جين ماۋفاڭ:
جاڭا جۇڭگونىڭ ءبىرىنشى ۇرپاق ايەل تراكتورشىسى
انار بۇلت / شينجياڭ گازەتىنىڭ ءتىلشىسى ۋي يۇڭگۇي، ەرىكتى ءتىلشى ليۋ رۇيرۇي
جين ماۋفاڭ. سۋرەتتى ليۋ رۇيرۇي تۇسىرگەن
جين ماۋفاڭنىڭ تراكتور جۇرگىزگەن وبرازى 1962 - جىلعى 3 - نۇسقاداعى حالىق اقشاسىنىڭ ءبىر يۋاندىق قاعاز اقشاسىنداعى ايەل تراكتورشى پورترەتىنىڭ كەسكىندىك اۋەلگى بەينەسىنىڭ ءبىرى. سۋرەتتى شينجياڭ ءوندىرىس - قۇرىلىس بيڭتۋانى 8 - شىسى شىحىزى قالاسى توعىسپالى اقپارات قۇرالدارى ورتالىعى بەرگەن
تۇلعالار ارحيۆى
جين ماۋفاڭ، شاندۇڭ ولكەسى جينيڭ قالاسى زوۋشيان اۋدانىنىڭ ادامى، 1933 - جىلى تۋعان، 1952 - جىلى اسكەر قاتارىندا شينجياڭعا كەلگەن، شينجياڭ ءوندىرىس - قۇرىلىس بيڭتۋانى شىحىزى باس ەگىس الاڭى تراكتورمەن جەر جىرتۋ، تاسىمالداۋ اترەتىنىڭ تراكتورشىسى بولعان، 1959 - جىلى پارتياعا مۇشە بولعان. ول كەزىندە تراكتور جۇرگىزىپ، ءبىر كۇندە 120 مۋ جەرگە تۇقىم سەبۋ، 7 جىلدا 20 جىلدىق مىندەتتى ورىنداۋ سىندى رەكوردتى جاراتقان. 7 جىلدا ونىڭ تراكتور جۇرگىزىپ، جۇمىس ىستەگەن ۋاقىتى جيىنى 33 مىڭ 395 ساعاتقا جەتىپ، 258 مىڭ 300 ولشەمدى مۋلىق جۇمىستى ورىنداپ، 52 مىڭ 145 كيلوگرام جانار ماي ۇنەمدەگەن. 1962 - جىلى بيڭتۋان ”2 - دارەجەلى قاھارمان ۇلگى“ دەپ باعالاعان؛ ىلگەرىندى - كەيىندى بيڭتۋاننىڭ جانە اۆتونوميالى رايوننىڭ ەڭبەك ەرى بولىپ باعالانعان؛ 2008 - جىلى بيڭتۋان ”قۇبا تۇزدەگى 10 ءىرى انا“ داڭق اتاعىن بەردى؛ 2019 - جىلى مەملەكەتتىك ”ەڭ ارداقتى كۇرەسكەر“ داڭقتى اتاعىنا يە بولدى.
”اسكەري بولىمگە بارۋ، ءبىز سول ۇرپاق جاستاردىڭ ەڭ اڭسايتىن ءىسى. ازاتتىق ارميا جاۋىنگەرى بولعان سوڭ وتانىمىز ەڭ قاجەت ەتكەن جەرگە بارۋىمىز كەرەك“.
− جين ماۋفاڭ
”سان ۇرپاق كوممۋنيستىك پارتيا مۇشەلەرىنىڭ قۇربان بەرۋى مەن ۇلەس قوسۋى بولماسا، ءبىزدىڭ بۇگىنگى باقىتتى تۇرمىسىمىز بولماس ەدى“، - دەدى 5 - ايدىڭ 5 - كۇنى ەندى عانا جىجياڭ ولكەسىنىڭ جياشيڭ قالاسىنداعى نانحۋ توڭكەرىستىك ەسكەرتكىش سارايىن ەكسكۋرسيالاپ بولىپ شىحىزىعا قايتىپ كەلگەن جين ماۋفاڭ، بۇل ساپار ونى قاتتى اسەرلەندىردى.
