىن التىن تۇسكە بولەپ تۇر. ەسكەرتكىشتىڭ قاق ورتاسىنا قىزىل رەڭمەن ”1949.12.22“ دەگەن جازۋ ويىپ جازىلىپ، ازاتتىق ارميانىڭ حوتانعا كەلگەن شۇعىلالى جەڭىس كۇنىن ەستە بەرىك ساقتادى.

　　ەكسكۋرسيالاۋشىلار ەسكەرتكىشكە گۇل شارباقتارىن قۇرمەتپەن قويىپ، ونان سوڭ قارسى الدىنداعى جۇڭگو حالىق ازاتتىق ارمياسىنىڭ حوتانعا كىرۋ ەسكەرتكىش سارايىنا باردى. ەسكەرتكىش سارايىنا كىرگەندە جاۋىنگەرلىك ءان اسقاقتاتا شىرقالىپ، كەرناي ءۇنى جاڭعىرىپ، ازاتتىق ارميانىڭ ايبىندى تۇردە، اسقاق جىگەرمەن بەس جۇلدىزدى قىزىل تۋدى حوتانعا قاداعان سول ءبىر تاريحى ادامدى كۇنى بۇگىنگە دەيىن ەكپىندەي ىلگەرىلەۋگە جىگەرلەندىرەدى.

قۇمدى ءشولدى كەسىپ ءوتىپ، حوتانعا شەرۋ تارتتى

　　ەسكەرتكىش سارايىندا ءبىر قۇندى مادەني ەسكەرتكىش بار، ول ءبىرىنشى دالالىق سوعىس ارمياسىنىڭ قولباسشىلارى پىڭ دىحۋاي، شي جۇڭشۇن جولداعان ماراپاتتاۋ تەلەگرامماسى: ” سىزدەر تاريحتا بولماعان جورىق جاساۋ رەكوردىن جاراتتىڭىزدار، قاجىرلىلىقپەن كۇرەسىپ، جەڭىسپەن جورىق جاساعان داڭقتى جاۋىنگەرلەرىمىزگە ەرەكشە قۇرمەت بىلدىرەمىز!“

　　”1949 - جىلى 11 - ايدىڭ سوڭىندا ءبىز ەندى عانا 10 مىڭ شاقىرىمنان ارتىق جول باسىپ اقسۋعا جەتكەنبىز. تىنىعىپ جاتقان كەزدە جوعارىنىڭ نۇسقاۋىن الدىق: حوتانعا شەرۋ تارتىپ، حوتانداعى قارۋلى بۇلىكتى تىنىشتاندىرىڭىزدار“. 94 جاستاعى قۇمدى القاپتاعى ساقا جاۋىنگەر ياڭ شىفۋ ءالى دە شيراقى، رۋحى ءالى دە سەرگەك ەكەن. ول وتكەندى ەسكە الىپ بىلاي دەدى: ول كەزدە تاس جولمەن ءجۇرىپ حوتانعا بارۋعا، از دەگەندە، ءبىر اي كەتەتىن، ۋاقىتتى ۇتۋ ءۇشىن، اسكەري ءبولىم قۇمدى ءشولدى كەسىپ ءوتىپ، توتە جولمەن ءجۇرۋدى ۇيعاردى.

　　ياڭ شىفۋ تۇرعان جۇڭگو حالىق ازاتتىق ارمياسى ءبىرىنشى دالالىق سوعىس ارمياسى 2 - جۇن 5 - شى 15 - تۋانىنداعى 1800دەن استام وفيتسەر - جاۋىنگەر حوتان بۇلىگىن تىنىشتاندىرۋ ءۇشىن، جوعارىنىڭ بۇيرىعى بويىنشا 1949 - جىلى 12 - ايدىڭ 5 - كۇنىنەن 22 - كۇنىنە دەيىنگى 18 كۇندە 790 كيلومەتر جول باسىپ، اقسۋدان شىعىپ تاكلاماكان ءشولىن جاياۋ كەسىپ ءوتىپ حوتانعا كىردى.

　　قازىر ياڭ شىفۋ قىزىنىڭ وتباسىنداعىلارمەن بىرگە ۇرىمجىدە تۇرادى. وتكەن عاسىردىڭ 90 - جىلدارىندا تاعى 10 نەشە ساقا جاۋىنگەر 47 - تۋاندا تۇرمىس كەشىرەتىن، 2017 - جىلى 7 ساقا جاۋىنگەر ءالى ءتىرى بولاتىن. 2019 - جىلى ساقا جاۋىنگەر ليۋ لايباۋ 99 جاسىندا قايتىس بولادى. 2020 - جىلى ساقا جاۋىنگەر دۇڭ يىنۋا 93 جاسىندا قايتىس بولادى.

