ەرلى - زايىپتى گان زۋچاڭ، گۇڭ چۋانجىن:
قىزىل اۋەلگى ماقسات جولىندا قۇلپىرا اشىلعان ەگىز شامگۇل
□شينحۋا اگەنتتىگىنىڭ ءتىلشىسى لاي شيڭ
ەرلى - زايىپتى گان زۋچاڭ (وڭدا)، گۇڭ چۋانجىن. □شينحۋا اگەنتتىگى تاراتقان
ەگىز شامگۇل كۇنگە قاراپ گۇل اشادى، قىزىل اۋەلگى ماقسات قاسيەتىن وزگەرتپەيدى.
ول مەملەكەت شاڭىراعىن كوتەرىسكەن شاۋجياڭ، 1957 - جىلى ءۇي ىشىندەگىلەرىن ەرتىپ شينجياڭنان جياڭشي ولكەسىنىڭ ليانحۋا اۋدانىنداعى اۋىلىنا قايتىپ قايتادان ەگىنشى بولادى، ”جياڭجۇن ەگىنشى“ گان زۋچاڭنىڭ ىزگى ىستەرى سونان باستاپ چاڭجياڭنىڭ وڭتۇستىگى مەن سولتۇستىگىنە تارايدى.
ول زيالى ايەل، كۇيەۋىنە ىلەسىپ اۋىلعا قايتىپ، كەدەي تاۋلى وڭىرگە تامىر تارتىپ، وقۋ - اعارتۋ ىستەرىنە ءوزىن ارناپ، 90عا قاراعان جاسىندا داڭقپەن مەملەكەتتىك ءمورال ۇلگىسى بولدى، باس شۋجي شي جينپيڭ ونى شىن ىقىلاسپەن ”قارت اپاي“ دەپ اتادى.
ەرلى - زايىپتى گان زۋچاڭ، گۇڭ چۋانجىن توڭكەرىستىڭ دانەكەرلىگىمەن عۇمىر بويى ايرىلماس جولداس جۇبايلارعا اينالىپ، ”اۋەلگى ماقسات ءۇشىن 10 مىڭ شاقىرىمدىق ۇزاق ساپاردى باسقان، جۇبايلار بورىشتى امالياتتان وتكىزۋدىڭ ۇتىلامالى كۇشىن جالعاعان“ اسەرلى حيكايا جازدى.
”اكەمنىڭ ءبىزدىڭ ارامىزدان كەتكەنىنە 35 جىل بولدى، ءار جولى وعان ازا تۇتاتىن كۇنى شەشەمىز ۇل - قىزدارىنىڭ، نەمەرە - شوبەرەلەرىنىڭ باسىن قوسادى، ءبارىمىز بىرگە اكەمىزدى ساعىنا ەسكە الامىز. ال وسى ۋاقىتتا ءبىز اكەمىز، ءسىرا، قانداي ادام ەدى دەگەندى كوپ تىلگە تيەك ەتەمىز“. 64 جاستاعى گان رىنرۇڭ ەرلى - زايىپتى گان زۋچاڭ مەن گۇڭ چۋانجىننىڭ ەكىنشى قىزى، ول 2012 - جىلى زەينەتكە شىققاننان كەيىن، گان زۋچاڭنىڭ ىزگى ىستەرىن جيناۋ، رەتتەۋ قىزمەتىنە كۇش سالا كىرىسەدى.
گان زۋچاڭ، 1905 - جىلى پيڭشياڭ قالاسى ليانحۋا اۋدانى فاڭلوۋ قالاشىعى يانبەي قىستاعىنداعى ءبىر كەدەي وتباسىندا دۇنيەگە كەلگەن. 1927 - جىلى 8 - ايدا گان زۋچاڭ جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسىنا مۇشە بولادى، 1928 - جىلى جۇڭگو جۇمىسشى - شارۋا قىزىل ارمياسىنا قاتىناسادى، جاڭا جۇڭگو قۇرىلعاننان كەيىن شينجياڭ اسكەري رايونى ارتقى شەپ ءبولىمىنىڭ باستىعى بولادى، 1955 - جىلى شاۋجياڭ اسكەري شەنى بەرىلەدى... ول كوپ رەت جاراقاتتانعان، تۇتاس جۇڭگونىڭ جارتىسىنان استام جەرىندە توڭكەرىس ىزدەرى قالعان.
