ليۋ گوجۇڭ:
قىستاق تۇرعىندارىنىڭ بار ءۇمىتىن ارقالادى
ليۋ گوجۇڭ (وڭنان 1 - ) قىستاق تۇرعىندارىنا شىلان تەلۋ تەحنيكاسىن ۇيرەتۋدە. □ سۋرەتتى پوسكام اۋداندىق پارتكوم ۇگىت ءبولىمى بەرگەن
ليۋ گوجۇڭ، 1951 - جىلى 11 - ايدا تۋعان، 1974 - جىلى 5 - ايدان باستاپ كوك ءدوڭ قىستاعىنىڭ ەسەپ وتكىزۋشىسى بولعان، قىستاقتىڭ بۇعالتىرى، قىستاق تۇرعىندار كوميتەتىنىڭ مەڭگەرۋشىسى مىندەتتەرىن وتەگەن، 1999 - جىلدان ومىردەن وتكەنشە قىستاق پارتيا ياچەيكاسىنىڭ شۋجيى بولعان. ول ۇيعۇر ۇلتىنىڭ جان سانى ％95تەن اساتىن قىستاقتا 40 جىلعا جۋىق ىستەگەن. 2013 - جىلى جۇڭگونىڭ 10 ”ەڭ ارداقتى قىستاق كادرى“، ”اۆتونوميالى رايوندىق ءمورال ۇلگىسى“، ”تاڭداۋلى پارتيا مۇشەسى“، ”ۇلتتار ىنتىماعىنىڭ وزاتى“ سياقتى داڭقتارعا يە بولعان. 2013 - جىلى 10 - ايدىڭ 24 - كۇنى ليۋ گوجۇڭ 62 جاسىندا كولىك اپاتىنان قايتىس بولعان.
”مەنىڭ جاي ادامداردان پالەندەي ايىرماشىلىعىم جوق، مەن تەك ءبىر پارتيا مۇشەسى ىستەۋگە ءتيىستى ىستەردى عانا ىستەدىم، كوپشىلىكتىڭ ماعان وسىنشا جوعارى باعا بەرەرىن ويلاماعان ەكەنمىن. قىستاق تۇرعىندارى ءۇشىن اناعۇرلىم كوپ ناقتى ىستەر تىندىرىپ، قىستاقتىڭ بارلىق تۇرعىنىن جاقسى تۇرمىسقا جەتكىزسەم دەيمىن“.
− ليۋ گوجۇڭ
□ انار بۇلت / شينجياڭ گازەتىنىڭ ءتىلشىسى حان چينيان
”قاراپايىم عانا قىستاق كادرى بولعانىڭمەن، موينىڭا ءبىز بۇقارانىڭ ءۇمىت - تىلەگى جۇكتەلگەن...“ پوسكام اۋدانى گۇلباق اۋىلى كوك ءدوڭ قىستاعىنداعى ليۋ گوجۇڭ ىزگى ىستەرى كورمە سارايىنا كىرسەڭىز، «ەڭ ارداقتى قىستاق كادرى ليۋ گوجۇڭ» ءانى قۇلاعىڭىزعا كەلەدى.
”ليۋ شۋجيدىڭ جەتەكشىلىگىندە ءبىزدىڭ تۇرمىسىمىز بارعان سايىن جاقسارۋدا“، - دەدى كوك ءدوڭ قىستاعىنىڭ تۇرعىنى قۇندۇز ابدۇۋايىت 5 - ايدىڭ 12 - كۇنى، - ”ليۋ شۋجي ءبىزدىڭ قىستاق تۇرعىندارىنا شىن مانىندە ناقتى ءىس ىستەپ بەرگەن جاقسى شۋجي“.