　　جۇڭگو حالىق ازاتتىق ارمياسىنىڭ حوتانعا كىرۋ ەسكەرتكىش سارايى 1999 - جىلى باستاپ سالىنعان. ەسكەرتكىش سارايىندا كەرناي، تەمىر تورسىق، اس قالبىرى، كيىم - كەشەك سياقتى قۇمدى القاپتاعى ساقا جاۋىنگەرلەر پايدالانعان زاتتار مەن قاتىستى ماتەريالدار تولىق ساقتالعان.

　　”قۇمدى شولدە 17 كۇن شەرۋ تارتقان سوڭ، اسكەري ءبولىم اتتى اسكەرلەردى جيناپ الدىمەن اتتاندىرىپ، حوتانعا تىكە تارتتى. اتتى اسكەرلەر پايى كۇنى - تۇنىمەن ءجۇرىپ، كەلەسى كۇنى كەشتە حوتان قالاسىنا جەتتى، جاۋدىڭ زارەسى ۇشىپ شەگىنىپ كەتتى، سول كۇنى كەشتە بەس جۇلدىزدى قىزىل تۋدى وڭتۇستىك شينجياڭداعى وسى ماڭىزدى قالاشىققا مىقتاپ تىكتى“، - دەدى ەسكەرتكىش سارايىنىڭ ءتۇسىندىرۋشىسى شيا تيان. قۇمدى ءشولدى كەسىپ وتكەن كەرەمەت پارتيانىڭ اسكەري ءبولىمىن حوتان حالقىنىڭ اراسىندا زور مارتەبەگە يە ەتتى. كوپتەگەن ەكسكۋرسيالاۋشىلار ساقا جاۋىنگەرلەردىڭ كەشىرمەسىن ەستىپ كوزدەرىنە جاس الدى، ءتۇسىندىرۋشى دە ۇنەمى ەكسكۋرسيالاۋشىلارمەن بىرگە كوزىنە جاس الادى.

تىڭ يگەرىپ، شەكارانى قورعاپ، ۇرپاقتار بويى تاپجىلمادى

　　قازىر تاكلاماكان ءشولىنىڭ جيەگىندەگى قاراقاش اۋدانى، گۇما اۋدانى سياقتى جەرلەردە قۇنارلى اتىزدار كارتاداعى جاسىل جەردىڭ اۋماعىن ۇزدىكسىز كەڭەيتۋدە. 47 - تۋاندا ايرىقشا ءبىر جاسىل جەر بار، ۇزىندىعى 800 مەتر، كەڭدىگى 300 مەتر، ”38 - پاراللەل“ دەپ اتايدى، قازىر ساقا جاۋىنگەرلەردىڭ قابىرستانى ەتىپ قۇرىلىپ، كوز جۇمعان ساقا جاۋىنگەرلەر وسى ارادا ماڭگىلىك ۇيقىعا كەتكەن.

　　1950 - جىلى چاۋشيان سوعىسى بۇرق ەتە تۇسەدى، ەندى عانا حوتانعا ورنىققان ساقا جاۋىنگەرلەر چاۋشيانعا بارىپ سوعىسقا قاتىناسۋعا توپتىق ءوتىنىش بەرەدى. ۇيىم بەكىتپەگەنىمەن، ساقا جاۋىنگەرلەر وزدەرى شەكارا وڭىردە، كوڭىلدەرى الدىڭعى شەپتە بولعان سۇيىسپەنشىلىكتەرىن ارقالاپ، تىڭ يگەرىپ اشقان ءبىرىنشى جاسىل القاپتى ”38 - پاراللەل“ دەپ اتايدى.

　　ەسكەرتكىش سارايىندا سول كەزدە ۋاڭ جىننىڭ ساقا جاۋىنگەرلەرگە ءوز قولىمەن جازعان جاۋاپ تەلەگرامماسى ساقتاۋلى: ”حوتاندا تۇرعان 15 - تۋاندى استە جوتكەۋگە بولمايدى“، ساقا جاۋىنگەرلەر ءومىر بويى وسى بۇيرىقتى اتقاردى.

