انار بۇلت / شينجياڭ گازەتىنىڭ ءتىلشىسى جاڭ يانفاڭ
جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسى ورتالىق كوميتەتى شينجياڭ بولىمشە بيۋروسى قۇرىلعاننان كەيىن 1949 - جىلى 12 - ايدا العاشقى توپتا پارتياعا مۇشە قابىلدادى. بۇل العاشقى توپ پارتيا مۇشەلەرىن تىزىمدەۋ داپتەرى. ماتەريال سۋرەت
قالا تۇرعىندارى ءۇرىمجى شينحۋا حالىقارالىق كىتاپ دۇكەنىندە ينتەرنەت ارقىلى قىزىل كىتاپتاردى ىزدەۋدە (سۋرەت 4 - ايدىڭ 22 - كۇنى تۇسىرىلگەن). سۋرەتتى انار بۇلت / شينجياڭ گازەتىنىڭ ءتىلشىسى حان لياڭ تۇسىرگەن
اۆتونوميالى رايوندىق ارحيۆ سارايىندا مىناداي ءبىر باعالى زات − پارتيا مۇشەلەرىن تىزىمدەۋ داپتەرى ساقتالعان: سارعايعان قاعاز بەتىنەن سايپيدەن ازەز، بۇرھان شاھيدي، چىن شيحۋا قاتارلى 15 پارتيا مۇشەسىنىڭ اتى - ءجونى، ۇلتى، جاسى سياقتى ينفورماتسيالاردى انىق كورۋگە بولادى. ”ولار پارتيانىڭ شينجياڭداعى ءار ۇلت اراسىنان جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسىنا العاشقى توپتا مۇشە ەتىپ قابىلداعاندار، قابىلداۋ ۋاقىتى 1949 - جىلى 12 - اي“، - دەدى 4 - ايدىڭ 30 - كۇنى اۆتونوميالى رايوندىق ارحيۆ مەكەمەسى اشۋ - پايدالانۋ باسقارماسىنىڭ باستىعى گو حۇڭشيا تىلشىگە وسى ارحيۆتىڭ وزگەشەلىگىن بايانداپ.
شينجياڭ بەيبىت ازات بولعان سوڭ، سان سالا، ءتۇرلى كاسىپتەر كوركەيتۋدى كۇتىپ تۇرعان زاماندا، العاشقى توپتاعى پارتيا مۇشەلەرى ءبىر - ءبىر تال تۇقىم ىسپەتتى شينجياڭنىڭ بايتاق دالاسىنا تامىر تارتىپ، حالىق ءۇشىن بۇكىل ىنتا - پەيىلمەن قىزمەت ىستەپ، سان ۇرپاق كوممۋنيستەرگە ىقپال جاساپ جانە ولاردى ىنتالاندىرىپ كەلەدى.
15 ادامنان ميلليوننان استام ادامعا دەيىن، شينجياڭنىڭ پارتيا مۇشەلەرى قوسىنى ۇزدىكسىز دامىپ، زورايىپ، پارتيا ۇيىمى ۇزدىكسىز اقاۋسىزدانىپ، پارتيا تۋى اسقاق جەلبىرەدى!
15 ادامدى قالىپتى داعدىدان اتتاپ پارتيا مۇشەسىنە قابىلدادى
ەرەكشە تاريحي سەبەپتەن، جاڭا دەموكراتيالىق توڭكەرىس كەزىندە جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسى شينجياڭدا پارتيا ۇيىمىن قۇرىپ پارتياعا مۇشە قابىلداي المادى، دەسە دە بۇل جەردە كوممۋنيستەردىڭ توڭكەرىس امالياتى ۇزىلمەي، چىن تانچيۋ، ماۋ زىمين، لين جيلۋ سياقتى ءبىر توپ تاڭداۋلى كوممۋنيستەر شىقتى. ولار كوممۋنيزم اسقاق نىساناسىن كوكەيدە ساقتاپ، ۇلگىلى قىزمەت جانە اسقاق قۇلىقپەن شينجياڭداعى ءار ۇلت حالقىنىڭ جۇرەگىنە توڭكەرىس تۇقىمىن سەۋىپ، پارتيانىڭ وبرازىن ورناتىپ، پارتيانىڭ ىقپالىن كەڭەيتتى.