”ەڭ ارداقتى قىستاق كادرى“ ليۋ گوجۇڭنىڭ حيكاياسى ايتارلىقتاي كەڭ تارالدى، ول كۇنلۇن تاۋىنىڭ سولتۇستىك باۋرايىنداعى پوسكام اۋدانى گۇلباق اۋىلى كوك ءدوڭ قىستاعىندا ۇيعۇر اۋىلداستاردى باستاپ، 10 نەشە جىلدىڭ الدىندا جان باسىندىق جىلدىق تازا كىرىسى نەبارى 320 يۋان كەلەتىن مەشەۋ قىستاقتى 2012 - جىلى جان باسىندىق جىلدىق تازا كىرىسى 8000 يۋانعا تاياعان العاباسار قىستاققا اينالدىردى.
قىستاق تۇرعىندارىن جاقسى تۇرمىسقا جەتكىزدى
تاڭعى كۇن ساۋلەسى كوك ءدوڭ قىستاعىنا توگىلىپ، قىستاق جانىنداعى تىزناپ وزەنى جىلىپ اعىپ جاتىر.
”ليۋ شۋجي 8 جاسىندا اكە - شەشەسىنە ىلەسىپ وسىناۋ قۇبا تۇزگە كەلىپ، وسى وزەننىڭ سۋىن ءىشتى“، - دەيدى كوك ءدوڭ قىستاعى تۇرعىندار كوميتەتىنىڭ مەڭگەرۋشىسى اسەن سادىر تەرەڭ سەزىممەن.
1982 - جىلدان باستاپ ءار كۇنى تاڭەرتەڭ ولار جۇزدەسىپ تۇرادى. قىستاقتا نەندەي ءىس بولىپ جاتىر، قايسىلارىن دەرەۋ ىستەۋ كەرەك، قايسىلارىن كەيىنگە قالدىرا تۇرۋعا بولادى، جۇمىستى كىم قاداعالايدى دەگەننىڭ بارىنە ورنالاستىرۋ جاسايتىن.
سول جىلى ليۋ گوجۇڭدى قىستاق تۇرعىندارى قىستاق تۇرعىندار كوميتەتىنىڭ مەڭگەرۋشىسى ەتىپ سايلادى، كەيىن ول تاعى قىستاق پارتيا ياچەيكاسىنىڭ شۋجيى بولدى.
”الاڭسىز بولىڭىزدار، مەن كوپشىلىكتى جاقسى تۇرمىسقا جەتكىزەمىن“. وسى سەرتتى ورىنداۋ ءۇشىن، ليۋ گوجۇڭنىڭ سامايى اعاردى، قام جەدى.
”كوك ءدوڭ قىستاعى ونىڭ كوڭىلىنە تەرەڭ ۇيالاعان“، - دەيدى اسەن، - ”باسقالار ىستەي الماعان ءىستى ول امالىن تاۋىپ ورىنداۋعا تىرىساتىن“.
كوك ءدوڭ قىستاعىنىڭ جان سانى از، قاعىلىق جانە ياركەن اۋداندارىمەن ىرگەلەس، پوسكام اۋدانى بويىنشا ەڭ شالعاي قىستاق. قىستاقتىڭ باتىسىندا ۇلكەن توعاننان ياركەن وزەنىنىڭ سۋى اعىپ جاتادى، ءبىراق ول كورشى اۋدانعا ءتان.
ليۋ گوجۇڭ بۇل توعان قىستاقتىڭ جەرىن كولدەنەڭ كەسىپ وتەتىندىكتەن، توعاننىڭ شىعىسىنداعى 500 مۋ، باتىسىنداعى 1000 مۋ جەردى وسى توعاننىڭ سۋىمەن سۋارساق قانداي جاقسى بولار ەدى دەپ تۇيەدى.
ءبىراق اۋىلعا، اۋدانعا بارسا دا بۇل ءىس شەشىلمەيدى. ول ۆەلوسيپەدىنە ءمىنىپ، كورپە - جاستىعى مەن ازىق - تۇلىگىن الىپ، قايتا - قايتا شاپقىلاۋمەن بولادى. تويتارىپ تاستاسا دا قايتا باستان باستايدى.