　　ولار قارۋ - جاراقتارىن تاستاپ، قولدارىنا ەڭبەك قۇرال - سايماندارىن الىپ، قۇمدى ءشولدى قۇنارلى اتىزعا اينالدىرۋعا قۇلشىندى. ولار تىڭ يگەرىپ اشقان ەگىستىك جەردى بۇقاراعا بەرىپ، تاعى ءبىر جەرگە الماسىپ، ۇزدىكسىز جاپالى جۇمىس ىستەدى.

　　جازۋشى ياڭ فاڭجۇڭ جازعان «قۇمدى القاپتاعى ساقا جاۋىنگەر» جەلىلى ولەڭىندە مىناداي ءبىر شۋماق بار: ” توڭكەرىستىك جولداستار قيانداردان اعىلىپ، ۇرپاقتارى توپتالىپ كۇش ۇستىنە كۇش قوستى. قۇم جاستانىپ ۇلى ارمانعا تالپىنىپ، سوقا سۇيرەپ تىڭ يگەرىپ جەر اشتى“. قۇمدى القاپتاعى ساقا جاۋىنگەرلەردىڭ كوبى حوتانعا كەلىپ، 47 - تۋانعا بارعان سوڭ وسى ارادان كەتپەدى. ولاردىڭ 2 -، 3 - ۇرپاقتارى جالعاستى وسى جەردە تۇرمىس كەشىردى.

　　” مەن وسى ارادا ءومىر ەسىگىن اشقانمىن، قازىر بالام، نەمەرەم تۇگەلدەي وسى ارادا تۇرمىس كەشىرىپ جاتىر“، - دەدى ساقا جاۋىنگەر دۇڭ يىنۋانىڭ كەنجە ۇلى دۇڭ ۋانشين، - ءبىز ءبىر وتباسىنداعى 4 ۇرپاق تۇگەلدەي حوتانعا تامىر تارتتىق.

　　”مەن’ بيڭتۋاندىق 2 - ۇرپاقپىن‘، بيڭتۋاننىڭ ءتول تۋماسىمىن“، - دەدى 47 - تۋان 5 - ليان پارتيا ياچەيكاسى جاۋاپتىسى ۋاڭ شياۋدۇڭ. بيىل 2 - ايدا ول ” كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋداعى مەملەكەتتىك وزات جەكە“ داڭق اتاعىنا يە بولدى. ۋاڭ شياۋدۇڭ كادر، جۇمىسشى - قىزمەتشىلەردى باستاپ، كوپ ارنامەن ەگىنشىلىكتى دامىتىپ، كەشكى بازار ەكونوميكاسىن جەتىلدىرىپ، تۇتاس لياننىڭ جان باسىندىق كىرىسى جىل سايىن جوعارىلادى.

　　”دۇڭ يىنۋا، ليۋ لايباۋ اتالار بار كەزدە ءبىز اپتا سايىن ولاردىڭ تۇراعىنا بارىپ، ولاردان بۇرىنعى اڭگىمەلەردى تىڭدايتىنبىز“، - دەدى قۇمدى القاپتاعى ساقا جاۋىنگەرلەرگە ەرىكتى قىزمەت وتەۋ اترەتىنىڭ جاۋاپتىسى لي يۇڭ تىلشىگە. بۇل ەرىكتى قىزمەت وتەۋ اترەتى 2014 - جىلى قۇرىلعان، 47 - تۋان باتىس بولىككە قىزمەت وتەۋ جوسپارى ەرىكتىلەرىنەن، جاس كادرلاردان، جۇمىسشى - قىزمەتكەرلەردەن، بۇقارادان بولىپ 60 نەشە ادامنان قۇرام تاپقان. ”ءبىز الەۋمەتتىك اۋماق مەديتسينالىق قۇتقارۋ - كومەكتەسۋ، كومپيۋتەر جوندەۋ جانە ادەبيەت - كوركەمونەر ويىن نومىرلەرىن قويۋ 3 گرۋپپاسىن قۇرىپ، ساقا جاۋىنگەرلەردەن ۇيرەنىپ، قوعامعا وڭ ەنەرگيا تاراتتىق“، - دەدى لي يۇڭ.

