□ انار بۇلت / شينجياڭ گازەتىنىڭ تىلشىلەرى چىن چياڭۋي، لۋ فىڭباۋ، كاڭ حاۋيان
جاز مەزگىلىندە ”جوعارى جىلدامدىقتى تاس جولدى بويلاپ شينجياڭعا نازار سالۋ“ بويىنشا رەفورما جاساۋ، دامۋ تىلشىلىك ساپارى باستالدى. 6 - ايدىڭ 10 - كۇنىنەن 16 - كۇنىنە دەيىن انار بۇلت / شينجياڭ گازەتىنىڭ جالپىلىق اقپارات قۇرالدارى حابارلاۋ توبى ۇرىمجىدەن اتتانىپ، ليانيۇنگاڭ - قورعاس جوعارى جىلدامدىقتى تاس جولىن (G30) بويلاپ، باتىسقا بەت الدى، جول بويى سانجى، شيحۋ، بۇراتالانى باسىپ ءوتىپ، ليانيۇنگاڭ - قورعاس جوعارى جىلدامدىقتى تاس جولىنىڭ ەڭ باتىس بولەگى − قورعاسقا جەتتى، جول بويى شينجياڭنىڭ رەفورما جاساۋ، دامۋ امالياتىن ۇعىسىپ، ەكونوميكانىڭ، قوعامنىڭ جوعارى ساپالى دامۋىنداعى زور وزگەرىستەردى كوردى.
تەحنيكادا ەڭ ماڭداي الدى جاڭا ماتەريال وندىرۋشىدەن ساۋداگەر شاقىرىپ قارجى ەنگىزۋدە جاڭادان قونىس تاپقان كاسىپورىنعا دەيىن، ونان ارى ەسىكتى اشىق ۇستاۋ ارقىلى گۇلدەنگەن شەكارا وتكەلى قالاسىنا دەيىن...ءبىر جوعارى جىلدامدىقتى تاس جول تيانشاننىڭ سولتۇستىك بوكتەرىندەگى ومىرشەڭدىك كۇشكە تولى قالا شوعىرىن تۇتاستىرىپ، ساۋداگەرلەر مولىنان شوعىرلانعان، كاسىپ سالاسى گۇلدەنىپ - كوركەيگەن اسەم كارتينانىڭ سۇلباسىن تۇلعالادى.
زات اينالىمى ىركىلىسسىزدەنىپ، جوعارى ءونىمدى ءارى قولايلى بولدى
6 - اي كەلىسىمەن ەلەكتروندى ساۋدا تۇعىرىنىڭ قاۋىرت ساتۋ مەزگىلىنىڭ جەتىپ كەلۋىمەن، شينجياڭ (سانجى) ازيا - ەۆروپا حالىقارالىق زات اينالىمى باقشاسىنىڭ جەدەل جولداما زات اينالىم كاسىپورنى قاتتى قاربالاستىققا ءتۇستى.
يۋانتۇڭ جەدەل جەتكىزۋدىڭ، جۇڭتۇڭ جەدەل جەتكىزۋدىڭ ولكە دارەجەلى تاراتۋ ورتالىعى وسى زات اينالىمى باقشاسى رايونىندا. كۇن سايىن ارلى - بەرلى قايشالىسقان جۇك اۆتوكولىكتەرى ليانيۇنگاڭ - قورعاس جوعارى جىلدامدىقتى تاس جولى ارقىلى بۇكىل مەملەكەتتىڭ جەر - جەرىنەن كەلگەن جولدامالاردى وسى اراعا جيناپ، اۆتوماتتانعان ءبولۋ جەلىسى ارقىلى ايىرىپ، مەجەلى جەرىنە دالمە - ءدال تاراتىپ جەتكىزەدى؛ سونىمەن بىرگە تيانشان الابىنداعى قىرۋار اۋىل شارۋاشىلىعى قوسىمشا ونىمدەرىن ەلىمىزدەگى وزگە ولكەلەرگە تاسيدى.
”6 - ايدان بەرى ءبىز وتكەرمەلەگەن جولداما سانى جايشىلىقتاعىدان ％10 اينالاسىندا ارتتى. وسى جولدامالار شار تاراپقا تۇتاسقان جوعارى جىلدامدىقتى تاس جول تورى ارقىلى تