ماۋ يشىڭ:
جۇڭگونىڭ كوپىر جوبالاۋ مايتالمانى
□ شينحۋا اگەنتتىگىنىڭ ءتىلشىسى چيۋ بيڭچيڭ
ماۋ يشىڭ كىتاپ وقۋدا. □ سۋرەتتى شينحۋا اگەنتتىگى تاراتقان
جياڭسۋدىڭ جىنجياڭىنداعى رۇنياڭ ۇلكەن كوپىرى باقشاسىنا ماۋ يشىڭنىڭ ەسكەرتكىش سارايى ورنالاسقان. سارايعا ماۋ يشىڭنىڭ ارتىندا قالعان دۇنيەلەرى، ءتىرى كەزىندەگى ىزگى ىستەرىن بەينەلەيتىن سۋرەت، ماتەريال سياقتىلار قويىلىپ، ونىڭ مىزعىماس وتانشىلدىعىنان، قۇلشىنا كۇرەس جاساعان بۇكىل عۇمىرىنان ءۇنسىز سىر شەرتىپ تۇر.
ماۋ يشىڭ، جاناما اتى تاڭ چىن، جياڭسۋدىڭ جىنجياڭىنان، 1896 - جىلى دۇنيەگە كەلگەن، ەلىمىزدىڭ ايگىلى كوپىر مامانى، اعارتۋشى، قوعام قايراتكەرى. ورتا مەكتەپتى تاۋىسقاننان كەيىن، ماۋ يشىڭ تاڭشان ونەركاسىپ ارناۋلى مەكتەبىنىڭ ءۇي قۇرىلىسى فاكۋلتەتىنە ەمتيحان بەرىپ قابىلدانادى. 1916 - جىلى تاڭشان ونەركاسىپ ارناۋلى مەكتەبىنەن وقۋ تاۋىسقاننان كەيىن، ماۋ يشىڭ چيڭحۋا داشۋەسىنىڭ ۇكىمەت قاراجاتىمەن امەريكادا وقۋ ەمتيحانىنان وتەدى. 1917 - جىلى ماۋ يشىڭ امەريكا كورنەل داشۋەسى زەرتتەۋ ورنى كوپىر كاسىبىنەن وقۋ تاۋىسىپ، ماگيستر اتاعىن الادى؛ وسىدان كەيىن، كارنەگي - مەللون جاراتىلىستىق عىلىمدار شۋەيۋانىنىڭ دوكتور اتاعىنا يە بولادى. ونىڭ دوكتورلىق ديسسەرتاتسياسى «جۇلگەلى قۇرىلىمنىڭ قوسالقى اسەرى» عىلمي تىڭ كوزقاراسى ”ماۋ مىرزانىڭ ەرەجەسى“ دەپ اتالدى.
شەتەلدىڭ ءبىرتالاي سەرىكتەستىكتەرىنىڭ مول اقشامەن ۇسىنىس ەتۋىن تويتارىپ تاستاپ، ”مەملەكەتتى عىلىم - تەحنيكا ارقىلى قۇتقارۋ“، ”مەملەكەتتى ينجەنەريا ارقىلى قۇتقارۋ“ مۇراتىن ارقالاعان ماۋ يشىڭ توتە ەلگە قايتىپ كەلدى. ول ىلگەرىندى - كەيىندى تاڭشان ونەركاسىپ ارنايى مەكتەبىندە پروفەسسور، نانجيڭ دۇڭنان داشۋەسىنىڭ تەحنيكالىق عىلىمدار پروفەسسورى، قوسىمشا مەڭگەرۋشىسى، نانجيڭ حىحاي تەحنيكالىق عىلىمدار داشۋەسىنىڭ باستىعى، تيانجين بەيياڭ ونەركاسىپ شۋەيۋانىنىڭ باستىعى، قوسىمشا پروفەسسورى، قاتىناس مينيسترلىگى كوپىر جوبالاۋ ينجەنەريا باسقارماسىنىڭ باستىعى، جۇڭگو كوپىر سەرىكتەستىگىنىڭ باس ديرەكتورى قاتارلى مىندەتتەردى وتەدى.
