سۋ چاڭفۋ:
اۆتوموبيلى 500 مىڭ كيلومەتر جول باسسا دا ۇلىعاۋسار رەمونتقا تۇسپەدى
1959 - جىلى 9 - ايدا بەيجيڭگە اسكەري پاراتتى كورۋگە ءارى مەملەكەتتىك ارداگەرلەر كەزدەسۋىنە قاتىناسۋعا بارعان سۋ چاڭفۋ (سولدا) جەر - جەردىڭ ەڭبەك ەرلەرىمەن، ۇزدىك قىزمەتكەرلەرمەن اڭگىمەلەسىپ تاجىريبە الماستىرۋدا. ماتەريال سۋرەت
1957 - جىلى شينجياڭ ءوندىرىس - قۇرىلىس بيڭتۋانى اۆتوموبيل تاسىمال باسقارماسى دەربەس اۆتوموبيل 2 - يىڭى 3 - ليانى شوفەرلەر بانىنىڭ بانجاڭى سۋ چاڭفۋ. ماتەريال سۋرەت
تۇلعالار ارحيۆى
سۋ چاڭفۋ 1924 - جىلى 3 - ايدا دۇنيەگە كەلگەن، 1954 - جىلى 7 - ايدا جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسىنا مۇشە بولعان. 1951 - جىلدان 1959 - جىلعا دەيىن سوۆەت وداعى وندىرگەن زيس - 150 تۇرپاتتى اۋىر جۇك اۆتوموبيلىن جۇرگىزىپ، اۋەلگى اۆتوموبيل موتورىمەن حاۋىپسىز، ۇنەمدى تۇردە 500 مىڭ كيلومەتر جول باسسا دا ۇلىعاۋسار رەمونتقا تۇسپەۋدەي مەملەكەتتىك ەڭ جوعارى رەكورد جاراتىپ، 8 جىلدا 12 جىلعا تاياۋ ۋاقىتتا ورىندايتىن تاسىمال مىندەتىن ورىندادى. 1959 - جىلى ”مەملەكەتتىك ەڭبەك ەرى“ اتاعىنا يە بولادى، 1960 - جىلى بيڭتۋان جاعىنان ”12 قىزىل تۋدىڭ“ ءبىرى دەپ بەلگىلەنەدى. 2005 - جىلى 2 - ايدىڭ 28 - كۇنى ناۋقاس سەبەبىنەن ۇرىمجىدە 81 جاسىندا قايتىس بولادى.
”اۆتوموبيلدى تەكسەرىپ بولدىم، كەز كەلگەن ۋاقىتتا جولعا شىعۋعا دايىنمىن، باسشىلار مىندەت جۇكتەڭىزدەر“
− سۋ چاڭفۋ
”اكەمنىڭ ىزگى ىستەرى جازىلعان كىتاپتاردى جيناعان كەزىمدە ەستەن كەتپەيتىن ءبىر ىسكە جولىقتىم“، - دەدى 5 - ايدىڭ 11 - كۇنى ءۇرىمجى قالاسى تيانشان رايونى ۋشيڭ وڭتۇستىك جولىنداعى بيڭتۋان ونەركاسىپ جانە قاتىناس - تاسىمال باس بەكەتىنىڭ سەميالىقتار اۋلاسىندا سۋ جيانگاڭ اكەسى تۇرعان كونە عيماراتقا قاراپ.
سۋ جيانگاڭنىڭ اكەسى سۋ چاڭفۋ وتكەن عاسىردىڭ 50 -، 60 - جىلدارىنداعى ۇزدىك كوممۋنيستىك پارتيا مۇشەسى، شينجياڭ قۇرىلىسىنا كورنەكتى ۇلەس قوسقاندىقتان، داڭقپەن ”مەملەكەتتىك ەڭبەك ەرى“ اتاعىنا يە بولعان. 2005 - جىلى سۋ چاڭفۋ قايتىس بولعان سوڭ، سۋ جيانگاڭ اكەسى جونىندە جازىلعان كىتاپتاردى جيناپ، بالا - شاعاسىنا ەستەلىك رەتىندە قالدىرۋعا كىرىسەدى. ءۇرىمجى قالاسىنداعى ءبىر كونە كىتاپ ساۋداگەرىنىڭ قولىنداعى كىتاپشادا سۋ چاڭفۋدىڭ ىزگى ىستەرى جازىلعان ەكەن.
