حالىقتىڭ قالاۋلى ۋاكىلى

شىن جيلان:

حالىقتىڭ قالاۋلى ۋاكىلى

□شينحۋا اگەنتتىگىنىڭ ءتىلشىسى شۇي شيۇڭ

شىن جيلاننىڭ سۋرەتى. □ شينحۋا اگەنتتىگى تاراتقان

　　5 - ايدا تاۋلى قىستاقتىڭ بار الابىنان تىرشىلىك لەبى ەسەدى. سانشي ولكەسى پيڭشۇن اۋدانى شيگوۋ قىستاعىندا جاسىل تاۋ، قىزىل قىش، اق داۋال وزگەشە كورىنىس قالىپتاستىرىپ تۇر. ايەلدەردىڭ ”ەر مەن ايەلدىڭ ۇقساس ەڭبەك ىستەپ، ۇقساس اقى الۋىنا“ قول جەتكىزۋىنە وراي جاراتقان مەملەكەتتىك 1 - كەزەكتى حالىق قۇرىلتايىنان تارتىپ مەملەكەتتىك 13 - كەزەكتى حالىق قۇرىلتايىنىڭ ۋاكىلى بولعان شىن جيلان مىنە وسى قىستاقتان شىققان.

　　شىن جيلان 1929 - جىلى سانشي ولكەسىنىڭ پيڭشۇن اۋدانىندا دۇنيەگە كەلگەن. جاپون شاپقىنشىلارىنا قارسى سوعىس كەزىندە قىستاقتاعى گۇلدى كەزدەمە توقىماشىلىق گرۋپپاسىنىڭ باستىعى بولعان. شيگوۋ قىستاعىنا ۇزاتىلىپ بارعان سوڭ، ول ەڭبەككە بۇرىنعىداي بەلسەندى قاتىناسادى. 1951 - جىلى شيگوۋ قىستاعىندا باستاپقى اۋىل شارۋاشىلىق سەلبەستىك كووپەراتيۆى قۇرىلعان كەزدە، ول ورىنباسار كووپەراتيۆ باستىعى مىندەتىن وتەيدى. سول كەزدەگى بەلگىلەمە بويىنشا، ۇقساس قىزمەت ىستەسە دە، ايەل كووپەراتيۆ مۇشەلەرى ەر كووپەراتيۆ مۇشەلەرىنىڭ جارتىسىنداي ەڭبەك ءنومىرىن عانا الاتىن.

　　ول مۇنداي ۇيلەسىمسىز ەڭبەكاقى ەسەپتەۋ مەحانيزمىنىڭ ايەلدەردىڭ قوعامدىق ەڭبەككە ات سالىسۋ بەلسەندىلىگىن اۋىر مۇقالتقاندىعىن، كوپتەگەن ايەلدەردىڭ تەك ءۇي شارۋاسىن ىستەۋگە عانا رازى ەكەندىگىن بايقايدى، ال بۇل تاعى سول كەزدەگى ايەلدەردىڭ ورنىنىڭ جوعارىلاۋىنا كەدەرگى بولىپ وتىرعان ەدى.

　　”ەر مەن ايەلدىڭ ۇقساس ەڭبەك ىستەپ، ۇقساس اقى الۋىنىڭ“ ۇيلەسىمدى ەكەندىگىن دالەلدەۋ ءۇشىن، ول ايەل كووپەراتيۆ مۇشەلەرىن ەر كووپەراتيۆ مۇشەلەرىمەن ەڭبەك باسەكەسىنە تۇسۋگە ۇيىمداستىرىپ، ايەلدەردىڭ ەڭبەك قابىلەتىنىڭ ەرلەردەن قالىسپايتىندىعىن دالەلدەيدى. 1952 - جىلى شيگوۋ قىستاعى ”ەر مەن ايەل بىردەي ەڭبەك ىستەسە، ۇقساس ەڭبەك ءنومىرىن جازۋدى“ جۇزەگە اسىرادى.

　　1954 - جىلى 9 - ايدا جۇڭحۋا حالىق رەسپۋبليكاسىنىڭ مەملەكەتتىك 1 - كەزەكتى حالىق قۇرىلتايىندا شىن جيلان دارىپتەگەن ”ەر مەن ايەلدىڭ ۇقساس ەڭبەك ىستەپ، ۇقساس اقى الۋى“ جۇڭحۋا حالىق رەسپۋبليكاسىنىڭ العاشقى نەگىزگى زاڭىنا ەنگىزىلدى.

　　رەفورما جاساپ، ەسىك اشقاننان بەرى شىن جيلان باتىلدىقپەن رەفورما جاساپ، جۇرەكتىلىكپەن جاڭالىق اشىپ، اۋىل شارۋاشىلىعى مەن اۋىل - قىستاق كوللەكتيۆ ەكونوميكاسىن دامىتۋعا، كونە ازات رايوننىڭ ەكونوميكا قۇرىلىسىن ىلگەرىلەتۋ مەن كونە ازات رايونداعى حالىقتىڭ كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋىنا زور ۇلەس قوستى. ونىڭ سىرتقا شىعىپ تەكسەرۋ جۇرگىزگەن تاجىريبەسىمەن بىرلەستىرىپ، 1985 - جىلى شيگوۋ قىستاعى تەمىر قورتپا زاۆودىن اشىپ، سول جىلى ءبىر ميلليون 500 مىڭ يۋان پايدا تابادى. سودان كەيىن شيگوۋ قىستاعى ماگنيتتى بولات زاۆودىن، تاس ماتەريال زاۆودىن، سۋسىن زاۆودىن قۇرىپ، قىستاق قۇرعان كاسىپورىن قارىشتاپ داميدى.

　　كەيىن ەكولوگيالىق ورتانى قورعاۋ ءۇشىن، شىن جيلان مەن شيگوۋ قىستاعىنىڭ تۇرعىندارى مەملەكەتتىڭ كاسىپ سالاسى ساياساتىنا جانە قورشاعان ورتانى قورعاۋ تالاپتارىنا ۇيلەسپەيتىن تەمىر قورتپا زاۆودىن جابۋدى ۇيعارىپ، ونىڭ ورنىنا توقىماشىلىق، كيىم - كەشەك جانە جۇپار ساڭىراۋقۇلاق ەگىمشىلىگى سياقتى ەرەكشە كاسىپ سالالارىن اشادى، وعان وزگەشە قىزىل مادەنيەت بايلىعىن قوسقاندا، شيگوۋ قىستاعى جەدەل دامۋدى ءساتتى جۇزەگە اسىرادى.

　　مەملەكەتتىك حالىق قۇرىلتايى ۋاكىلى بولعان نەشە ون جىلدا شىن جيلان ورتاعا قويعان تالاي - تالاي حالىققا جاناسىمدى ۇسىنىس پەن كەڭەس جوبالار قاتىناس، سۋمەن قامداۋ، جىلۋمەن قامداۋ، گازبەن قامداۋ سياقتى كوپتەگەن حالىق تۇرمىسىمەن تىعىز قاتىستى سالانى قامتىپ، حالىق تۇرمىسىن جاقسارتتى. شىن جيلان كەزىندە بىلاي دەگەن: ”حالىق قۇرىلتايى ۋاكىلى بولعان ەكەنسىڭ، حالىقتىڭ ۋاكىلىسىڭ، حالىقتىڭ ءسوزىن سويلەپ، حالىق ءۇشىن ءىس تىندىرۋىڭ كەرەك“.

　　شىن جيلان اۋەلگى ماقساتىن ءومىر بويى ۇمىتپادى. 1973 - جىلدان 1983 - جىلعا دەيىن سانشي ولكەلىك ايەلدەر بىرلەستىگىنىڭ مەڭگەرۋشىسى مىندەتىن وتەگەن كەزدە، ول باتىل تۇردە مەڭگەرمە دارەجەلى كادردىڭ ەڭبەكاقىسىن المادى، كادر سالاۋاتىن وزگەرتپەدى. ول ”مەملەكەتتىك ەڭبەك ەرى“، ”مەملەكەتتىك تاڭداۋلى كوممۋنيستىك پارتيا مۇشەسى“، ”رەفورما اۆانگاردى“، ”ەڭ ارداقتى كۇرەسكەر“، تۇڭعىش كەزەكتى ”مەملەكەتتىك كاسىپتى ارداقتاپ، ۇلەس قوسۋ ءمورال ۇلگىسى“ سياقتى اتاقتارعا يە بولدى، 2019 - جىلى تۇڭعىش توپتاعى ”رەسپۋبليكا وردەنىنىڭ” يەگەرىنە اينالدى.

　　2020 - جىلى 6 - ايدىڭ 28 - كۇنى شىن جيلان سانشي ولكەسىنىڭ چاڭجى قالاسىندا 91 جاسىندا قايتىس بولدى.

　　شىن جيلان قايتىس بولاردان بۇرىن ەڭبەك ىستەۋگە شاماسى جەتسە بولدى، ءوزى تۇقىم سەبۋگە، ارام ءشوپ وتاۋعا، كۇزگى جيىن - تەرىنگە، قار تازالاۋعا باستان - اياق تاباندى بولىپ كەلدى. مىنبەگە شىعىپ لەكسيا جاساسا بولدى، اتىن ەستىپ كەلگەندەرگە ءار رەتكى باياندامانى مۇقياتتىلىقپەن ويداعىداي جاسادى.

　　شىن جيلان قايتىس بولعان سوڭ، شيگوۋ قىستاعىنا كەلىپ ەكسكۋرسيالاۋشىلاردىڭ، ۇيرەنۋشىلەردىڭ اياعى ۇزىلمەدى. شيگوۋ قىستاعىنىڭ تۇرعىندارى بىلاي دەيدى: شىن جيلان كەلمەسكە كەتكەنىمەن، ونىڭ قوسقان ۇلەسى ماڭگى ەسىمىزدە قالادى، ونىڭ رۋحى ماڭگى ولمەيدى، ول تۋرالى حيكايا ماڭگى تارالادى.

　　(شينحۋا اگەنتتىگىنىڭ 5 - ايدىڭ 28 - كۇنى تاييۋاننان بەرگەن حابارى)