□ شينحۋا اگەنتتىگىنىڭ تىلشىلەرى پىڭ يۇنجيا، جاڭ چۋان
”ەكى بومبى، ءبىر جاساندى سەرىك“ وزات توبىنىڭ سۋرەتى. □ سۋرەتتى شينحۋا اگەنتتىگى تاراتقان
جۇڭگو عىلىم اكادەمياسىنىڭ مەحانيكا مەكەمەسى عيماراتىنىڭ 3 - قاباتىندا، 2 مەكەمەنىڭ كەڭسەسى باستان - اياق ساقتالىپ كەلەدى. ءبىرى، مەحانيكا مەكەمەسىنىڭ تۇڭعىش باستىعى چيان شۋەسىننىڭ كەڭسەسى، ەندى ءبىرى، تۇڭعىش ورىنباسار باستىعى گو يۇڭحۋايدىڭ كەڭسەسى.
چيان شۋەسىن، گو يۇڭحۋاي تۇگەلدەي تاريحتا اتى قالعان قاھارمان توپ − ”ەكى بومبى، ءبىر جاساندى سەرىك“ وزات توبىنا تاۋەلدى.
”مەنىڭ ىستەرىم جۇڭگودا، مەنىڭ ناتيجەم جۇڭگودا، مەنىڭ تياناعىم جۇڭگو“. 1955 - جىلى چيان شۋەسىن قات - قابات بوگەتتەر مەن قيىنشىلىقتاردى جەڭىپ وتانعا ورالىپ، ءوزىنىڭ قالعان عۇمىرىن ءوزى قىزۋ سۇيگەن وسى توپىراققا ارنادى.
وتانعا ورالعان سوڭ، چيان شۋەسىن بۇيرىق بويىنشا جۇڭگونىڭ تۇڭعىش راكەتا، باسقارىلمالى بومبى زەرتتەۋ قۇرىلىمى − مەملەكەت قورعانىسى مينيسترلىگى 5 - زەرتتەۋ مەكەمەسىن قۇردى ءارى تۇڭعىش باستىعى مىندەتىن ارقالاپ، ”رەاكتيۆ جانە راكەتا تەحنيكاسىن ورناتۋ“ جوسپارىن باسقارىپ ورىنداپ، جاقىن ارالىقتى باسقارىلمالى بومبىنى، ورتا، جاقىن ارالىقتى باسقارىلمالى بومبىنى جانە جۇڭگونىڭ تۇڭعىش جاساندى جەر شارى سەرىگىن زەرتتەۋ - جاساۋ سياقتىلارعا قاتىناستى.
”شارت - جاعداي جاپالى بولعانىمەن، كوپشىلىك وتە ىنتالى بولدى“. جۇڭگو ينجەنەريا اكادەمياسىنىڭ اكادەميگى، شىنجوۋ الەم كەمەسىنىڭ باس جوبالاۋشىسى چي فارىن چيان شۋەسىننىڭ ساباعىن وقىعان كەزى ءالى ەسىندە ەكەن. سول بىرنەشە كەزەك كۋرسقا قاتىناسقانداردىڭ ءبىرتالايى ارتىنان جۇڭگونىڭ عارىش ىستەرىنىڭ سەركەسىنە اينالىپ، ”ەكى بومبى، ءبىر جاساندى سەرىك“ پەن جۇڭگونىڭ عارىش ىستەرىنىڭ العا باسۋىن ىلگەرىلەتتى.