1949 - جىلى 11 - ايدىڭ 8 - كۇنى جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسى ورتالىق كوميتەتى شينجياڭ بولىمشە بيۋروسى رەسمي قۇرىلدى، بۇل پارتيانىڭ شينجياڭداعى ۇيىمدىق قۇرىلىسىنىڭ باستالۋىن كورسەتەدى، زامانىمىزداعى شينجياڭنىڭ دامۋى، العا باسۋى وسىلايشا باتىل دا پارمەندى باسشىلىق ۇيتقىعا يە بولدى.
جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسى ورتالىق كوميتەتى شينجياڭ بولىمشە بيۋروسى قۇرىلعان العاشقى كەزدە، پارتيانىڭ ءار دارەجەلى ۇيىمدارىن قۇرۋدى، پارتياعا مۇشە قابىلداۋدى پارتيانىڭ بيلىك جۇرگىزۋ نەگىزىن كۇشەيتۋدىڭ ماڭداي الدى مىندەتى ەتتى. شينجياڭنىڭ ءىس جۇزىندىك جاعدايىنا باعىتتاي وتىرىپ، سول كەزدەگى شينجياڭ بولىمشە بيۋروسىنىڭ شۋجيى ۋاڭ جىن مىنانى ورتاعا قويدى: شينجياڭداعى ءار ۇلت اراسىنان پارتياعا قالىپتى داعدىدان اتتاپ مۇشە قابىلداپ، شارتقا نەگىزىنەن ۇيلەسەتىن ءار ۇلت حالقىنىڭ ۋاكىل تۇلعالارىن پارتياعا تەز ارادا قابىلداۋ كەرەك.
”’قالىپتى داعدىدان اتتاپ‘ دەپ وتىرعانى كانديداتتىق مەرزىم بولماۋدى، سونداي - اق پارتياعا كىرگەن سوڭ پارتيانىڭ ءار دارەجەلى باسشىلىق قۇرىلىمدارىندا مۇشە بولۋعا بولادى دەگەندى مەڭزەيدى“. اۆتونوميالى رايوندىق پارتكوم پارتيا تاريحى جانە حۇجات زەرتتەۋ مەكەمەسى زەرتتەۋ 2 - باسقارماسىنىڭ باستىعى، تەتە اعا رەداكتور فان شىچۇن بىلاي دەيدى: بۇل ۇسىنىس پارتيا ورتالىق كوميتەتىنىڭ تۇراقتاندىرۋىنا يە بولدى، بۇل پارتيا ورتالىق كوميتەتىنىڭ شىندىقتى ءىس جۇزىنەن ىزدەپ، جەرگىلىكتى جاعدايعا، ۋاقىتقا قاراي ءىس ىستەپ پارتيا قۇرىلىسى قىزمەتىن ورىستەتەتىن تاماشا ستيلىن دە ايگىلەدى.
1949 - جىلى 9 - ايدا، سايپيدەن ازەز شينجياڭ ۋاكىلى رەتىندە بەيجيڭگە بارىپ جۇڭگو حالىق ساياسي ءماسليحات كەڭەسىنە قاتىناسادى. وسىدان سوڭ، ول جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسى ورتالىق كوميتەتىنە پارتياعا كىرۋ ءوتىنىشىن سالتاناتتى تۇردە تاپسىرادى. ماۋ زىدۇڭ ونىڭ پارتياعا كىرۋ ءوتىنىشىنىڭ ۇستىنە بەكىتۋ جازادى: ”سايپيدەن جولداستىڭ پارتياعا كىرۋىنە قوسىلامىن، بۇل حاتتى سايپيدەننىڭ ءوزى پىڭ دىحۋاي جولداسقا اپارىپ تاپسىرىپ، پىڭ دىحۋايدىڭ قولىندا ساقتالسىن. شينجياڭ بولىمشە بيۋروسى قۇرىلعان سوڭ، سايپيدەن جولداس بولىمشە بيۋروعا پارتياعا كىرۋ كەستەسىن جازۋ راسمياتىن وتەسىن“.
1949 - جىلى 12 - ايدىڭ 27 - كۇنى جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسى ورتالىق كوميتەتىنىڭ شينجياڭ بولىمشە بيۋروسى الدىمەن 15 ادامدى پارتياعا قابىلدايدى، ولار جەكە - جەكە: سايپيدەن ازەز (ۇيعۇر)، بۇرھان شاھيدي (ۇيعۇر)، چىن شيحۋا (حانزۋ)، جاۋ دىلين (سىبە)، شۋ مۋتۇڭ (سىبە)، مارگوۆ ىسقاقوۆ (تاتار)، ابدىراحمان ءمۇيت (ۇيعۇر)، ابدوللا زاكىروۆ (ۇيعۇر)، ءانۋار جاكۋلين (قازاق)، سىمايىل ياسىنوۆ (ۇيعۇر)، داششاپ (موڭعۇل)، ءانۋار حانبابا (وزبەك)، يبىرايىم تۇردى (ۇيعۇر)، ۇيعۇر سايراني (ۇيعۇر)، ابىلەميت ماحسۇتوۆ (ۇيعۇر).