”5 جىلدا ونىڭ قانشا رەت سابىلعانىن بىلمەيمىن. كورشى اۋداننىڭ باسشىلارى اقىرى ونىڭ تاباندىلىعى مەن شىن نيەتىنەن اسەرلەنىپ، 2002 - جىلى 7 - ايدا توعاننىڭ شىعىسىنان ءبىر كىشكەنە اۋىز اشىپ، سۋ باستاۋ توعانىن قازىپ، توعاننىڭ شىعىسىنداعى 500 مۋ جەردى سۋارۋىمىزعا مۇمكىندىك جاسادى“، - دەيدى اسەن ەسكە الىپ.
سول جىلى دۇمبە ءبيداي ەككەندە، بۇل 500 مۋ جەر قاندىرىلا سۋارىلىپ، كەلەر جىلى بىرلىك ءتۇسىم 1000 جىڭنان اسىپ، قارىن توقتىق ماسەلەسى شەشىلدى.
ءبىراق توعاننىڭ باتىسىندا تاعى 1000 مۋ جەر بار عوي. ليۋ گوجۇڭ ورايىن تاۋىپ، 2 ءتۇرلى ۇسىنىس ايتادى: ۇلكەن توعاننىڭ باتىسىنان سۋ باستاۋ توعانىن قازۋ، قىستاقتان اۋىلعا باراتىن اسفالت جول سالۋ.
جىل وتسە دە، ەشقانداي سىبىس بولمايدى. ليۋ گوجۇڭ بايىزداپ وتىرا الماي، 2012 - جىلى 3 - ايدا اۆتوموبيلگە، پويەزعا وتىرىپ 3 مارتە ۇرىمجىگە بارادى. اقىرى نىسان بەكىتىلىپ، ارناۋلى قارجى اۋدانعا كەلىپ، جول مەن توعاننىڭ قۇرىلىسى باستالادى.
توعاننىڭ ءمولدىر سۋى قىستاقتىڭ جاپ - جاسىل ەگىنجايىنا سىلدىراپ اعىپ كەلگەن كەزدە قىستاق تۇرعىندارى قۋانعانىنان جالاڭ اياقتارىمەن توعانعا ءتۇسىپ ءماز - ءمايرام بولادى.
قازىرگى تاڭدا كوك ءدوڭ قىستاعىندا ەگىنجاي جايقالا ءوسىپ، جەمىس ورمانىنىڭ ءتۇسىمى مولايدى، بىلتىر بۇكىل قىستاقتىڭ جان باسىندىق تازا كىرىسى 12 مىڭ يۋاننان استى.
بۇكىل قىستاقتىڭ قامىن ويلادى
2012 - جىلى 2 - ايدا كوك ءدوڭ قىستاعىنداعى كەزەك اۋىستىرىپ سايلاۋدا 61 جاسقا كەلگەن ليۋ گوجۇڭعا بالالارى دەمالاتىن كەزىڭىز كەلدى دەپ ءناسيحات ايتادى، ول دا ورنىمدى بوساتار شاعىم بولدى دەپ ويلايدى. ءبىراق بۇل حاباردى ەستي سالا قىستاق تۇرعىندارى توپتاسىپ اۋىلعا، اۋدانعا بارىپ ”ليۋ شۋجي بىزگە شۋجي بولا بەرسىنشى“ دەپ ”جوعارىعا ارىزدانادى“.
اسەرلەنگەن ليۋ گوجۇڭ: ”بۇل جانىمدى مەن الدەقاشان قىستاققا ارناعانمىن، كوپشىلىك ءالى دە ىسكە جارايدى دەسە ىستەيىن!“، - دەيدى. ءسويتىپ، ول تاعى ءبىر مارتە تولىق داۋىسپەن سايلانادى.
”ليۋ گوجۇڭ ءبىلىمدى ادام، ادىلەتتى جان، ادال دا ىزگى، بۇكىل قىستاقتىڭ قامىن ويلايدى“، - دەيدى قۇندۇز.
