□ انار بۇلت / شينجياڭ گازەتىنىڭ ءتىلشىسى ليۋ ي
ولشەمدى باعىمشىلىق شاعىن اۋماعى، ارناعا تۇسىرىلگەن باعۋ ءتارتىبى، عىلمي، جوعارى ءونىمدى باسقارۋ شارالارى... قازىرگى تاڭدا شينجياڭ مال شارۋاشىلىعى دامۋىنىڭ وسىزاماندانۋ دەڭگەيى ءبىز ويلاعاننان الدەقايدا اسىپ كەتكەن. جەل تەربەگەن شالعىندا، جايىلىپ ءجۇر سيىر مەن قوي دەيتىن اسەم كورىنىس وزگەرە قويماعانىمەن، رايونىمىزدىڭ مال شارۋاشىلىعىنداعى ءىرى رايوننان مال شارۋاشىلىعىندا قۋاتتى رايونعا قاراي تيپ وزگەرتۋ بارىسىندا كاسىپ سالاسىنىڭ دامۋىندا جاڭا راي جارىققا شىقتى.
قامداۋ قابىلەتى ۇزدىكسىز كۇشەيدى
سانجى قالاسى اشىلى قازاق اۋىلى نۇرجا قىستاعى سول ماڭعا ايگىلى مالشىلىق قىستاق. وتكەن عاسىردىڭ 80 - جىلدارىنان باستاپ، تاۋ ەتەگىنە كوشىپ ءتۇسىپ وتىرىقتاسقان قازاق مالشى وتباسىلاردىڭ بارلىعى دەرلىك ساۋىن سيىر باعىپ، مال باعىمشىلىعى قىستاق تۇرعىندارىنىڭ باستى كىرىس كوزىنە اينالعان ەدى.
”بۇرىن قىستا جىلى قورا بولمايتىن، زارارسىزداندىرۋ، ىندەتتەن ساقتانۋ شارالارى دا قاراپايىم بولعاندىقتان، ءونىم ساپاسىن قامتاماسىز ەتۋ قيىنعا سوعىپ، ونىمدىلىك تە جوعارى بولماعان ەدى“، - دەيدى نۇرجا قىستاعىنىڭ تۇرعىنى قاجىبەك ساۋلەت، ونىڭ ايتۋىنشا، وسى جىلداردا قىستاقتاعى باعىمشىلىق سەلبەستىك كووپەراتيۆىنىڭ جەتەكشىلىگىندە، قىستاقتاعى سيىر باعىمشىلىعى كاسىبى بۇرىنعى بىتىراندى شارۋاشىلىق جۇرگىزۋدەن شوعىرلى، كولەمدەنگەن، ماماندانعان دامۋ جولىنا ءتۇسىپ، باعىمشىلىقتان كىرىسى بارىنشا ارتتى.
سوڭعى جىلدارى بۇكىل رايون اۋىل شارۋاشىلىعى رايوندارىندا مال شارۋاشىلىعىن وركەندەتۋ ارەكەتىن اتقارۋ ارقىلى ساياساتتىق، نىساندىق قولداۋلاردى كۇشەيتىپ، رايون ىشىندەگى مال شارۋاشىلىق ونىمدەرىمەن قامداۋعا كەپىلدىك ەتۋمەن بىرگە، جوعارى دەڭگەيلى بازار سۇرانىسىن تياناق ەتىپ، ساپانى كوتەرىپ، ساندى ءوسىرىپ، ەرەكشە مال شارۋاشىلىعى كاسىپتەرىن زور كۇشپەن دامىتىپ، وسى زامانعى مال شارۋاشىلىعىن دامىتۋدىڭ جاڭا جاعدايىن اشتى.
بۇل بارىستا، بۇكىل رايون مال شارۋاشىلىعىنىڭ ەكولوگيالىق دامۋ بەتالىسىنا تاباندى بولىپ، ەگىس داقىلدارىنىڭ ساباقتارى سياقتى جەم - ءشوپ بايلىعىنان تولىق پايدالانىپ، كادەگە جاراتۋ، پايدالانۋ جاعىنا كۇش سالىپ، اۋىل شارۋاشىلىعى رايوندارىندا كولەمدەنگەن، ولشەمدەنگەن باعىمشىلىقتى ىلگەرىلەتىپ، سويىس قوي، سويىس سيىر باعىمشىلىعىن كەڭەيتىپ، قازىرگى ءتىرى شوشقا ءوندىرىسىنىڭ كولەمىن ورنىقتىردى. 2020 - جىلدىڭ سوڭىندا، بۇكىل رايوننىڭ (بيڭتۋان قامتىلادى) قوراداعى مال سانى 50 ميلليون 750 مىڭعا جەتىپ، 42 ميلليون 790 مىڭى قورادان شىعارىلعان؛ ەت تۇرلەرىنىڭ جالپى ءونىم مولشەرى ءبىر ميلليون 670 مىڭ تونناعا، ءۇي قۇستارى جۇمىرتقالارىنىڭ ءونىم مولشەرى 402 مىڭ تونناعا، سيىر ءسۇتىنىڭ ءونىم مولشەرى 2 ميلليون تونناعا جەتىپ، بۇكىل رايوننىڭ نەگىزگى مال شارۋاشىلىعى ونىمدەرىمەن بازاردى قامداۋدى ءونىمدى قامتاماسىز ەتتى. بۇكىل رايونداعى مال شارۋاشىلىعىنىڭ ءونىم قۇنى 103 ميلليارد 800 ميلليون يۋان بولىپ، مال شارۋاشىلىعىمەن شۇعىلداناتىن ەگىنشى - مالشىلاردىڭ جان باسىندىق كىرىسىن جىلىنا 100 يۋاننان استام ارتتىردى.