ەلگە ورالعاننان كەيىن، ماۋ يشىڭ جۇڭگونىڭ وزەن - كول، تەڭىزدەرىندە بۇكىلدەي شەتەلدىكتەر سالعان كوپىرلەردىڭ تۇرعانىن كوردى. 20 - عاسىردىڭ 30 - جىلدارىندا ماۋ يشىڭ چيانتاڭجياڭ ۇلكەن كوپىرى ينجەنەريا باسقارماسىنىڭ باستىعى مىندەتىن وتەپ، ەلىمىزدىڭ تۇڭعىش تاس جول، تەمىر جولدا بىردەي پايدالانىلاتىن وسى زامانعى ۇلكەن كوپىر − چيانتاڭجياڭ ۇلكەن كوپىرىن سالۋدى باسقاردى. لۋگوۋچياۋ ۋاقيعاسىنان كەيىن، جاپون يمپەرياليزمى جۇڭگوعا شاپقىنشىلىق جاساۋ قادامىن تەزدەتتى. چيانتاڭجياڭ ۇلكەن كوپىرى قۇرىلىسى سالىنىپ ءبىتىپ 3 اي وتپەي جاتىپ، حاڭجوۋ قولدان كەتتى. جاپون ارمياسىنىڭ شابۋىلىن بوگەۋ ءۇشىن، ماۋ يشىڭ بىلتەنى ءوز قولىمەن تۇتاندىرىپ، ءوزىنىڭ قان - تەرىن سارقا جۇمساعان ۇلكەن كوپىردى پارتىلاتىپ جىبەردى.
جاڭا جۇڭگو قۇرىلعاننان كەيىن، ماۋ يشىڭ تەمىر جول تەحنيكاسىن زەرتتەۋ ورنىنىڭ باستىعى، تەمىر جول عىلىمىن زەرتتەۋ اكادەمياسىنىڭ باستىعى قاتارلى مىندەتتەردى وتەدى.
ماۋ يشىڭنىڭ ءىزى چاڭجياڭنىڭ وڭتۇستىگى مەن سولتۇستىگىندە قالدى، ونىڭ ەسىمى جاڭادان سالىنعان ۇلكەن كوپىرلەرمەن بىرگە وتانىمىزدىڭ جەر - جەرىندە قالىپ وتىردى. 1955 - جىلدان 1957 - جىلعا دەيىن ماۋ يشىڭ ۋحان - چاڭجياڭ ۇلكەن كوپىرىنىڭ تەحنيكالىق اقىلشىلار كوميسسياسىنىڭ مەڭگەرۋشى مۇشەسى مىندەتىن وتەپ، ەلىمىزدىڭ تۇڭعىش چاڭجياڭ وزەنىن ەندەي وتەتىن ۇلكەن كوپىرى − ۋحان - چاڭجياڭ كوپىرىن سالۋ مىندەتىن قابىلدادى. بۇل ۇلكەن كوپىر تەمىر جول، تاس جول بىردەي پايدالانىلاتىن قوس قاباتتى بولات ارقالىقتى كوپىر بولىپ، كوپىر بەيجيڭ - حانكوۋ تەمىر جولى مەن گۋاڭجوۋ - ۋچاڭ تەمىر جولىن تۇتاستىرىپ، ەلىمىزدىڭ وڭتۇستىك پەن سولتۇستىكتى تۇتاستىرعان قاتىناس كۇرە تامىرىنا اينالدى ءارى ۋحاننىڭ 3 قالاشىعىن ءبىر تۇلعاعا اينالدىرىپ، ەلىمىزدىڭ وڭتۇستىك جانە سولتۇستىك رايوندارىنداعى تەمىر جول جانە تاس جول تورىن ءبىر تۇلعاعا اينالدىرۋعا شىنايى كەپىلدىك ەتتى.