قىستاق تۇرعىندارى ليۋ گوجۇڭعا سەنىم ارتقان. 1974 - جىلى 23 جاستاعى ليۋ گوجۇڭ قىستاقتىڭ قامباشىسى، قوسىمشا بۇعالتىرى بولادى. 8 جىلدا ءار جىلعى نەشە ون مىڭ جىڭ استىق قولىنان وتەتىن ونىڭ ەسەبىنەن تيتتەي دە شاشاۋ شىققان ەمەس.
1982 - جىلى 7 - ايدا ليۋ گوجۇڭ داڭقپەن جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسىنا مۇشە بولدى.
ليۋ گوجۇڭ ىستىق ىقىلاستى باۋىرمال جان، قىستاقتا كىمنىڭ ۇيىندە جۇمىس بولسا، ول قاشاندا ىرىقتىلىقپەن كومەك بەرەتىن. قىستاق تۇرعىندارى قانداي قيىنشىلىققا جولىقسا دا، ليۋ گوجۇڭ باردا ەشتەڭەدەن الاڭدامايتىن.
”قىستاقتا قيىنشىلىق بولسا ليۋ شۋجيگە بارامىز، مۇنى قىستاقتاعى بالالارعا دەيىن بىلەدى“، - دەيدى بالا كۇنىنەن ليۋ گوجۇڭمەن بىرگە وسكەن قۇندۇز.
قىستاق تۇرعىنى تۇنيساحان سەيىتتىڭ كۇيەۋى ءبىر جىلدان اسا سالدانىپ جاتادى، كۇيەۋى قايتىس بولعان كەزدە ۇيىنە تاعى ءورت كەتىپ، مالى مەن ءۇيىن تۇگەل ءورت جالمايدى. ىركەس - تىركەس اۋىر سوققىعا ۇشىراعان تۇنيساحان اۋرۋدان باس كوتەرە الماي جاتىپ قالادى، ليۋ شۋجي 500 كيلوگرام استىق اپارىپ بەرىپ وعان: ”اپەكە، الاڭسىز بولىڭىز. اعاي كەتكەنىمەن، ءبىز بارمىز“، - دەيدى.
تۇنيساحان كوزىنە جاس الىپ، ليۋ گوجۇڭنىڭ قولىن ۇستاپ، اسەرلەنگەنىنەن ءبىر قاۋىم ۋاقىت نە ايتارىن بىلمەي وتىرىپ قالادى. كەيىن ليۋ گوجۇڭ ونىڭ ۇيىنە 4 ساۋلىق قوي اپارىپ بەرىپ، ونىڭ ومىرگە سەنىمىن قالپىنا كەلتىرۋىنە كومەكتەسەدى.
قاباعى قايتا اشىلعان تۇنيساحان جولىققان ادامنىڭ بارىنە: ”ليۋ گوجۇڭ مەنىڭ باۋىرىم، ول بار دا مەنىڭ كوڭىلىم الاڭسىز بولادى“، - دەيدى.
ليۋ گوجۇڭ قاشاندا بۇقارانى ەسىنەن شىعارماي، بۇقارانىڭ قامىن جەپ، بارلىعىندا بۇقارا ءۇشىن ىستەپ، كوك ءدوڭ سىندى شەت - شالعاي اۋىل - قىستاقتان نەشە ون جىل تابان اۋدارماي، بۇكىل قىستاقتاعى بارلىق تۇرعىندى باقىتتى تۇرمىسقا جەتكىزۋگە قۇلشىندى.
نە ىستەسە دە قىستاق تۇرعىندارىنىڭ قامىن ويلادى
”مەن قىستاق پارتيا ياچەيكاسىنىڭ شۋجيى بولعان سوڭ، ءارقانداي ىستە ءادىل بولۋىم، بۇقارانى كوبىرەك باقىتقا كەنەلتۋىم، بۇقارانىڭ سەنىمىن اقتاۋىم كەرەك“. ليۋ گوجۇڭ وسىلاي دەدى جانە وسىلاي ىستەدى دە.