بيىل 88 جاستاعى جين ماۋفاڭ شينجياڭ ءوندىرىس - قۇرىلىس بيڭتۋانىنىڭ ءبىرىنشى ۇرپاق ايەل تراكتورشىسى.
ورتالىق راديو - تەلەۆيزيا باس ستانسياسى ورتالىق تەلەۆيزيا مەملەكەت قورعانىسى، اسكەري ىستەر ارناسىنىڭ «امانسىز با، ساقا اسكەر» ايدارى گرۋپپاسىنىڭ ۇسىنىسىمەن، 4 - ايدىڭ 27 - كۇنىنەن 30 - كۇنىنە دەيىن جين ماۋفاڭ جىجياڭ ولكەسىنىڭ جياشيڭ قالاسىنداعى نانحۋ توڭكەرىستىك ەسكەرتكىش سارايىندا ءبىر قويىلىمعا ءتۇستى. قويىلىمنىڭ جۇمىس باسىندا ول 60 جىلدىڭ الدىندا قۇبا ءتۇز، جاپان دالادا تىڭ اشىپ، ەگىن سالىپ، جاڭا قالا شىحىزىنى قۇرۋ حيكايالارىن باياندادى، ساحنا استىنداعى كورەرمەندەردىڭ شاپالاق ءۇنى تولاستامادى.
جين ماۋفاڭنىڭ تاعى ەكى سالاۋاتى بار: 3 - نۇسقاداعى حالىق اقشاسىنىڭ ءبىر يۋاندىق قاعاز اقشاسىنداعى ايەل تراكتورشى پورترەتىنىڭ كەسكىندىك اۋەلگى بەينەسىنىڭ ءبىرى؛ شىحىزى ”قۇبا تۇزدەگى انا“ مۇسىنىندەگى بوبەكتى باۋىرىنا باسقان انا پورترەتىنىڭ اۋەلگى بەينەسى.
”وسى وبرازدار ءبىزدىڭ سول داۋىردەگى قۇرىلىسشىلار قاۋىمىنا ۋاكىلدىك ەتەدى“، - دەدى جين ماۋفاڭ، - ”ءبىز گۇلدەنگەن، باي دا قۇدىرەتتى وتانىمىزدى قۇرۋ جولىندا قۇلشىنا كۇرەس جاسادىق، سان ۇرپاق ءىزباسارلاردىڭ پارتيانىڭ باسشىلىعىندا وتانىمىزدى اناعۇرلىم كوركەيتۋىن ءۇمىت ەتەمىز“.
جاس قالا، جالىندى ادامدار
”مەن تالاي جەرگە باردىم، وسى قالانى ەڭ جاس قالا دەپ ساناۋعا بولادى؛ ول وسىنشاما كوركەم، ادامدى كورگەن جەردەن قىزىقتىرادى. جاپان دالاداعى ساعىم ەمەس، پىڭلايداعى اۋليەلەر تۇراعى دا ەمەس؛ ونىڭ ءبىر تال ءشوپ، ءبىر ءتۇپ اعاشى تۇگەلدەي اشتى تەرمەن شىققان... “.
شىحىزى، جاس قالا. 60 جىلدىڭ الدىندا اقىن اي چيڭ وسىندا ولەڭ جازىپ، قۇبا ءتۇز، جاپان دالادا كەرەمەت جاراتقان شينجياڭ ءوندىرىس - قۇرىلىس بيڭتۋانى قۇرىلىسشىلارىنا ارنادى.
جين ماۋفاڭ تىڭ اشۋ جىلدارىنداعى تاڭداۋلى قۇرىلىسشىلاردىڭ ءبىرى.
جين ماۋفاڭ شاندۇڭ ولكەسى جينيڭ قالاسى زوۋشيان اۋدانىنىڭ ادامى، سوعىس ءورتى لاۋلاعان جىلداردا ەسەيىپ، ەرجەتتى. جينيڭ توڭكەرىستىك بايىرعى رايون ەدى، بۇقارا كوممۋنيستىك پارتياعا، ازاتتىق ارمياعا تەرەڭ سۇيىسپەنشىلىك ورناتقان بولاتىن.