”شينجياڭداعى ءار ۇلت العاباسار بەلسەندىلەرىنىڭ پارتيا ۇيىمىنا كىرۋى جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسىنىڭ شينجياڭدا پارتياعا مۇشە قابىلداۋدا ءنولدى جارعاندىعىن جانە بىرتىندەپ دامىپ، زورايعاندىعىن كورسەتتى، سونداي - اق پارتيامىزدىڭ شينجياڭداعى ءار ۇلتپەن ەتەنە قارىم - قاتىناسىن ايگىلەدى“، فان شىچۇن مىنالاردى ءبىلدىردى: العاشقى توپتا پارتياعا قابىلدانعان 15 مۇشەنىڭ كوپشىلىگى شينجياڭنىڭ جەرگىلىكتى پارتيا ۇيىمدارىنىڭ باسشى مۇشەلەرى بولدى، ولار كوممۋنيستەردىڭ اۆانگارد ۇلگىلىك رولىن بەلسەنە ساۋلەلەندىرىپ، شينجياڭداعى ءار ۇلت حالقىن باستاپ سوتسياليستىك توڭكەرىس جانە قۇرىلىس ىستەرىنىڭ دامۋى ءۇشىن بەلسەنە ۇلەس قوستى.
ۇيىمدى اقاۋسىزداندىرىپ، نەگىزدى نىعايتتى
بيىل ”1 - مامىر“ دەمالىس كەزىندە، ءۇرىمجى قالاسىنىڭ تۇرعىنى ما حۇي قىزىن ەرتىپ ءۇرىمجى شينحۋا حالىقارالىق كىتاپ دۇكەنىنە كەلىپ، پارتيا تاريحى كىتاپتارىن ساتىپ الدى. ”بۇرىن مەن «جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسىنىڭ شينجياڭداعى جەرگىلىكتى تاريحى» دەگەن كىتاپتى قارىزعا الىپ وقىپ، ايرىقشا تەرەڭ اسەر العان ەدىم. جوقتان بار بولعان، السىزدەن كۇشەيگەن نەشە 10 جىلدا پارتيا ۇيىمى مەن پارتيا مۇشەلەرى شينجياڭنىڭ بايتاق دالاسىنداعى ءار سالا، ءار كاسىپكە جاپپاي تارالدى، وزگەرىس شىنىمەن ايرىقشا زور“، - دەدى ول.
پارتيا، ۇكىمەت، ارميا، حالىقتىق قۇرىلىمدارعا، عىلىم - ءبىلىم سالاسى سياقتى بارلىق سالاعا جانە بارلىق جەرگە پارتيا باسشىلىق ەتەدى.
1950 - جىلى 5 - ايدا اشىلعان جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسى شينجياڭ 1 - كەزەكتى ۋاكىلدەر ماجىلىسىندە، جەر - جەردە پارتكومدار قۇرۋ، پارتيالى كادرلاردى باۋلۋ سياقتى پارتيا قۇرىلىسىنىڭ مىندەتتەرى ورتاعا قويىلدى.
جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسى ورتالىق كوميتەتىنىڭ باسشىلىعىندا، جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسى ورتالىق كوميتەتىنىڭ شينجياڭ بولىمشە بيۋروسى اسكەري قوسىن پارتكومىن نەگىز ەتىپ، ىركەس - تىركەس جەرگىلىكتى ءار دارەجەلى پارتيا ۇيىمدارىن جانە باسشىلىق ورگاندارىن قۇرىپ، ونان سوڭ جەر - جەردەگى پارتيا ۇيىمدارى جەرگىلىكتى ءار ۇلت العاباسار بەلسەندىلەرى اراسىنان پارتياعا مۇشە باۋلىدى جانە قابىلدادى. 1950 - جىلى 1 - ايدان 7 - ايعا دەيىن، قاشقار، ديحۋا، ىلە 3 رايوندا پارتكوم ىركەس - تىركەس قۇرىلىپ، اۋماقتارعا ءبولىپ بۇكىل شينجياڭداعى 10 ارناۋلى رايوننىڭ ءتۇرلى قىزمەتتەرىنە باسشىلىق ەتتى. سول جىلى 10 - ايدا، 10 ايماقتىق پارتكوم، 1 قالالىق پارتكوم ىركەس - تىركەس قۇرىلدى. 1952 - جىلدىڭ سوڭىنا كەلگەندە، بۇكىل شينجياڭداعى 81 اۋداندا (قالا) تۇگەلدەي اۋداندىق (قالالىق) پارتكوم قۇرىلدى.