”ەكەۋىمىز كەزدەسكەن سوڭ، ول كىتاپتى ماعان بەردى، الايدا اقشا الۋعا كونبەدى. سۋ چاڭفۋدىڭ سول ءداۋىردىڭ ۇلگىسى ەكەندىگىن، قارت اكەسىنىڭ تاپسىرىپ كەتكەندىگىن، سۋ چاڭفۋدىڭ ۇلى بۇل كىتاپتى سۇراسا اقشا الماۋدى ايتقاندىعىن ايتتى“، - دەدى 62 جاستاعى سۋ جيانگاڭ توقتاي قالىپ، قىستىعا سويلەپ.
سۋ چاڭفۋ جۇرگىزگەن اۆتوموبيل قازىر جۇڭگو اسكەري ىستەر مۇراجايىندا ساقتاۋلى تۇر.
”بۇل وتان ساعان تاپسىرعان اۆتوموبيل“
1949 - جىلى 9 - ايدىڭ 25 - كۇنى تاۋ جىيۋە جياڭجۇن گومينداڭنىڭ بۇرىنعى شينجياڭدا تۇراتىن اسكەري قوسىنىن باستاپ تەلەگرامما جولداپ اقيقاتقا قايتىپ، جۇڭگو حالىق ازاتتىق ارمياسىنىڭ شينجياڭعا كىرۋىن قارسى الدى. بۇرىن اۆتوموبيل اسكەرى بولعان سۋ چاڭفۋ داڭقتى تۇردە حالىق ازاتتىق ارمياسىنىڭ جاۋىنگەرىنە اينالدى.
سان سالالى كاسىپتى كوركەيتۋدى كۇتىپ تۇرعان شينجياڭنىڭ سوتسياليستىك قۇرىلىسى توتەنشە جىلدامدىقتى قاجەت ەتەتىن. ول كەزدە تۇتاس شينجياڭدا ءالى تەمىر جول جوق، ونەركاسىپ، اۋىل شارۋاشىلىعى قۇرىلىسىنا قاجەتتى زاتتىق ماتەريال، جابدىق تۇگەل اۆتوموبيلمەن تاسىمالداناتىن.
1951 - جىلى 7 - ايدىڭ 26 - كۇنى سۋ چاڭفۋ ليان - دۇيگە ىلەسىپ قورعاس شەكاراسىنا كەلىپ، سوۆەت وداعى شەكاراسىنان ەلىمىزگە كەلگەن ءبىر توپ اۆتوموبيلدى قابىلداپ الادى.
سۋ جاڭا زيس - 150 تۇرپاتتى اۋىر جۇك اۆتوموبيلدەرى ءبىرىنىڭ ارتىنان ءبىرى كەلىپ توقتايدى. پايجاڭ جاۋىنگەرلەردى باستاپ اۆتوموبيلدەردى ءبىر - بىردەن قابىلداپ الادى.
ءبىر اۆتوموبيلدىڭ الدىندا پايجاڭ سالماقتى تۇردە سۋ چاڭفۋعا: ”بۇل وتان ساعان تاپسىرعان اۆتوموبيل“ ، - دەيدى. سۋ چاڭفۋ جارقىراپ تۇرعان اۆتوموبيلدى سيپاپ، قايتا - قايتا اينالىپ كورىپ، قانشا قاراسادا ايىزى قانبايدى.