1952 - جىلى 5 - ايدا شينجياڭ اسكەري رايونى شاندۇڭ ولكەسىنەن ايەل اسكەر قابىلدادى، جاستاردىڭ اسكەرگە بارۋ ىنتاسى تاسقىندادى.
جين ماۋفاڭ سول جىلى 19 جاستا بولاتىن. ءبىرىنشى كۇنى كەشتە حابار تاۋىپ، ول ەكىنشى كۇنى تاڭ سارىدە اتا - اناسىنان جاسىرىپ قالاعا بارىپ تىزىمدەلەدى. اتا - اناسى ونى سونشاما ۇزاق جەرگە جىبەرۋگە قيمايدى، ايتسەدە جين ماۋفاڭ بەكىمىنەن قايتپادى.
”اسكەري بولىمگە بارۋ، ءبىز سول ۇرپاق جاستاردىڭ ەڭ اڭسايتىن ءىسى“. وتكەن ىستەردى ەسكە الىپ، جين ماۋفاڭ بىلاي دەيدى: ”ازاتتىق ارميا جاۋىنگەرى بولعان سوڭ وتانىمىز ەڭ قاجەت ەتكەن جەرگە بارۋىمىز كەرەك“.
شينجياڭعا بارۋ حابارلاندىرۋىن العان ءبىرىنشى كۇنى جين ماۋفاڭ قۋانىشتان ءتۇن بويى كوز ىلمەپتى.
8000 شاقىرىمدىق الىس ساپار شەگىپ جين ماۋفاڭ شىحىزىعا كەلدى. سول كەزدە بۇل جەر كوسىلىپ جاتقان قۇبا ءتۇز ەدى، بىرنەشە كيلومەتر جول باسساڭ دا ادام كەزدەسپەيتىن.
”ساقا اسكەرلەر ءبىزدى جۇباتىپ، جاپا شەگۋدەن قورىقپاڭدار، جاقسى ىستەڭدەر، كەيىن ’ەلەكتر شام، تەلەفون بولادى، قاباتتى ۇيلەردە‘ تۇرمىس كەشىرەتىن بولاسىڭدار دەيتىن“. جين ماۋفاڭ بىلاي دەيدى: ”سول كەزدە ءبىز ءبىر توپتا 1000نان استام ادام پويەزعا وتىرىپ كەلدىك. ءبارىمىز بويىمىزدى اسقاق سەزىم كەرنەپ تۇرعان جاستار ەدىك، قۇبا ءتۇز ءبىزدى جايمىقتىرا المادى“.
ۇيىم جين ماۋفاڭنان قىزمەت تىلەگىن سۇراعاندا، ول ءارى - ءسارى بولماستان تراكتور جۇرگىزۋگە تىزىمدەلەدى. سول داۋىردە تراكتور وزىق ءوندىرىس قۇرالى بولاتىن. تراكتورشى بولۋ ەرەكشە ماقتانۋعا تاتىرلىق ءىس ەدى.
باۋلۋ ارقىلى 1953 - جىلى 3 - ايدا جين ماۋفاڭ بۇرىنعى شىحىزى باس ەگىس الاڭى تراكتورمەن جەر جىرتۋ، تاسىمال اترەتىندە تراكتورمەن جۇمىس ىستەۋگە ءبولىنىپ، رەسمي تۇردە ءبىر داڭقتى تراكتور جۇرگىزۋشى بولدى.
تىڭ اشۋ، اسقاق سەزىم الاۋلاعان جىلدار
جين ماۋفاڭ سوۆەت وداعىندا وندىرىلگەن ”موتس“ تراكتورىن جۇرگىزدى، سول كەزدە بۇكىل بيڭتۋاندا ارەڭ 8ى عانا بار ەدى.
