انار بۇلت / شينجياڭ گازەتىنىڭ ءتىلشىسى جىڭ جو 6 - ايدىڭ 16 - كۇنى ۇرىمجىدەن حابارلايدى. ءبىر مەزگىلدەن بەرى امەريكاداعى، باتىستاعى جۇڭگوعا قارسى كۇشتەر مەن جاۋ كۇشتەر جۇڭگو شينجياڭ ماسەلەسىندە ۇزدىكسىز اڭگىمە شىعارىپ، ”شينجياڭدا ءناسىل جويۋ ءومىر ءسۇرىپ وتىر“، ”جازا لاگەرىن قۇردى“، ”جاتاقتى مەكتەپ سالىپ كەڭ كولەمدە قاماپ قويۋ جۇرگىزدى“ دەگەن سياقتى ساندىراقتاردى ويدان قۇراستىرىپ تاراتتى. 6 - ايدىڭ 16 - كۇنى شينجياڭ ۇيعۇر اۆتونوميالى رايونى ۇرىمجىدە شينجياڭعا ساياتىن ماسەلە جونىندە اقپار جاريالاۋ ءماجىلىسىن اشىپ، تاعى ءبىر رەت وسەك - اياڭعا تويتارىس بەرىپ، ناقتى جاعدايدى باياندادى.
اقپار جاريالاۋ ءماجىلىسى كۇنى اقسۋ ايماعىنان، التاي ايماعىنان، قىزىلسۋ قىرعىز اۆتونوميالى وبلىسىنان، قارامايلى قالاسىنان كەلگەن بۇقارا ۋاكىلدەرى، كاسىپورىن جۇمىسشى - قىزمەتكەرلەر ۋاكىلدەرى جانە وقۋ تاۋىسقان تاربيەلەنۋشىلەر وزدەرىنىڭ ءتول كەشىرمەلەرىن ايتۋ ارقىلى شينجياڭنىڭ ادامدىق ۇقىقتى قامتاماسىز ەتۋ جاعىنداعى فاكتتى، ناقتى جاعدايدى باياندادى. شينجياڭ ۇيعۇر اۆتونوميالى رايوندىق حالىق ۇكىمەتىنىڭ اقپارات مالىمدەمەشىسى ءىليجان انايات اقپار جاريالاۋ ءماجىلىسىن باسقاردى.
ءدىني ۇشقارى يدەيانىڭ ىقپالىنا ۇشىراعان كۇشار قالاسىنداعى اتىكام پارحات كەزىندە تۋىلعانىنا نە بارى 7 كۇن بولعاندا سالماقتى ناۋقاسقا شالدىققان قىزىن شيپاحاناعا اپارىپ ەمدەتۋدەن باس تارتقان بولاتىن. بۇل كۇندەرى تاربيەلەۋ - باۋلۋ ورتالىعىنان وقۋ تاۋىسقان ول ءدىني ۇشقارى يدەيانىڭ زيانىن جىعا تانىپ، كۇشار قالاسى تارىم اۋىلى اقكول قىستاعى ەمحاناسىندا قىستاق شيپاگەرىنىڭ كومەكشىسىنە اينالدى. قىزمەت بارىسىندا ول شينجياڭنىڭ حالىق تۇرمىسىن جاقسارتۋ جاعىنداعى جاساعان قۇلشىنىستارى مەن قول جەتكىزگەن ناتيجەلەرىن ءوز كوزىمەن كوردى. ”وكپە تۋبەركۋلەزىنە شالدىققان اۋرۋلاردىڭ بەلگىلەنگەن شيپاحانادا تەگىن ەمدەلۋىنە بولادى، ءار كۇنى تەگىن قۋاتتى تاماق ىشە الادى؛ 2016 - جىلى شينجياڭ جالپى حالىقتىڭ دەنساۋلىعىن تەگىن تەكسەرۋدى باستاپ اتقارىپ، بارلىق ادام يگىلىككە كەنەلدى“. اتىكام بىلاي دەدى: ەمدەۋ ارقىلى حالىققا تيىمدىلىك جەتكىزۋ ساياساتىنىڭ قامتاماسىز ەتۋىندە، بۇقارا اۋىرسا ەرتە بايقاۋ، ەرتە ەمدەۋ، سالماقتى اۋرۋعا شالدىقسا قۇتقارۋ - ەمدەۋ، سوزىلمالى اۋرۋعا شالدىقسا كەلىسىمگە كەلۋ مۇمكىندىگىنە يە بولدى.