ۇستەم رۋح تىرشىلىك تىنىسىن قاۋلاتتى

　　حوتان قالاسىنان اۆتوكولىككە وتىرىپ جوعارى جىلدامدىقتى تاس جولدى بويلاپ، قاراقاش اۋدانىنان ءوتىپ، قۇمداعى تاس جولمەن تاعى ءبىراز جۇرگەندە 47 - تۋانعا جەتۋگە بولادى. سول جىلدارى ساقا جاۋىنگەرلەر قۇمدى ءشولدى باسىپ وتكەن جەرلەرىنە قازىر قىزىل كورىنىس تۇيىندەرى ”ساقا جاۋىنگەرلەر ايالداماسى “ سالىنىپ، ادامداردىڭ ساقا جاۋىنگەرلەردىڭ جولىمەن قايتا جۇرۋىنە دايىندالدى.

　　”جول جوق كەزدە بارىپ ەگەر الدىڭعىلار جول باستاپ، سەن ولاردىڭ ىزىمەن جۇرسەڭ عانا وڭايعا تۇسەتىندىگىن بىلەسىڭ، سونداي - اق الداعى بەتالىسىڭ دا ايقىندالا تۇسەدى“، - دەدى بيڭتۋان 12 - شىسىنان 47 - تۋان 7 - ليانىندا تۇراتىن ”ۇعىسۋ، تيىمدىلىك جاساۋ، توعىستىرۋ“ قىزمەت اترەتىنىڭ ورىنباسار باستىعى فۋ چيڭشيا، - قۇمدى شولدە جاياۋ ءجۇرۋ قادام سايىن ماشاقاتتى بولدى. تەگىس تە تازا داڭعىل جولعا شىققاندا، توڭكەرىسشىل اعا بۋىنداردىڭ سوڭعى ۇرپاقتار ءۇشىن جول سالىپ، نەگىز قالاعانىنا ءبىز شىن جۇرەكتەن العىس ايتامىز، ءبىز اعا بۋىنداردىڭ ىستەرىن جالعاستىرا بەرەمىز جانە ساۋلەلەندىرە بەرەمىز.

　　ءۇرىمجى قالاسىنداعى بيڭتۋان 12 - شىسى 14 - شىعا باعىتتامالى كومەكتەسەتىن ورىن، سوڭعى جىلدارى 12 - شى كاسىپ سالاسىن دامىتۋ، دارىندىلاردى جەتىلدىرۋ جاعىندا 47 - تۋانعا كومەكتەسۋ، سۇيەمەلدەۋ تەبىنىن ۇزدىكسىز كۇشەيتتى.

　　” 47 - تۋان ەسكەرتكىش ساراي، ساقا جاۋىنگەرلەردىڭ بايىرعى تۇراعى، ساقا جاۋىنگەرلەر ايالداماسى سياقتىلاردى وزەك ەتكەن قىزىل ساياحات كورىنىس ءوڭىرىن قالىپتاستىرىپ، ساياحاتشىلاردى بارعان سايىن مولىنان باۋرادى“، - دەدى 47 - تۋان ساياحات لەنياسىن اشۋعا جاۋاپتى بولعان شينجياڭ ياشين تۇتاس وڭىرلىك ساياحات تيجاراتىن باسقارۋ شەكتى سەرىكتەستىگىنىڭ نىسان ديرەكتورى جان جيڭلەي، ”قۇمدى القاپتاعى ساقا جاۋىنگەرلەر مەرەكەسى“ تانىمال مادەنيەت - ساياحات ايگىلى ماركاسىنا اينالىپ، جىل سايىن 90 مىڭ ادام - رەتتەن استام ساياحاتشىنى باۋرادى.

　　قازىر بيڭتۋان 14 - شىسىنىڭ ۇگىت تاراۋلارى قۇمدى القاپتاعى ساقا جاۋىنگەرلەردىڭ حيكاياسىن رەتتەپ، جيناقتاپ، كوپتەگەن كىتاپتاردى شىعارىپ، تەلە فيلم جانە كينو ءتۇسىردى. گۇيجوۋلىق سۋرەتشى لو جۇڭلين بىلاي دەدى:” 2019 - جىلى مەن ارنايى 47 - تۋانعا كەلىپ ساقا جاۋىنگەر ليۋ لايباۋ مەن دۇڭ يىنۋاعا امانداسىپ، ولاردىڭ سىزبا كەسكىنىن سىزدىم“. تاياۋدا لو جۇڭلين ساقا جاۋىنگەرلەرگە امانداسقان بەينە جازبانى ينتەرنەتتە جاريالاپ، كوپتەگەن ادامدى اسەرلەندىردى.