”موتستىڭ“ مەڭگەرۋ تۇتقاسىن 12 كيلوگرامنان جوعارى كۇشپەن عانا قوزعالتۋعا بولادى، ايتسەدە جين ماۋفاڭ جونىنەن، بۇل ماسەلە ەمەس. وتان ءۇشىن ۇلەس قوسۋ سەنىمى ونىڭ بويىنداعى قايراتىن تاسقىنداتتى.
تراكتورمەن جۇمىس ىستەۋدى باستاعاننان كەيىن، ول: ”جين ماۋفاڭ، جاقسىراق ىستە، ايتپەسە ۇستىڭدەگى اسكەري كيىمدى بەكەر كيگەن بولاسىڭ، مىنا تراكتوردى بەكەر جۇرگىزگەن بولاسىڭ“، - دەپ وزىنە سان رەت قايتالايدى.
”تراكتورمەن ءبىراز ۋاقىت جۇمىس ىستەگەننەن كەيىن، مەن اقىرى شەبەر بولىپ شىقتىم. تراكتوردى تۇڭعىش ءوزىم جۇرگىزگەن كەزدە قاتتى قۋانىپ، شەكسىز داڭق سەزىندىم. مەملەكەت وسىنشاما قىمبات ماشينانى ماعان تاپسىرعان ەكەن، مەن، ءسوزسىز، جاقسى ىستەيمىن!“. جين ماۋفاڭ بىلاي دەيدى: ”مەن تراكتورىما بالاعا قاراعانداي قارادىم. تراكتوردىڭ سۋ ساندىعىنا سور سۋ قۇيۋعا بولمايدى، ءسوز جوق، تازا سۋ قۇيۋ كەرەك، مەن ءار رەت سۋدى قايناتقان سوڭ سۋىتىپ قويىپ، وعان سۋىعان قايناعان سۋ قۇيىپ وتىردىم. ءار رەت تراكتورعا قۇياتىن جانار مايدى 48 ساعات اينالاسىندا تۇندىرىپ قويۋ كەرەك، ايتپەسە ارالاسپا زاتتار ماشينانى بۇلدىرەدى“.
”موتستىڭ“ قالتقىسى جوق. جاز كۇندەرى، تۇستە كۇن شىجىپ، كەشتە ماسا قاپتاپ كەتەدى، جين ماۋفاڭ تراكتورىن جۇرگىزگەن بەتى تاڭەرتەڭ كەتىپ، كەشكە ورالادى، جەر جىرتۋ، تۇقىم سەبۋ، تىڭايتقىش بەرۋ، زات تاسۋ، بارلىعىندا ەشقاشان شارشاپ - شالدىقتىم دەمەيدى.
قىس كۇندەرى جەر توڭ بولىپ قاتىپ قالادى، تراكتور بار كۇشىن سالسادا جەردى جىرتا المايدى، موتورى ىلعي ءسونىپ قالادى، جين ماۋفاڭ قايتا - قايتا تراكتوردان ءتۇسىپ، قوزعاۋىشپەن وت الدىرادى. اۋا تەمپەراتۋراسى تومەن بولعاندىقتان، كەيدە ءبىر رەت ءسونىپ قالسا، 10 نەشە رەت اينالدىرعاندا عانا موتوردى وت الدىرۋعا بولادى.
ءبىر جىلدىڭ 365 كۇنىندە جين ماۋفاڭ مەن سەرىكتەرى تاڭ اتا ورىندارىنان تۇرىپ، ءتۇن ورتاسىندا جۇمىستان ورالادى، ماشينا دا، ادام دا دەمالمايدى، كۇندىز - ءتۇنى تىنىم المايدى، شولدەسە سۋىق سۋ ىشەدى، قارىندارى اشسا قاتقان نان كەمىرەدى، شارشاسا تراكتورعا سۇيەنىپ كوز شىرىمىن الادى.