قارامايلى قالاسىنان كەلگەن زۇلپىنۇر نۇرمامەت اقپار جاريالاۋ ماجىلىسىندە قاتىستى جاعدايلاردى تانىستىردى. ول ءوزىنىڭ جۇكتى بولعاننان كەيىن، جۇكتىلىكتى تەگىن تەكسەرتىپ، ۆيتامين قىشقىلى سياقتى دارىلەردى تەگىن العانىن، قازىر ۇيىندەگى ەكى بالاسىنىڭ مەملەكەتتىڭ قاتىستى حالىققا تيىمدىلىك جاساۋ ساياساتى بويىنشا بەلگىلەنگەن ۋاقىتتا تەگىن جوسپارلى يممۋنيتەت قابىلداپ تۇراتىنىن ايتتى. ”شەكارا سىرتىنداعى سول ءبىر ادامدار ءبىزدى ’زورلىقپەن بەدەۋلەندىرىلدى‘ دەپتى، مەن ءوزىمنىڭ جانە ماڭايىمداعى ادامداردىڭ كەشىرمەسى ارقىلى ولارعا ءبىزدىڭ تۋىتىمىزدىڭ ەرىكتى ەكەنىن ايتامىن. قازىر كۇيەۋىم ەكەۋىمىز 3 - بالانى الۋدى جوسپارلاپ وتىرمىز“ دەدى ول.
شەكارا سىرتىنداعى اقپارات قۇرالدارى دابىرالاعان ”شينجياڭداعى جاتاقتى مەكتەپ“ ىسىنە قاراتا، قابا اۋدانى تەرەكتى اۋىلى سەنترلى باستاۋىش مەكتەبىنىڭ وقىتۋشىسى كۇلايقان سىمايىل بۇل بۇكىلدەي اۋزىنا كەلگەنىن كوكىگەندىك دەپ قارادى.
تەرەكتى اۋىلى سەنترلى باستاۋىش مەكتەبى جاتىپ وقۋعا بولاتىن مەكتەپ، حانزۋ، ۇيعۇر، قازاق، حۇيزۋ، موڭعۇل سياقتى ءار ۇلت وقۋشىلارى ۇيرەنۋدە، تۇرمىستا بىرگە بولادى، 36 وقۋشىنىڭ ءۇيى الىستا بولعاندىقتان، مەكتەپتە جاتۋدى تاڭدادى. كۇلايقان بىلاي دەدى: جاتاقحاناعا جاتۋ - جاتپاۋ بۇكىلدەي وقۋشى وتباسىنىڭ ءىس جۇزىندىك جاعدايىنا بايلانىستى، بىردە - ءبىر وقۋشى ”جاتاقحاناعا ءماجبۇري جاتقان“ ەمەس. بالالار ءتۇرلى وقۋ - اعارتۋ ارقىلى حالىققا تيىمدىلىك جاساۋ ساياساتتارىنان يگىلىكتەنەدى، اكە - شەشەسىمەن كەز كەلگەن ۋاقىتتا حابارلاسا الادى، ءار اپتانىڭ 5 - كۇنى مەكتەپ مەكتەپ اۆتوبۋزىمەن وقۋشىلاردى ۇيىنە حاۋىپسىز جەتكىزىپ قويادى.