ءبىر قادام بۇرىن ەلگە ورالعان چيان شۋەسىن ءبىر ۇستازدان ساباق العان كىشى شاكىرت گو يۇڭحۋايعا تالاي رەت حات جازدى: ”تەز جەت، ءبىز سەنى بار ىنتامىزبەن قۇشاق جايا قارسى الامىز!“
گو يۇڭحۋاي ەلگە ورالعان سوڭ، ەلىمىزدىڭ ”ەكى بومبى، ءبىر جاساندى سەرىك“ قۇرىلىسىنا ات سالىستى. 1968 - جىلى 12 - ايدىڭ 5 - كۇنى گو يۇڭحۋاي 1 - رەتكى ىستىق يادرولىق وق ۇشى سىناعىنىڭ دايىندىق قىزمەتىن اياقتاتىپ بەيجيڭگە قايتقان كەزىندە، ۇشاق جەرگە قونعاندا شىرعالاڭعا ۇشىراپ باقىتقا قارسى قايتىس بولدى.
ادامدار ۇشاقتىڭ قالدىقتارىنىڭ اراسىنان گو يۇڭحۋايدى تاپقان كەزدە، ول قورعاۋشىمەن تاس قۇشاقتاسىپ، كەۋدەسىمەن مۇلدە قۇپيا تاجىريبە ماتەريالدارىن سالعان سومكەنى امان - ساۋ قورعاپ قالىپتى.
چيان شۋەسىن، گو يۇڭحۋاي سياقتى اعا بۋىن عالىمدار وتە كوپ، ولاردىڭ كەيبىرەۋلەرى شەتەلدەگى عىلمي زەرتتەۋ مەن قىزمەت ىستەۋدىڭ ابزال شارت - جاعدايىنان باس تارتىپ، قات - قابات بوگەتتەردى تالقانداپ، ادىلەت جولىندا ەشنارسەدەن تايسالماي جاڭا جۇڭگونىڭ قۇرىلىس ىستەرىنە ات سالىستى؛ ەندى كەيبىرەۋلەرى اتى - ءجونىن نەشە ون جىل جاسىرىپ، بوران - شاشىندى باستان وتكەرىپ، عىلمي زەرتتەۋ تەحنيكاسىنىڭ قيىن ماسەلەلەرىن شەشۋ ءۇشىن ءتۇن جامىلىپ جۇمىس ىستەدى؛ اۋەلى، كەيبىرەۋلەرى عىلمي زەرتتەۋ ءۇشىن ءوز ومىرلەرىن ارنادى.
مىنە وسى عالىمدار قۇر الاقان كۇيى شارۋاشىلىق قۇرىپ، قامال الىپ، قيىندىقتاردى جەڭىپ، ەشقانداي قيىنشىلىقتارعا مويىماي، كۇللى دۇنيە ءجۇزى كوز تىككەن عىلىم - تەحنيكا كەرەمەتتەرىن جاراتىپ، ”شىعىستىڭ زور ءدۇرسىلى“ دۇنيەنى ءدۇر سىلكىندىردى!
1964 - جىلى 10 - ايدىڭ 16 - كۇنى قۇمدى ءشولدىڭ تەرەڭ قويناۋىندا جەر - كوكتى ءدۇر سىلكىندىرگەن زور جاڭعىرىق شىقتى، ەلىمىزدىڭ تۇڭعىش اتوم بومبىسى ءساتتى جارىلدى؛
1966 - جىلى 10 - ايدىڭ 27 - كۇنى ەلىمىزدىڭ تۇڭعىش يادرولىق وق ۇشىن سالعان جەردەن جەرگە اتىلاتىن باسقارىلمالى بومبىسىن ۇشىرىپ جارۋى ءساتتى بولدى؛
1967 - جىلى 6 - ايدىڭ 17 - كۇنى ەلىمىزدىڭ تۇڭعىش سۋتەگى بومبىسىن اۋەدە ءساتتى جاردى؛
1970 - جىلى 4 - ايدىڭ 24 - كۇنى ەلىمىز ”چاڭجىڭ 1 - نومىرلى“ تاسىمال راكەتاسى تۇڭعىش جاساندى سەرىك ”دۇڭفاڭحۇڭ 1 - ءنومىرلىنى“ ءساتتى ۇشىردى.