پارتيا ۇيىمدارىنىڭ ۇزدىكسىز اقاۋسىزدانۋىنا مەڭزەس، شينجياڭداعى ءار ۇلتتىڭ ءبىر توپ العاباسار بەلسەندىلەرى ىركەس - تىركەس پارتياعا كىردى، 1951 - جىلى 4 - ايعا دەيىن، پارتياعا جالپى 1087 مۇشە قابىلداندى.
”جالداۋ اقىسىن ازايتىپ، زورەكەرلىككە قارسى تۇرۋمەن، جەر رەفورماسىمەن بىرلەستىرىپ، شينجياڭ بولىمشە بيۋروسى ءار ۇلت كادرلارى مەن شارۋا بۇقارا اراسىنان جوسپارلى تۇردە پارتياعا مۇشە قابىلداپ، پارتيا مۇشەلەرى قوسىنىنىڭ ۇزدىكسىز زورايۋىنا مۇمكىندىك جاسادى، سولاردىڭ ىشىندە ءبىر توپ تاڭداۋلى پارتيا مۇشەلەرى ءار دارەجەلى پارتيا، ۇكىمەت باسشىلىق ورگاندارىنا جانە قىزمەت تاراۋلارىنا باسشىلىق قىزمەت اتقارۋعا ءوسىرىلدى“. فان شىچۇن بىلاي دەدى: ”جەرگىلىكتى ۇيىمدار قۇرۋ، جەرگىلىكتى كادرلار تاربيەلەۋ شينجياڭنىڭ قوعامدىق رەفورماسى مەن ءتۇرلى قىزمەتتەرىنىڭ ءساتتى ىلگەرىلەۋىنە سەنىمدى كەپىلدىك ازىرلەدى“.
قازىرگى تاڭدا، شينجياڭداعى ءار دارەجەلى پارتيا ۇيىمدارى جۇيەسى ۇزدىكسىز اقاۋسىزدانىپ، پارتيا مۇشەلەرى قوسىنى كۇن سايىن زورايىپ، پارتيا ۇيىمدارى بۇقارانىڭ سەنىم ارتاتىن ”قورمالىنا“ اينالدى، پارتيا مۇشەلەرى قوسىنى ىنتىماقتى، ورنىقتىلىقتى قورعايتىن، رەفورما مەن دامۋدى جەبەيتىن ”اۆانگارد قوسىنعا“ اينالىپ، پارتيانىڭ ۇيىمدارى، پارتيانىڭ رولى، پارتيانىڭ قيمىلدارى، پارتيانىڭ ابزالدىلىعى، پارتيانىڭ باسشىلىعى تولىق قامتۋدى جۇزەگە اسىرىپ، پارتيانىڭ شينجياڭدا بيلىك جۇرگىزۋ نەگىزى، دامۋ نەگىزى، ورنىقتىلىق نەگىزى مىزعىماستاي بەكەمدەلدى.
حالىق ءۇشىن ىستەيتىن اۋەلگى ماقساتتان اينىمادى
پارتيا 18 - قۇرىلتايىنان بەرى شي جينپيڭ جولداستى ۇيتقى ەتكەن پارتيا ورتالىق كوميتەتىنىڭ پارمەندى باسشىلىعىندا، اۆتونوميالى رايون پارتيا قۇرىلىسىن جاپپاي كۇشەيتىپ، ”حالىقتىڭ جاعدايىن ۇعىسۋ، حالىق تۇرمىسىنا تيىمدىلىك جاساۋ، حالىقتىڭ تىلەگىن توعىستىرۋ“ بويىنشا قىستاقتا تۇرۋ قىزمەتىن ورىستەتۋ سياقتى ءبىرسىپىرا تاعاندى نىعايتۋ، نەگىزدى بەكەمدەۋ شارالارىن قولدانىپ، نەگىزگى ساتى پارتيا ۇيىمدارىن بۇقاراعا قىزمەت ەتەتىن، ورنىقتىلىقتى قورعايتىن، بولشەكتەۋشىلىككە قارسى تۇراتىن بەرىك جاۋىنگەر قامال ەتىپ قۇرىپ شىعۋعا قۇلشىندى.