امەريكاداعى، باتىستاعى از ساندى مەملەكەتتەر جۇڭگونىڭ شينجياڭىندا ايتىلمىس ”زورلىقپەن ەڭبەككە سالۋ“ ءومىر ءسۇرىپ وتىر دەگەندى سىلتاۋراتىپ، قاتىستى زاڭ جوباسىن العا تارتىپ، شينجياڭ ونىمدەرىنىڭ ەكسپورت ەتىلۋىن شەكتەدى. كوكتوعاي اۋدانىندا جۇمىس ىستەيتىن ابىلەز يمىت پەن ۇلىقشات اۋدانىندا جۇمىس ىستەيتىن ارزىگۇل تۇبىلقاي شينجياڭنىڭ ەڭبەكشىلەردىڭ ۇقىق - مۇددەسىن قورعاۋعا باستان - اياق وسكەلەڭ ءمان بەرىپ، ءارقانداي فورماداعى ”زورلىقپەن ەڭبەككە سالۋعا“ قارسى تۇرعان شىندىعىن ءوز حيكايالارىمەن دالەلدەدى. ابىلەز بەن ارزىگۇل: قازىر تۇرمىسىمىز شات - شادىمان، باقىتتى، قىزمەتىمىز ورنىقتى، وتباسى كىرىسىمىز كورنەكتى جوعارىلادى، - دەدى. ارزىگۇل سول جەردە زاۆودتاعى جۇمىس، تۇرمىس بارىسىندا تۇسىرلگەن بەينە ەكراندى قويىپ بەردى. ”ءبىز ولارعا شينجياڭدا ’زورلىقپەن ەڭبەككە سالۋ‘ مۇلدە ءومىر سۇرمەگەندىگىن، شينجياڭ حالقىنىڭ قوس قولىمەن جاراتقان باقىتتى تۇرمىسىنا ولاردىڭ قيسىنسىز كۇيە جاعۋىنا استە جول بەرمەيتىندىگىمىزدى ءوز ءتول كەشىرمەلەرىمىز ارقىلى ايتامىز“.
ۇلتتار ىنتىماعى ءار ۇلت حالقىنىڭ جان تامىرى. 2016 - جىلدان بەرى شينجياڭ ” ۇلتتار ىنتىماعىنىڭ بەرەكەلى شاڭىراعى“ جانە ۇلتتار ىنتىماعى بىرلەسكەن دوستىق قيمىلىن ورىستەتتى، كۇشار قالاسىنان وقۋ تاۋىسقان تاربيەلەنۋشى روزى ازەز جۇپ قۇراعان تۋىسى پىڭ پيڭمەن تەرەڭ دوستىق ورناتقان. ”پىڭ اپەكەم، بەينە كۇن نۇرى ىسپەتتى ماعان كوپ جىلۋلىق سيلادى“، - دەيدى روزى، تاربيەلەۋ - باۋلۋ ورتالىعىنان وقۋ تاۋىسقاننان كەيىن، پىڭ پيڭ ونىڭ اسحانا اشۋىنا كومەكتەستى؛ جاڭا ۇيگە كوشىپ كىرگەندە، تاعى دا ءۇي جيھازدارىن اكەلىپ بەردى. ”مەن تۇرعان الەۋمەتتىك اۋماق ۇنەمى ۇلتتار ىنتىماعى بىرلەسكەن دوستىق قيمىلىن ورىستەتەدى، ءار ۇلت تۇرعىندارى ءدامدى تاعامداردان بىرگە اۋىز ءتيىپ، ءان ايتىپ، ءبي بيلەيدى، كوپشىلىك بىرگە شاتتىققا شومادى“.
اقپار جاريالاۋ ماجىلىسىندە شينجياڭنىڭ جەر - جەرىندەگى بۇقارانىڭ باقىتتى تۇرمىسقا ۇمتىلعانى جانە ونان يگىلىكتەنگەنى جايلى بەينە ەكران قويىلدى. ناقتى جاعداي ايتپاسا دا تۇسىنىكتى، ادىلدىك جۇرت جۇرەگىندە. ماجىلىستە وتىرعان از ۇلت بۇقاراسى ۋاكىلدەرى مىنالاردى ءبىلدىردى: قازىر شينجياڭ حالقىنىڭ تۇرمىسى كورنەكتى جاقساردى، ءبىر قىدىرۋ حالىققا تيىمدىلىك جاساۋ ينجەنەريالارىنىڭ اتقارىلۋىنا بايلانىستى بالاباقشاسى بولۋ، وقيتىن مەكتەبى بولۋ، ەڭبەك تابىسى بولۋ، ەمدەلەتىن شيپاحاناسى بولۋ، قارتايعاندا كۇتىمدەلەتىن ورىن بولۋ، تۇراتىن باسپاناسى بولۋ، كومەككە ءزارۋ جاندار كومەكتەن يگىلىكتەنۋ اناعۇرلىم جاقسى جۇزەگە اسىپ، ءار ۇلت بۇقاراسىنىڭ تۇرمىسى كۇن سايىن جاقسارا ءتۇستى.