ەلەكتر جارىعىن پايدالانۋ ءبىر كەزدەرى كوك ءدوڭ قىستاعىنداعى نەشە ۇرپاق تۇرعىنداردىڭ ارمانى بولعان ەدى. ليۋ گوجۇڭ ەلەكترمەن قامداۋ سەرىكتەستىگىنە تالاي مارتە شاپقىلاپ، كورپە - جاستىعىن كوتەرىپ اۋىلعا باردى، باستىق جيىنعا كەتىپ قالسا، ليۋ گوجۇڭ بازاردا جاتىپ ۇيىقتاپ باستىقتى كۇتتى. 10 - ايداعى ءتۇننىڭ سۋىعىندا سۋىقتان قالتىراپ ۇيىقتاي الماعاندا، ول جىلىنۋ ءۇشىن ارلى - بەرلى ءجۇردى.
2000 - جىلدىڭ سوڭىندا كوك ءدوڭ قىستاعىنا اقىرى جارىق كەلدى. ەلەكتر كەلەتىن كۇن كەشتە ليۋ گوجۇڭ قوي سويىپ، قىستاق تۇرعىندارى ونىڭ اۋلاسىنا جينالىپ مارە - سارە اڭگىمە دۇكەن قۇرىپ، ءان ايتىپ، ءبي بيلەپ، مەرەكە وتكىزگەننەن ارمان قۋانىشقا شومدى. قىستاق پارتيا ياچەيكاسىنىڭ قارت شۋجيى، قاعىلەز ابدۇۋايىت ليۋ گوجۇڭنىڭ كورىنبەي كەتكەنىن بايقايدى، جۇرتشىلىق ونى ىزدەپ قىستاق تۇرعىندار كوميتەتىنە بارسا، قولىنا جارتى نان ۇستاعان، بەتىندەگى جاس تارامى ءالى كەبە قويماعان ول تامنىڭ بۇرىشىنا سۇيەنىپ ۇيىقتاپ كەتكەن ەكەن...
بۇرىن قىستاقتاعى سىرتقا قاتىنايتىن جالعىز جول شاڭ - توپىراق باسىپ، ويدىم - ويدىم بولىپ، 7 كيلومەتر جولدى 3 ساعاتتان ارتىق جۇرۋگە تۋرا كەلەتىن؛ جاۋىن جاۋعاندا ءتىپتى لاي - باتپاق بولىپ كەتەتىن، ليۋ گوجۇڭ قىستاق تۇرعىندارىن باستاپ وزەننەن قيىرشىق تاس اكەلىپ جولعا توسەيتىن، ال قازىر كوك ءدوڭ قىستاعىنان اۋىلعا باراتىن جولعا اسفالت توسەلگەن.
20 - عاسىردىڭ 90 - جىلدارىنىڭ سوڭىندا كوك ءدوڭ قىستاعى تۇرعىندارىنىڭ ەكونوميكالىق تابىسى نەگىزىنەن ءبيداي، ماقتا ەگۋگە عانا سۇيەنەتىن، تابىس كوزى جالاڭ، كىرىسى تومەن ەدى. قىستاق تۇرعىندارىنىڭ كىرىسىن ارتتىرۋ ءۇشىن 1998 - جىلى ليۋ گوجۇڭ قىستاق تۇرعىندارىن كەڭ كولەمدە جاڭعاق ەگۋگە جۇمىلدىرىپ، ناتيجەسىندە جالعىز جاڭعاقتىڭ وزىنەن جىلىنا قىستاق تۇرعىندارىنىڭ تابىسىنا ءبىر ميلليون يۋان قوسىلدى.