گۇڭ چۋانجىن، 1923 - جىلى شاندۇڭنىڭ يانتايىندا جۇمىسشى وتباسىندا دۇنيەگە كەلگەن. 1945 - جىلى ول شيبەي داشۋەسى وقۋ - اعارتۋ فاكۋلتەتىنە قابىلدانادى. جاڭا جۇڭگو قۇرىلعاننان كەيىن، داشۋە بىتىرگەن ول ۇندەۋگە ءۇن قوسىپ شەكارا وڭىرگە كەلىپ، شينجياڭ اسكەري رايونى 1 - تامىز پەرزەنتتەر مەكتەبىندە مۇعالىم بولادى، 1953 - جىلى گان زۋچاڭمەن باس قۇرايدى.
شينجياڭدا قىزمەت ىستەگەن مەزگىلدە گان زۋچاڭ قىزمەت بارىسىندا جاراقاتتانىپ، ميى شايقالىپ زارداپ قالادى، اسكەري ءبولىمنىڭ قىزمەتىنە ىقپال جەتكىزبەۋ ءۇشىن ول تالاي رەت ۇيىمعا قىزمەتتەن شەگىنىپ، اۋىلىنا قايتىپ ەگىنشىلىك جۇمىسىمەن اينالىسۋ ءوتىنىشىن تاپسىرادى. 1957 - جىلى ۇيىم اقىرى ونىڭ ءوتىنىشىن ماقۇلدايدى، ول ءۇي ىشىندەگى ۇلكەن - كىشىنى باستاپ اۋىلىنا قايتىپ يانبەي قىستاعىندا ەگىنشى بولادى.
اۋىلعا قايتقان ەكىنشى كۇنى - اق گان زۋچاڭ ۇل - قىزدارىن باستاپ اتىزعا بارىپ ەڭبەك ىستەيدى. ول ءومىر بويى قاجىرلى دا قاراپايىم بولدى، ءبىراق حالىق بۇقاراسىنا قولى اشىق، جومارت ەدى، مەملەكەتتىڭ بەرگەن ەڭبەكاقىسىن ول ”كوللەكتيۆتىك مال - مۇلىك“ رەتىندە بارلىعىن اۋىلىنىڭ سۋ يگىلىگى قۇرىلىستارىن جوندەۋ، حيميالىق تىڭايتقىش ساتىپ الۋ، زاۆود سالۋ، اسكەري قۇرباندار وتباسىنداعىلاردان حال سۇراۋ جانە كەدەيلەردى سۇيەمەلدەپ، قيىنشىلىعى بارلارعا كومەكتەسۋگە ارنايدى.
گۇڭ چۋانجىن بار ىنتا - پەيىلىمەن وقۋ - اعارتۋ ىستەرىنە كىرىسىپ، ءبىلىم بەرىپ ادام تاربيەلەۋ ءتاسىلى ارقىلى كۇيەۋى سياقتى اۋىلداستارعا قىزمەت وتەۋ ارمانىن جۇزەگە اسىرادى. ول ليانحۋا اۋدانى نانپو باستاۋىش مەكتەبىنىڭ باستىعى مىندەتىن وتەيدى، اۋىل - قىستاق مۇعالىمى بولىپ ونداعان جىل قاراپايىم قىزمەت ورنىندا ءوزىن ارنايدى.
”ايلىق ەڭبەكاقىڭدى العاننان كەيىن، حيميالىق تىڭايتقىش، ەگىس دارىلەرىن ساتىپ الىپ، كەدەي وتباسىلارىنا بەر“. 1986 - جىلى جياڭجۇننىڭ ومىردەن وتكەن شاعىنداعى ءبىر اۋىز وسيەتىن گۇڭ چۋانجىن ەسىندە بەرىك ساقتادى ءارى جياڭجۇننىڭ اسىل ءمورالىن جالعاستىرىپ كەلدى.
”مەن، استە، جىگەرسىز تۇرمىس كەشىرمەيمىن، كۇرەسكەرلىك بەينەمەن اجالعا سايىس جاريالاۋىم كەرەك؛ مەن كۇندەلىكتى ومىردە ءۇن - ءتۇنسىز قالا المايمىن، ماڭىزدى ۋاقىتتارىمدى شىعارىپ قىزمەت ىستەۋىم كەرەك“. بۇل گۇڭ چۋانجىن قاريانىڭ 1997 - جىلى 4 - ايدىڭ 10 - كۇنگى كۇندەلىگىنە جازعان ءسوزى ەدى.