اۆتوموبيل ۇزاق تاسىمال جەلىسىندە جۇيتكىپ، سۋ چاڭفۋ اۆتوموبيلدى جانىنداي ايالادى. ساپتاس جاۋىنگەرلەرى ءار رەت جولعا شىققان كەزىندە، قايتىپ كەلگەننەن كەيىن، سۋ چاڭفۋدىڭ اۆتوموبيلدى مۇقيات ءسۇرتىپ - تازالاپ، ايناداي جارقىراتىپ قويعانىن؛ بارلىق اشىق تۇرعان ەلەكتر سىمدارىن، ماي جولدارىن ماقتا كەزدەمەمەن مۇقيات وراپ، جىرتىلىپ قالسا دەر كەزىندە اۋىستىرىپ وتىراتىنىن كورەدى.
جۇك باسىپ توقتاتىپ قويعان كەزدە سۋ چاڭفۋ اۆتوموبيلدە الا جۇرگەن اعاش تاياقپەن اۆتوموبيلدىڭ ارقالىعىن تىرەپ قويىپ، دوڭگەلەك پەن ارقالىققا تۇسەتىن سالماقتى ازايتاتىن؛ اۆتوموبيل بوس جۇرگەن كەزىندە كەبەجەنى ارقالىققا قوسىپ مىقتاپ بايلاپ، ىرعالىپ بۇزىلىپ قالۋدان ساقتاناتىن؛ جاز كۇندەرى دەمالعان كەزدە كيىمىن شەشىپ دوڭگەلەككە جاۋىپ قويىپ، كۇنگە كۇيۋدەن ساقتاناتىن؛ وزەننەن وتكەن كەزدە ول ۇنەمى الدىمەن ءوزى ءتۇسىپ، سۋدىڭ قانشالىق تەرەڭ ەكەنىن كورىپ بارىپ اۆتوموبيلدى وتكىزەتىن. سۋ ساندىعىنىڭ قاقپاعىنا، اۆتول مايىن قۇياتىن اۋىزعا، بەنزين قۇياتىن اۋىزعا، بەنزين قۇياتىن، سۋ قۇياتىن سۇزگى قاقپاقتارىنا سۋ چاڭفۋ تور جاپقىش سالىپ قوياتىن. اسىرەسە، گازدەندىرگىشتىڭ اۋزىنا ەكى قابات تور جاپقىش سالىپ، ماسكى تاققان ادامداي، شاڭ - توزاڭ، ۇساق - تۇيەك نارسەلەردىڭ موتورعا كىرۋىنەن ساقتايتىن.
سۋ چاڭفۋ ءوزى جاقسى كورگەن اۆتوموبيلىن جۇرگىزىپ، وتاننىڭ بايتاق دالاسىندا جۇيتكىپ، شينجياڭنىڭ قۇرىلىس ىستەرى ءۇشىن قان - تەرىن توكتى. 1954 - جىلى سۋ چاڭفۋ جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسىنا مۇشە بولدى.
سوۆەت وداعىنىڭ اۆتوموبيل زاۆودى داڭق كۋالىگىن ۇسىندى
1957 - جىلى سۋ چاڭفۋ جۇرگىزگەن اۆتوموبيل 380 مىڭ كيلومەتردى حاۋىپسىز باستى، ۇلىعاۋسار رەمونتقا تۇسپەدى. وسى تۇرپاتتى اۆتوموبيل وندىرەتىن سوۆەت وداعىنىڭ ليحاچەۆ اۆتوموبيل جاساۋ زاۆودى بۇل حاباردى ەستىگەن سوڭ، ينجەنەر يميلەيەچەۆ سياقتى مامانداردى ارنايى جۇڭگوعا جىبەرىپ، اۆتوموبيلدىڭ ءتۇرلى ساندى مالىمەتتەرىن تەكسەرەدى.