دامۋ ءتاسىلى ساپالىلاندى جانە وندا بۇرىلىس جاسالدى
تاياۋ جىلداردان بەرى بۇكىل رايون مال شارۋاشىلىعىنا ساياتىن باستاماشى كاسىپورىندارعا بەلسەنە قولداۋ كورسەتىپ، قوعامدىق كاپيتالدى مال شارۋاشىلىعىنا قارجى سالۋعا تارتىپ، وڭدەۋ ارقىلى قۇنىن ءوسىرۋ مۇمكىندىگىن كەڭەيتتى. ءبىر توپ قۋاتتى كاسىپورىندار ىركەس - تىركەس مال شارۋاشىلىعىنا قارجى سالىپ، كاسىپ سالاسىنىڭ دامۋىنا جاندى ومىرشەڭدىك كۇش ۇستەدى.
بىلتىر شينجياڭ حۋاليڭ ونەركاسىپ - ساۋدا (توبى) شەكتى سەرىكتەستىگى اقسۋ ايماعىمەن، تارباعاتاي ايماعىمەن، التاي ايماعىمەن مال شارۋاشىلىعىن دامىتۋ جونىندە ءبىرسىپىرا سەلبەستىك جۇلگە كەلىسىمىن جاساسىپ، 10 ميلليارد يۋاننان استام قارجىنى ءار جەردەگى مال شارۋاشىلىعىنىڭ كاسىپ سالاسى جۇيەسىن، ءوندىرىس جۇيەسىن، شارۋاشىلىق جۇرگىزۋ جۇيەسىن ورناتۋعا، اقاۋسىزداندىرۋعا جۇمساپ، سول جەرلەردىڭ مال شارۋاشىلىعىنىڭ دامۋ ساپاسى مەن ونىمدىلىگىن جوعارىلاتتى.
شاۋەشەك قالاسى شاشا قالاشىعى ورتا اشۋتاس قىستاعىنا ورنالاسقان شينجياڭ حۋاليڭ ساننۇڭ ساحارا مال شارۋاشىلىعى شەكتى سەرىكتەستىگىنىڭ سويىس سيىر كاسىپ سالاسى عىلىم - تەحنيكادان ۇلگى كورسەتۋ باقشاسىندا 30 مىڭعا جۋىق سيىر اشىق قورشاۋ ىشىندە شوعىرلى باعىلۋدا، سيىر قورانىڭ اينالاسى قاراپايىم ماتەريالدارمەن شارباق ەتىلىپ قورشالىپ، سيىرلار اشىق توبەلى ورىندا باعىلادى. قاراماققا قاراپايىم كورىنەتىن وسى باعىمشىلىق شاعىن اۋماعى وسى كاسىپورىننىڭ وندىرىسكە قوسىلعان جىلدىڭ وزىندە پايدا تابۋىنا مۇمكىندىك جاسادى.
”عىلمي جولمەن باعۋ − ونىمدىلىكتى جوعارىلاتۋدىڭ شەشۋشى تەتىگى“، - دەيدى شينجياڭ حۋاليڭ ساننۇڭ ساحارا مال شارۋاشىلىعى شەكتى سەرىكتەستىگىنىڭ باس ديرەكتورى فاڭ ۋىنگى، ونىڭ ايتۋىنشا، بۇل باعىمشىلىق قۇرىلعىلارى كورەر كوزگە قاراپايىم بولعانىمەن، سيىرلاردىڭ جەتكىلىكتى قيمىل كەڭىستىگى بولۋىنا مۇمكىندىك جاساۋمەن بىرگە، اۋا ساپاسىنىڭ جاقسى بولۋىن ساقتاپ، ىندەتتىڭ تارالۋ مولشەرىن تومەندەتەدى ەكەن. ءاربىر سيىردىڭ قۇلاعىنا تاعىلعان سىرعا سيىردىڭ ازىقتانۋ مولشەرى، قيمىل - ارەكەتىنىڭ مولشەرى سياقتى ساندى مالىمەتتەردى ساناققا الىپ، تەحنيكتەردىڭ پايدالانۋىنا جانە دەر كەزىندە جەم - ءشوپ سالىستىرماسىن رەتتەۋىنە ۇسىنىپ، باعىمشىلىق بۋىنىندا وزىندىك قۇندى ۇنەمدەپ، ونىمدىلىكتى ارتتىرۋدى جۇزەگە اسىرعان.