كوپ جىلداردان بەرى گۇڭ چۋانجىن توڭكەرىستىك ءداستۇر تاربيەسى مەن مۇرات - سەنىم تاربيەسىن بەلسەندىلىكپەن ورىستەتىپ، كۇش سالا وقۋعا قارجىلاي كومەكتەسىپ، كەدەيلەردى سۇيەمەلدەپ، قيىنشىلىعى بارلارعا كومەكتەسىپ، ”گۇڭ چۋانجىن قىزمەت كەڭسەسىن“ قۇرىپ، الەۋمەتتىك اۋماققا قىزمەت وتەدى، بۇقاراعا قىزمەت وتەدى، جاستىق شاعىنان ساماي شاشى اعارعانعا دەيىن قالىڭ بۇقارا ءۇشىن قىرۋار ناقتى ءىس، جاقسى ءىس ىستەپ، جەرگىلىكتى ورىنداعى كادر - بۇقارانىڭ قۇرمەتتەۋى مەن قادىرلەۋىنە يە بولدى. گۇڭ چۋانجىن داڭقپەن مەملەكەتتىك ءمورال ۇلگىسى، مەملەكەتتىك تاڭداۋلى كوممۋنيستىك پارتيا مۇشەسى سياقتى اتاقتارعا يە بولدى، گان زۋچاڭ، گۇڭ چۋانجىن داڭقپەن ەڭ ارداقتى كۇرەسكەر اتاعىن الدى.
ەرلى - زايىپتى گان زۋچاڭ، گۇڭ چۋانجىن بەينە ءبىر ماڭگى رەڭى سولمايتىن تۋ سياقتى، قالىڭ پارتيالى كادرلارعا شۇعىلالى ۇلگى تىكتەدى. ليانحۋا اۋدانىنا ورنالاسقان گان زۋچاڭ كادرلار شۋەيۋانىندا گان زۋچاڭنىڭ تۋعان جەرىندەگى قىستاق تۇرعىندارىنىڭ وزدەرى دايىنداپ، وزدەرى قويعان قىزىل تاربيە تاقىرىبىنداعى سايچا تەاترى «ەگىز شامگۇل» كۋرسانتتاردىڭ تاماشا باعاسىنا يە بولدى، ولار قاراپايىم دا تۇسىنىكتى بۇقارانىڭ ءتىلى ارقىلى گان زۋچاڭ مەن جۇبايىنىڭ قىزمەتىنىڭ، تۇرمىسىنىڭ ناقتى جاعدايلارىن باياندادى.
”قىستاق تۇرعىندارىنىڭ كونسەرتى ەرلى - زايىپتى گان زۋچاڭ مەن گۇڭ چۋانجىننىڭ قاجىرلىلىقپەن كۇرەس جاساعان، اتاق - ابىروي، مۇددە قۋماعان، كوپشىل دە قالتىقىسىز بولعان، ادامدارعا جاردەم بەرىپ، كەدەيلەرگە كومەكتەسكەن اسىل ءمورالىن ەگجەي - تەگجەيلى ءتۇسىندىرىپ، ءبىزدى ەرەكشە اسەرلەندىرىپ، جانىمىزعا شابىت بەردى“. «ەگىز شامگۇل» كونسەرتىن كورگەننەن كەيىن جياڭشي ولكەلىك ارىز - ارمان مەكەمەسىنىڭ 2 - دارەجەلى تەكسەرىپ زەرتتەۋشىسى چىن حۋا ۇيرەنۋ اسەرىنە وسىلاي دەپ جازدى.
سەمگەن شامگۇل گۇلى كوكتەم مەن جازداعى ساۋلەلى شاعىنان ايرىلسا دا، تاباندىلىقپەن توتەپ بەرىپ، كۇز بورانىنىڭ سۋىعىنان قورىقپايدى. ول ەڭ كوركەم دۇنيەنى ادامدارعا قالدىرىپ، ءبىر - بىرلەگەن اپپاق شامگۇل ساباعىن قازىپ العان شاقتا عانا جىعىلادى، ول ءبىر عۇمىرىن ارنايدى، ادامدا دا مىنە وسىنداي رۋح بولۋى قاجەت. بۇل گۇڭ چۋانجىن قاريانىڭ كۇندەلىگىنە جازعان ءسوزى، سونداي - اق ونىڭ ەڭ ۇناتاتىن ءسوزى.
(شينحۋا اگەنتتىگىنىڭ 5 - ايدىڭ 28 - كۇنى نانچاڭنان بەرگەن حابارى)