1959 - جىلى قىستا موسوۋان تىڭ يگەرۋ اۋماعىن اشقاندا تراكتورمەن جەر جىرتۋ، تاسىمالداۋ اترەتى قۇرىلىس جۇمىس باسىنا زاتتىق ماتەريال جەتكىزىپ بارا جاتقان جولدا سۋىق اعىسقا تاپ بولىپ، اۋا تەمپەراتۋراسى نولدەن تومەن 45 گرادۋسقا تۇسەدى، جانار ماي قاتىپ قالىپ، تراكتوردىڭ موتورى ءسونىپ قالادى.
مىندەتتى اقساتۋعا بولمايدى. قاتتى ابىرجىعان جين ماۋفاڭ قولعابىن شەشىپ، اۋزىمەن ماي تۇتىگىن سورادى، ناتيجەدە ەرنى تيىسىمەن دەرەۋ جابىسا قالادى. ول ماي تۇتىگىن جۇلىپ العاندا، ءبىر جاپىراق تەرىسىن جۇلىپ كەتەدى.
”سول كەزدە ءبىرتالاي قان اقتى، قولىم توڭعاندا سىرەسىپ قاتىپ قالدى. سول جولى ءبىز ءۇش كۇن، ءتورت ءتۇن تىنباي تراكتورمەن جول جۇردىك، ەشكىم دە شارشادىق دەگەن جوق“، - دەدى جين ماۋفاڭ.
بۇرىنعى شىحىزى باس ەگىس الاڭى تراكتورمەن جەر جىرتۋ، تاسىمالداۋ اترەتىندە جۇمىس ىستەگەن كەزدە جين ماۋفاڭ ءبىر كۇندە 120 مۋ جەرگە تۇقىم سەبۋ جانە 7 جىلدا 20 جىلدىق مىندەتتى ورىنداۋداي رەكوردتى جاراتتى. تراكتوردى پايدالانۋ ەستەلىگى كەستەسىنە قاراعاندا، ”موتس“ تراكتورشىلار گرۋپپاسىنىڭ باستىعى بولعان 7 جىلدا جين ماۋفاڭنىڭ ورتا ەسەپپەن كۇنىنە جۇمىس ىستەگەن ۋاقىتى 12 ساعاتتان اسىپ وتىرعان.
1959 - جىلى 7 - ايدا جين ماۋفاڭ جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسىنا رەسمي قابىلدانىپ، داڭقپەن كوممۋنيستىك پارتياسىنىڭ مۇشەسى بولادى.
وتانىمىزدىڭ قۇدىرەتتەنگەندىگىن ماقتان ەتەمىن
2018 - جىلى 8 - اي. حىنان ولكەسى لوياڭ قالاسىنىڭ ماڭى.
باسىنا شي قالپاق، ۇستىنە شولاق جەڭ جەيدە كيگەن جين ماۋفاڭ ءبىر شىت جاڭا ”دۇڭفاڭحۇڭ“ تراكتورىنىڭ قاسىنا كەلدى. كابەڭكەنىڭ تەپكىسىن باسىپ، قولىن سوزىپ تراكتوردىڭ ەسىگىن اشىپ، ءبىر كۇشەپ كابەڭكەگە كىرىپ كەتتى.
موتور گۇرىلدەپ، تراكتور جەر جىرتۋ ماشيناسىن سۇيرەپ، ەگىستىككە قاراي كۇنگەيدى بەتتەپ توتە تارتتى.
كابەڭكەدە وتىرعان جين ماۋفاڭ كوزىنە ىستىق جاس الىپ، بەينە بالاشا قۋانىپ كەتتى − بۇل جۇڭگونىڭ العاشقى بەيدوۋ جاساندى سەرىگى باعدار نۇسقايتىن جۇرگىزۋشىسىز تراكتور، جۇڭگو 1 - تراكتور توبى شەكتى سەرىكتەستىگى زەرتتەپ جاساعان.
سول جىلى 8 - ايدىڭ 7 - كۇنى سان ميلليون كورەرمەن ورتالىق تەلەۆيزياسىنىڭ ”ەلدەن ەرەك زەردەلى“ ارناۋلى باعدارلاماسى ارقىلى جين ماۋفاڭنىڭ وسى قۋانىشى مەن جاس تامشىلارىنا كۋا بولدى.