بۇقارانىڭ ىسىندە كىشى - گىرىم ءىس بولمايدى، ۇساق - تۇيەك ىستەردەن اۋەلگى ماقساتتى كورۋگە بولادى. 100 جىلدىق ساپارعا قايىرىلا قاراساق، سوعىس جالىنى اسپاندى شارپىعان توڭكەرىس جىلدارىندا، ەڭبەكتىڭ ءدۇبىرلى دۋمانى شالقىعان قۇرىلىس جىلدارىندا بولسىن، الدە تولقىنى ايبىندى رەفورما جىلدارىندا بولسىن، جۇڭگو كوممۋنيستەرى باستان - اياق اۋەلگى ماقسات پەن بورىشتى ەستە بەرىك ساقتاپ، جۇڭگو حالقىنىڭ باقىتىن، جۇڭحۋا ۇلتىنىڭ گۇلدەنۋىن كوزدەپ كەلەدى.
”ۇشتە قاتاڭ، ۇشتە شىنايى بولۋ“ ارناۋلى تاقىرىپتىق تاربيەسى، ”اۋەلگى ماقساتتى ۇمىتپاۋ، بورىشتى ەستە بەرىك ساقتاۋ“ نەگىزگى تاقىرىپتىق تاربيەسى، پارتيا تاريحىن ۇيرەنۋ تاربيەسى... رايونىمىزداعى قالىڭ پارتيالى كادرلار ءار جولعى ”كالتسي تولىقتاۋ، قايراتتانۋ“ بارىسىندا اۆانگاردتىق قاسيەتتەرىن ۇزدىكسىز جارقىراتىپ، قىزىل گەندى جالعاستىرىپ، كوممۋنيستەردىڭ رۋحاني تامىرلاستىعىن جالعاپ، ءار ۇلت بۇقاراسىمەن قاشاندا بىرگە ويلاپ، بىرگە ىستەپ كەلەدى.
كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋ نەگىزگى شايقاس مايدانىندا، ءار دارەجەلى پارتيا ۇيىمدارى مەن قالىڭ پارتيا مۇشەلەرى نىسانادان كوز جازباي، قاجىرلىلىقپەن ىستەپ، ناقتى ىستەپ، شينجياڭداعى مۇلدەم كەدەيلىك ماسەلەسىنىڭ تاريحي سيپاتتى شەشىلۋىن ىلگەرىلەتتى؛ ەكونوميكانىڭ جوعارى ساپالى دامۋىن ىلگەرىلەتۋدىڭ الدىڭعى شەبىندە، ءار سالا، ءار كاسىپتەگى پارتيا مۇشەلەرى جىگەرلەنە ۇزدىك بولۋعا ۇمتىلىپ، جۇرەكتىلىكپەن جاڭا جاعداي اشىپ، ەكونوميكانىڭ دامۋىنا ومىرشەڭدىك كۇش ۇستەدى؛ جاڭا تيپتى ايدارشا ۆيرۋس وكپە قابىنۋ ىندەتىنە قارسى اتتانۋ كۇرەسىندە، پارتيا مۇشەلەرى كەۋدە كەرە الدىعا شىعىپ، اتويلاپ الدا ءجۇرىپ، حالىق بۇقاراسىنىڭ ءومىرىنىڭ حاۋىپسىزدىگى مەن دەنساۋلىعىن قورعاۋ ءۇشىن بار كۇشتەرىن سارقا جۇمسادى...
توڭكەرىس ۇشقىنى ۇرپاقتان - ۇرپاققا جالعاسىپ، وشپەي لاۋلاپ كەلەدى. ءبىرىنىڭ ءىزىن ءبىرى باسقان كوممۋنيستەر اۋەلگى ماقساتى مەن بورىشى ارقىلى شينجياڭ سىندى بايابان قۇتتى توپىراقتا ۇزدىكسىز كەرەمەتتەر جاراتۋدا.
”قوس 100 جىلدىقتىڭ“ تاريحي توعىسۋ تۇيىنىندە، رايونىمىزداعى قالىڭ پارتيالى كادرلار اۋەلگى ماقساتتى قان تامىرعا ءسىڭىرىپ، بورىشقا يىق توسەپ، سەنىمدى بەكەمدەپ، كۇرەس جىگەرىن اسقاقتاتىپ، جاڭا داۋىردەگى جۇڭگوشا سوتسياليستىك شينجياڭ قۇرۋدىڭ جاڭا تاراۋىن جازۋعا قۇلشىنۋدا.