”ەكى بومبى، ءبىر جاساندى سەرىك“ ماڭگى وشپەيتىن ەسكەرتكىش! ول جاڭا جۇڭگونىڭ حاۋىپسىزدىك قالتقىسىن سالدى، سونداي - اق جاڭا جۇڭگونىڭ عىلىم - تەحنيكاسىنىڭ دامۋىنا بەرىك نەگىز قالادى.
1999 - جىلى 9 - ايدىڭ 18 - كۇنى پارتيا ورتالىق كوميتەتى، مەملەكەتتىك كەڭەس، ورتالىق اسكەري ىستەر كوميتەتى سول جىلدارى ”ەكى بومبى، ءبىر جاساندى سەرىكتى“ زەرتتەپ - جاساۋعا كورنەكتى ۇلەس قوسقان 23 عىلىم - تەحنيكا ماماندى ماداقتاپ - سيلاۋدى ۇيعاردى ءارى يۇي مين، ۋاڭ داحىڭ، ۋاڭ شيجي، جۋ گۋاڭيا، سۇن جيادۇڭ، رىن شينمين، ۋ زىلياڭ، چىن فاڭيۇن، چىن نىڭكۋان، ياڭ جياچى، جوۋ گۋاڭجاۋ، چيان شۋەسىن، تۋ شوۋ - ى، حۋاڭ ۋيلۋ، چىڭ كايجيا، پىڭ حىڭۋعا“ ”ەكى بومبى، ءبىر جاساندى سەرىك ەلەۋلى ەڭبەك مەدالىن“ بەردى، ۋاڭ گانچاڭ، دىڭ جياشيان، جاۋ جيۋجاڭ، ياۋ تۇڭبين، چيان جي، چيان سانچياڭ، گو يۇڭحۋايعا ”ەكى بومبى، ءبىر جاساندى سەرىك ەلەۋلى ەڭبەك مەدالىن“ تولىقتاپ بەردى.
رەسپۋبليكا زەڭگىرىنىڭ وتكىر قانجارىن سوعۋشى رەتىندە، ”ەكى بومبى، ءبىر جاساندى سەرىك ەلەۋلى ەڭبەك مەدالىنىڭ“ يەگەرلەرى باستان - اياق دا اۋەلگى ماقساتتى ۇمىتپاي، شەكسىز ادال بولىپ، شىندىققا جۇگىنىپ، ناقتى ءىس ىستەپ، وزدەرىنىڭ بارلىق ىستىق قاندارى مەن جاستىق كوكتەمدەرىن وتاننىڭ راكەتا، باسقارىلمالى بومبى جانە عارىش ىستەرىنە ارناپ، وتان مەن حالىق ءۇشىن تاريحقا قالاتىن ەلەۋلى ەڭبەك ءسىڭىردى، ولاردىڭ اتى مەن ەلەۋلى ەڭبەگى تاريحتا ماڭگى وشپەيدى.
ۇلى ءىس ۇلى رۋحتى سومدادى.
”وتاندى قىزۋ ءسۇيىپ، قالتقىسىز ۇلەس قوسۋ، ءوز كۇشىنە سۇيەنىپ ءومىر ءسۇرىپ، جاپالى كۇرەس جاساۋ، بار كۇشپەن سايكەسىپ، باتىلدىقپەن جوعارىلاۋ“ سىندى ”ەكى بومبى، ءبىر جاساندى سەرىك“ رۋحى جۇڭحۋا ۇلتىنىڭ قۇندى رۋحاني قازىناسىنا اينالىپ، ۇرپاقتان - ۇرپاققا جالعاسقان عىلمي زەرتتەۋ قىزمەتكەرلەرىن باتىلدىقپەن بيىك بەلەسكە شىعۋعا جىگەرلەندىردى.
(شينحۋا اگەنتتىگىنىڭ 6 - ايدىڭ 3 - كۇنى بەيجيڭنەن بەرگەن حابارى)