يميلەيەچەۆ بۇل اۆتوموبيلدى مۇقيات تەكسەرگەن سوڭ، ەندى عانا ۇيرەنگەن جۇڭگو تىلىمەن ارت - ارتىنان ”وتە جاقسى! وتە جاقسى!“ دەپ القايدى، ارتىنان ورىس تىلىندە: ”تەك پورشەندى الماستىرسا بولدى، ۇلىعاۋسار رەمونتقا تۇسپەي 500 مىڭ كيلومەتر جولدى باسا الۋى مۇندا تۇر“، - دەيدى.
1958 - جىلى 5 - ايدىڭ 23 - كۇنى ليحاچەۆ اۆتوموبيل جاساۋ زاۆودى داڭق كۋالىگىن جەتكىزەدى، سونداي - اق وعان سيلىققا ءبىر قول ساعات بەرەدى.
داڭق كۋالىگىنە بىلاي دەپ جازادى: ”سۋ چاڭفۋ جولداس: ءسىزدى قىزمەت بارىسىنداعى وراسان جەتىستىگىڭىزبەن قىزۋ قۇتتىقتايمىز... ءسىزدىڭ ۋادەڭىزدى، ءسوز جوق، داڭقپەن ورىنداپ، 500 مىڭ كيلومەتر جولدى ۇلىعاۋسار رەمونتسىز باسا الاتىندىعىڭىزعا سەنەمىز...“.
1959 - جىلى 8 - ايدىڭ 25 - كۇنى سۋ چاڭفۋ زيس - 150 تۇرپاتتى جۇك اۆتوموبيلدى جۇرگىزىپ، ىلەدەن ۇرىمجىدەگى كازارما وڭىرىنە قايتادى. مىڭداعان رەت مىندەت وتەپ قايتقانى سەكىلدى، ول رولدى ورنىقتى مەڭگەرىپ، اۆتوكولىكتى باياۋ جۇرگىزىپ اۆتوتۇراققا كىرەدى.
جايشىلىقتاعىدان وزگەشەلىگى، وسى ساتتە اۆتوتۇراقتا ادامدار وزدىكتەرىنەن ەكى قاتار بولىپ ءتىزىلىپ، جول اشىپ سۋ چاڭفۋ مەن ونىڭ اۆتوموبيلىن قارسى الادى.
500 مىڭ كيلومەتر جولدى حاۋىپسىز باسىپ، ۇلىعاۋسار رەمونتقا تۇسپەدى! مەملەكەتتىك جاڭا رەكورد جارىققا شىقتى.
1959 - جىلى 9 - ايدا جۇڭحۋا حالىق رەسپۋبليكاسى قۇرىلعاندىعىنىڭ 10 جىلدىعى قارساڭىندا، سۋ چاڭفۋ ”مەملەكەتتىك ەڭبەك ەرى“ اتاعىنا يە بولدى ءارى بەيجيڭگە بارىپ بۇكىل ەلدەگى ارداگەرلەر كەزدەسۋىنە قاتىناسىپ، پارتيا مەن مەملەكەت باسشىلارىنىڭ قابىلداۋىندا بولدى.
قالتقىسىز ۇلەس قوسۋ، ءبىر پارتيا مۇشەسىنىڭ سۇيىسپەنشىلىگى
سۋ جيانگاڭنىڭ ۇيىندە «سۋ چاڭفۋدىڭ اڭگىمەلەرى» دەگەن كىتاپتىڭ مۇقاباسىنىڭ سۋرەتكە ءتۇسىرىلىپ باسىلعان نۇسقاسى بار، كىتاپ شينجياڭ جاستار باسپاسىنان شىققان.
”بۇل كىتاپتى اۆتونوميالى رايوندىق كىتاپحانادان تاپتىم، 1961 - جىلى باسپادان شىققان، 150 مىڭ ءارىپ، اۆتورى ايگىلى اقىن اي چيڭ“، - دەدى سۋ جيانگاڭ، ونىڭ ايتۋىنشا، كىتاپتا اكەسىنىڭ كوپتىڭ مۇدەەسى ءۇشىن ءوز مۇددەسىن قيىپ، قالتقىسىز ۇلەس قوسقان ىزگى ىستەرى ەگجەي - تەگجەيلى جازىلعان.