”تراكتور جۇرگىزگەندە ءتۇزۋ ءجۇرۋ ەڭ قيىن. ويتكەنى تراكتور ءتۇزۋ جۇرە الماسا، جەر جىرتۋ، تۇقىم سەبۋ ساپاسى ىقپالعا ۇشىراپ، ەگىننىڭ ءونىم مولشەرىنىڭ جوعارى بولماۋىنا سەبەپشى بولادى. ءبىز سول جىلداردا ۇيرەنگەن، جاتتىققان كەزدە ىلعي ءبىر كوزىمىزدى شۇپەرەكپەن تاڭىپ قوياتىنبىز، ونداعىمىز قايتكەندە ءتۇزۋ جۇرۋگە جاتتىعۋ ءۇشىن ەدى. قازىر وسى بەيدوۋ جاساندى سەرىگىمەن باعدار نۇسقايتىن تراكتور وسى ماسەلەنى شەشتى. ەلىمىزدىڭ مۇنداي جاقسى تراكتور وندىرە العاندىعىن ەرەكشە ماقتان ەتەمىن“. بەيدوۋ جاساندى سەرىگىمەن باعدار نۇسقايتىن جۇرگىزۋشىسىز تراكتوردان تارتىپ، وتاننىڭ جانە شينجياڭنىڭ وزگەرىسىن بايانداعانعا دەيىن جين ماۋفاڭ ەرەكشە تەبىرەندى.
جين ماۋفاڭ كەزىندە جۇرگىزگەن سول ”موتس“ تراكتورى قازىرگە دەيىن سول كۇيىندە تۇر ءارى شينجياڭ بيڭتۋان اسكەري تىڭ يگەرۋ مۇراجايىندا ساقتالۋدا، مەملەكەتتىك 1 - دارەجەلى توڭكەرىستىك مادەني ەسكەرتكىش سانالادى.
1987 - جىلى جين ماۋفاڭ زەينەتكە شىقتى. ول سودان بەرى شىحىزى قالاسىندا تۇردى، ۇنەمى الەۋمەتتىك اۋماقتار مەن مەكتەپتەردىڭ بايانداما جينالىسىنا قاتىناسىپ، تۇرعىندار مەن وقىتۋشى - وقۋشىلارعا بيڭتۋاننىڭ تاريحىن، قۇرىلىسشىلاردىڭ حيكايالارىن باياندايدى.
”شىحىزىدا، شينجياڭدا، جۇڭگودا زور وزگەرىس جارىققا شىقتى. سول جىلدارداعى ساقا اسكەرلەر بىزگە ايتقان ”ەلەكتر شام، تەلەفون، قاباتتى ۇيلەردە“ تۇرمىس كەشىرۋ الدەقاشان جۇزەگە استى، قازىر ينتەرنەت، ينفورماتسيا ءداۋىرى، مەن تاعى ينتەرنەتكە شىعۋ مەن ۋيچاتتان پايدالانۋدى ۇيرەنىپ الدىم. مۇنداي وزگەرىستەر بولاتىنىن بۇرىن مۇلدە ويلاماعان ەدىك“، - دەدى جين ماۋفاڭ.
2019 - جىلى 9 - ايدا جين ماۋفاڭ مەملەكەت بويىنشا ”ەڭ ارداقتى كۇرەسكەر“ داڭقتى اتاعىنا يە بولدى.
”قازىر شينجياڭعا كەلگەنىمە 70 جىلعا تايادى. بىرەۋ مەنەن شينجياڭعا كەلگەنىڭە وكىنەسىڭ بە؟ دەپ سۇرادى، مەن وعان استە وكىنبەيمىن دەپ ايتتىم. سول جىلدارى ءبىزدىڭ تىڭ اشىپ، ەگىن سالىپ، قۇبا تۇزدە جاڭا قالا سالۋىمىز بۇگىنگى باقىتتى تۇرمىستى جاساۋ ءۇشىن عوي“، - دەدى جين ماۋفاڭ.