باستاماشى كاسىپورىنداردىڭ جەتەكتەۋىنىڭ ارقاسىندا، مال شارۋاشىلىعىنىڭ جاڭا تيپتى شارۋاشىلىق جۇرگىزۋ تۇلعالارىنىڭ دامۋى تاماشا ورتاعا يە بولدى. وسى جىلداردا، بۇكىل رايون باستاماشى كاسىپورىنداردىڭ جالپى كاسىپ سالاسى تىزبەگىن ورناتۋىنا، وتباسىلىق مال فەرمالارىن، مال شارۋاشىلىعى كاسىپتىك سەلبەستىك كووپەراتيۆتەرىن دامىتۋىنا قولداۋ كورسەتىپ، ”باستاماشى كاسىپورىن + بازا + سەلبەستىك كووپەراتيۆ + باعىمشىلىق وتباسى“ سياقتى كوپ ءتۇرلى جاڭا تيپتى شارۋاشىلىق جۇرگىزۋ ۇلگىسىن قالىپتاستىرىپ، مال شارۋاشىلىعىنىڭ دامۋ ءتاسىلىنىڭ ونان ارى ساپالىلانۋىنا مۇمكىندىك جاسادى.
دامۋدىڭ تيىمدىلىگى ورنىقتى قاداممەن جوعارىلادى
وسى زامانعى ءوندىرىس ءتاسىلى جالپىلاسىپ، جاڭا تيپتى شارۋاشىلىق جۇرگىزۋ تۇلعالارى قارىشتاي دامىپ، مال شارۋاشىلىعىنىڭ كاسىپ سالالانا دامۋ ءۇردىسىن جەدەلدەتىپ، جالپى كاسىپ سالاسىنىڭ دامۋ ساپاسى مەن ونىمدىلىگىن جوعارىلاتتى.
”مەنىڭ ايلىق كىرىسىم بۇرىنعىدان الدەقايدا كوبەيدى“، - دەيدى گۇما اۋدانى كىلىياڭ اۋىلى يۇلعۇنجاي قىستاعىنىڭ تۇرعىنى سالامات تۇرۇپ. جەرگىلىكتى ەسەك شارۋاشىلىعىنىڭ جەدەل دامۋىنا سۇيەنىپ، ول ەسەك باعۋ ورتالىعىنىڭ باعىمشىسى بولدى، اي سايىنعى 3000 يۋانعا جۋىق ەڭبەكاقىسىنىڭ ارقاسىندا ول جاڭا تۇرمىس كەشىرە باستادى.
وسى جىلداردا گۇما اۋدانى باستاماشى كاسىپورىنداردىڭ جەتەكتەۋىنە سۇيەنىپ، كاسىپ سالاسى تىزبەگىن ۇزدىكسىز ۇزارتىپ، ەسەك قۇرعاق ءسۇتى، ەسەك ەتىنەن دايىندالعان ءتىس سىزدىق تاعامدار سياقتى جىنتىكتەي وڭدەلگەن ونىمدەر مەن جاڭا ساۋىلعان ەسەك ءسۇتى شينجياڭ ءىشى - سىرتىنداعى بازارعا ساتىلدى.
تاياۋ جىلداردان بەرى بۇكىل رايون شارۋاشىلىق - ساۋدا ورتاسىن ۇزدىكسىز ساپالىلاندىرىپ، جەرگىلىكتى جاعدايعا قاراي مال شارۋاشىلىعىنداعى ءتۇيىندى جەتەكشى كاسىپورىنداردىڭ دامۋىن، زورايۋىن سۇيەمەلدەيتىن ءتيىمدى ساياساتتار جاساپ، باستاماشى كاسىپورىنداردى سەلبەستىك كووپەراتيۆتەرىمەن، باعىمشىلىق وتباسىلارىمەن كاسىپورىن مەن شارۋا مۇددەسىن بايلانىستىرۋ مەحانيزمىن ورناتۋعا ىنتالاندىرىپ، كوپ ءتۇرلى تاسىلمەن لايىقتى كولەمدە شارۋاشىلىق جۇرگىزۋدى دامىتىپ، مال شارۋاشىلىعى دامۋىنىڭ جالپىلىق ونىمىلىگىن جوعارىلاتتى. 2020 - جىلدىڭ سوڭىنا دەيىن، بۇكىل رايونداعى مال شارۋاشىلىعىنا ساياتىن، كولەمدەنگەن كاسىپورىندار 400دەن استامعا جەتتى. ساپاسى جاقسى، ونىمدىلىگى جوعارى، جەتەكتەۋ قۋاتى كۇشتى ءبىر توپ ونىمدەر بازارعا شىعارىلىپ جانە كەڭىنەن مويىنداۋعا يە بولىپ، بۇكىل رايوننىڭ مال شارۋاشىلىعىنىڭ تيبىن وزگەرتۋىنىڭ، دارەجەسىن جوعارىلاتۋىنىڭ، اناعۇرلىم جوعارى دەڭگەيدەگى دامۋدى جۇزەگە اسىرۋىنىڭ جاندى دالەلىنە اينالدى.