سول جىلداردا سۋ چاڭفۋ لانجوۋ، شي - ان، ءۇرىمجى ارالىعىنداعى 2000 نەشە كيلومەترلىك ۇزاق تاسىمال جەلىسىندە قاتىناپ، ءتۇرلى قۇرىلىس ماتەريالدارى مەن ءىرى ماشينا جابدىقتارىن تاسىمالداعان، سونداي - اق حاۋىپ - قاتەرلى ءۇرىمجى - كورلا تاس جولىن سالۋ ينجەنەرياسىنا قاتىناسقان، جالپاق ءشولدى كەسىپ ءوتىپ، چارقىلىق اۋدانى باندىلاردى جويۋ قوسىنىنا اسكەري استىق جەتكىزۋ، جۇڭگو - ءۇندىستان شەكاراسىنا بارىپ، ارميامىزعا زاتتىق ماتەريال جەتكىزۋ سياقتى ەرەكشە مىندەتتەردى وتەگەن. ول تاۋلى وڭىرلەردى، ءشول دالا، ەلسىز يەن جەرلەردى باسىپ، ءۇستىرت، سۋىق وتتەگى جەتىسپەيتىن مۇز تاۋ اسۋلاردان اسقان، كەزىندە نولدەن تومەن 40 سەلتسي گرادۋستىق ايازدا قالىڭ قارعا تاپ بولىپ، قوس قولىمەن قاردى تازالاپ اۆتوكولىككە جول اشقان. ءۇرىمجى حوۋشياداعى تۇراتىن جەردە ول جىلدار بويى سول جەردەگى ءار ۇلت بۇقاراسى ءۇشىن جاقسى ىستەردى ىستەگەن، تالاي رەت تاسىمال جۇمىسىنان قايتقان سوڭ، شارشاپ - شالدىققانىنا قاراماي ناۋقاس بۇقارانى ۇرىمجىگە جەتكىزگەن...
جوعارى جاق قانشا جاپالى، قاتەرلى مىندەت جۇكتەسە دە، سۋ چاڭفۋ قيىنشىلىق كوردىم، جاپا تارتتىم دەپ ايتىپ كورگەن ەمەس، جىل سايىن تاسىمال كورسەتكىشىن اسىرىپ ورىندايدى ءارى بىردە - ءبىر رەت شىرعالاڭ تۋىلمادى.
10 نەشە جىلدا سۋ چاڭفۋ كوپ رەت ۇزدىك كوممۋنيستىك پارتيا مۇشەسى بولىپ باعالانادى. ول ىلگەرىندى - كەيىندى ونداعان ۇزدىك شوفەر تاربيەلەپ، ءبىر توپ ۇزدىك قىزمەتكەر جەتىلدىردى.
”1964 - جىلى اۋىل شارۋاشىلىق 1 - شىسى اۆتوموبيل يىڭىن قۇرادى، بيڭتۋان باسشىلارى اكەمدى بارۋعا كورسەتەدى“. سۋ جيانگاڭ بىلاي دەدى: ”اكەم ’اۆتوموبيلدى تەكسەرىپ بولدىم، كەز كەلگەن ۋاقىتتا جولعا شىعۋعا دايىنمىن، باسشىلار مىندەت جۇكتەڭىزدەر‘ دەگەندى اۋزىنان تاستامايتىن ەدى. وڭتۇستىڭ شينجياڭداعى اۋىل شارۋاشىلىق 1 - شىسىنا بارعاندا ەشقانداي تالاپ قويمادى، ماقۇل دەپ كەتە بەردى، سول كەتكەننەن 20 جىل تۇردى“.