2007 - جىلى ليۋ گوجۇڭ پيگمەنتتى بۇرىشتىڭ بازار سۇرانىسى زور بولىپ قانا قويماي، كوك ءدوڭ قىستاعىندا ەگۋگە دە ۇيلەسەتىندىگىن بايقاپ، بۇكىل قىستاققا جالپىلاستىرۋ ءۇشىن، ءۇي - ءۇيدى ارالاپ ءناسيحات ايتادى، ءبىراق ءبىرتالاي قىستاق تۇرعىندارى بۇعان ءدۇدامال قارايدى. قىستاق تۇرعىنى ايتىللاحان اپيز الاڭداپ: ”زيانعا وتىرساق قايتەمىز؟“، - دەيدى، سوندا ليۋ گوجۇڭ: ”وندا سەن مەنىڭ جەرىمە ءبىر جىل ەگىپ سىناپ كورىپ، اقشا تاپساڭ ساعان، زيان بولسا ماعان ەسەپ بولسىن“، - دەيدى.
كوك ءدوڭ قىستاعىندا ايتىللاحان سياقتى پيگمەنتتى بۇرىش ەگىپ اقشا تابۋعا بولاتىندىعىنا سەنبەيتىن تاعى 19 وتباسى بار ەدى، ليۋ گوجۇڭ ءوز ءۇيىنىڭ 20 مۋ جەرىن قىستاق تۇرعىندارىنىڭ ”سىناق اتىزىنا“ اينالدىرادى. ليۋ گوجۇڭنىڭ قولەكى ۇلگى كورسەتىپ، جەتەكشىلىك جاساۋىندا، سول جىلى ايتىللاحان ەككەن ءبىر مۋ جەردەگى پيگمەنتتى بۇرىشتان 2600 يۋاننان استام كىرىس كىرگىزەدى.
ونىڭ جەرىنە بۇرىش ەككەن قىستاق تۇرعىندارىنىڭ مۋ باسىندىق ورتاشا تازا كىرىسى 2500 يۋاننان اسادى. ءبىراق ليۋ گوجۇڭ جەرىنە ءبىر جىل ەگىن ەكپەي، نەشە 10 مىڭ يۋان از تابىس تابادى.
”اقىماقسىڭ با، زيان ەمەس پە بۇنىڭ؟“، - دەپ سۇرايدى بىرەۋلەر ليۋ گوجۇڭنان، ول سوندا: ”بۇقارانى ناقتى پايداعا كەنەلتۋگە بولاتىنىن بىلە تۇرىپ، ءوزىم زيان شەگەمىن - اۋ دەپ الاڭداپ ىستەمەي قويۋ ناعىز اقىماقتىق“، - دەپ جاۋاپ بەرەدى.
ەكىنشى جىلى اتتانىسقا كەلتىرىپ جاتپاي - اق قىستاقتىڭ بارلىق تۇرعىنى پيگمەنتتى بۇرىش ەگەدى. ”ءبىز ليۋ شۋجيگە مويىنسال بولدىق، ويتكەنى ول نە ىستەسە دە قىستاق تۇرعىندارىنىڭ قامىن ويلايدى“، - دەيدى ايتىللاحان.
ليۋ گوجۇڭنىڭ بۇقارا ءۇشىن كونپىستىكپەن جاقسى ءىس ىستەيتىن، ناقتى ءىس تىندىراتىن، قيىن ىستەردى شەشەتىن رۋحى كوك ءدوڭ قىستاعىنىڭ كادرلارىن ىنتالاندىرىپ كەلەدى.
”ليۋ شۋجي، مەن ءسىزدى ۇلگى تۇتامىن، سىزگە قاراپ قاتار تۇزەيمىن. بۇكىل ىنتا - پەيىلمەن حالىق ءۇشىن ىستەيتىن، تۋراشىل جاقسى كادر بولامىن“، - دەيدى كوك ءدوڭ قىستاعى پارتيا ياچەيكاسىنىڭ شۋجيى ۋاڭ يۇي.
ليۋ گوجۇڭ ارامىزدان كەتكەنىمەن، ءبىراق ونىڭ رۋحى ونىڭ ءىزىن باسقانداردى وعان ۇقساس قايىسپاس قاجىرلىلىقپەن بۇقارانىڭ باقىتى ءۇشىن ۇزدىكسىز كۇرەس جۇرگىزۋگە ىنتالاندىرۋدا.