ماۋ يشىڭ ءومىر بويى كوپىردى زەرتتەدى، كوپىر سالدى، كوپىر ىستەرىن جازدى. ول جۇڭگو مەن شەتەل باسىلىمدارىندا 200دەن استام ماقالا جاريالادى. «جۇڭگونىڭ بايىرعى كوپىر سالۋ تەحنيكاسى تاريحى» جانە «جۇڭگو كوپىرى ەرتە زاماننان قازىرگى زامانعا دەيىنگىنى» (جاپون، اعىلشىن، فرانسۋز، گەرمان، يسپان سىندى 5 تىلدە) باسقارىپ جازدى، تانىمالدارىنان «چيانتاڭجياڭ كوپىرى»، «ۋحان - چاڭجياڭ ۇلكەن كوپىرى»، «ماۋ يشىڭنىڭ عىلىم - تەحنيكانى جالپىلاستىرۋ، جاڭالىق اشۋ تاڭدامالىلارى» (ءبىرىنشى، ەكىنشى كىتابى)، «ماۋ يشىڭنىڭ ماقالالار جيناعى» قاتارلىلار بار.
جاڭا جۇڭگو قۇرىلعاننان كەيىنگى بىرنەشە 10 جىلدا ماۋ يشىڭ پارتياعا مۇشە بولۋدى ءوزىنىڭ ومىرلىك مۇراتى مەن تالپىنىسى ەتتى ءارى پارتيا مۇشەسىنىڭ ولشەمىمەن وزىنە تالاپ قويدى. 1987 - جىلى 10 - ايدا ماۋ يشىڭ تىلەگىنە جەتىپ، جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسىنا قابىلداندى. ول پارتياعا كىرۋ وتىنىشىندە بىلاي دەپ جازدى: ”مەن 90نان استىم، پارتيا ءۇشىن قىزمەت ىستەيتىن كۇندەرىم ساناۋلى عانا، دەسەدە پارتياعا كىرۋ تىلەگىم كۇن سايىن كۇشەيۋدە“.
1989 - جىلى 11 - ايدىڭ 12 - كۇنى ماۋ يشىڭ ناۋقاستان قايتىس بولدى.
2019 - جىلى ماۋ يشىڭعا ”ەڭ ارداقتى كۇرەسكەر“ داڭق اتاعى بەرىلدى.
”ماۋ كاريا جۇڭگونىڭ كوپىر جوبالاۋ مايتالمانى، جىنجياڭنىڭ ماقتانىشى“. جىنجياڭ قالالىق ساياسي كەڭەستىڭ ورىنباسار ءتوراعاسى جۋ كايباۋ بىلاي دەدى: جىنجياڭ ماۋ يشىڭ رۋحىن جالعاستىرۋدى، اسقاقتاتۋدى باستان - اياق عىلىم - تەحنيكا ارقىلى قالا قۇرۋدىڭ، كاسىپ سالاسى ارقىلى قالانى نىعايتۋدىڭ رۋحاني تىرەگى جانە دامۋدىڭ جەتەكشىسى ەتۋدەن جازباي كەلەدى. رۇنياڭ ۇلكەن كوپىرى، ۋفىڭشان - چاڭجياڭ ۇلكەن كوپىرىنىڭ سالىنىپ ءبىتىپ اۆتوكولىك قاتىناۋىنا وراي، ءاربىر ۇرپاق جىنجياڭدىقتار جاپا - ماشاقاتتان قورىقپاي، ءورىس اشا جاڭالىق جاراتىپ، كاسىپ سالاسى ارقىلى قالانى نىعايتۋ نىساناسىنا قاراي جەدەل قيمىلداپ، تىڭعىلىقتى ارەكەتتەرى ارقىلى ماۋ كاريانىڭ تۋعان جەرىنە دەگەن كوكەي تەستى تىلەگىن تاماشا رەالدىققا اينالدىرۋعا مۇمكىندىك جاسايدى.
(شينحۋا اگەنتتىگىنىڭ 5 - ايدىڭ 31 - كۇنى نانجيڭنەن بەرگەن حابارى)