تاڭداۋلى پارتيا مۇشەسى مەيلى قاي جەردە بولسادا جارقىراپ، جىلۋ شاشادى. اقسۋ قالاسىنداعى بيڭتۋان 1 - شىسى تاسىمال سەرىكتەستىگىنىڭ اۋلاسى (كەزىندەگى اۆتوموبيل يىڭى) ورمانمەن كومكەرىلىپ، جاسىل جەلەك جامىلىپ تۇر. سول جىلدارداعى سۋ يىڭجاڭنىڭ كوپشىلىكتى باستاپ وسى قۇبا تۇزدە ءبىر ءتۇپ، ءبىر تۇپتەن اعاش وتىرعىزىپ، تام سوعىپ ءۇي سالعان اڭگىمەلەرى قاريالاردىڭ ءالى ەستەرىندە.
1984 - جىلى سۋ چاڭفۋ بيڭتۋان ونەركاسىپ جانە جول قاتىناس باس پۋنكتىنە الماسىپ كەلىپ قىزمەت ىستەيدى، 1987 - جىلى زەينەتكە شىعادى.
زەينەتكە شىققان سوڭ، سۋ چاڭفۋ ءۇرىمجى قالاسىندا تۇرىپ، ۇزاق ۋاقىت بيڭتۋان 2 - ورتا مەكتەپتىڭ باستاۋىش مەكتەپ ءبولىمىنىڭ ”ۇرپاقتارعا كوڭىل ءبولۋ قوعامىنىڭ“ مۇشەسى جانە مەكتەپتەن تىس جەتەكشىسى بولادى.
”ول كەزدە اكەم ۇنەمى مەكتەپتىڭ لەكسياسىنا قاتىناسىپ، بالالارعا ازاتتىق ارميانىڭ شينجياڭعا شەرۋ تارتىپ كىرگەن اڭگىمەسىن، بيڭتۋاننىڭ تىڭ يگەرىپ، شەكارانى قورعاعان اڭگىمەسىن ايتىپ بەرەتىن“، - دەدى سۋ جيانگاڭ.
”ارداگەر كەلدى تۇس - تۇستان، شىعانداتىپ رۋحتى. مىڭ ادامنىڭ ەرلىگى بار ولاردا، ەسىل ءساتتى جىبەرمەيدى ەشقاشان، مەكەنىمنىڭ جارتى جەرى بوس جاتىر، يەن قالسا قالاي شىداپ تۇراسىڭ. قۇبا قۇمدار وزگەردى جاسىل القاپقا، قالا - اۋىل جاڭا تۇرگە بويالدى... بيڭتۋاننىڭ بۇرىنعى جىڭۋيى جاڭ جۇڭحاننىڭ «قارت جاۋىنگەر ءانى» سۋ چاڭفۋدى ۋاكىل ەتكەن بيڭتۋان قولباسشىلارى مەن اسكەرلەرىنىڭ ناعىز بەينەسى.
بۇگىنگى تاڭدا شينجياڭنىڭ بايتاق دالاسىندا جوعارى جىلدامدىقتى پويەز كەڭ دالادا جۇيتكۋدە، ۇشاق زەڭگىر اسپاندا شارىقتاۋدا. جالپى ۇزىندىعى 5500 كيلومەتر كەلەتىن شينجياڭ ىشىندەگى جوعارى جىلدامدىقتى تاس جول بىرنەشە بۋىن قۇرىلىسشىلاردىڭ ارمانىن جالعاستىردى.
”اكەم عۇمىر بويى اۆتوموبيل ايداپ ءوتتى، الايدا ەشقاشان مۇنداي جاقسى جولمەن جۇرىپ كورگەن جوق. ەگەر اكەم ءالى ءتىرى بولسا، مەن، ءسوز جوق، اۆتوكولىكپەن شينجياڭنىڭ جوعارى جىلدامدىقتى تاس جولىن تۇگەل ارالاتىپ شىعاتىن ەدىم“، - دەيدى سۋ جيانگاڭ.
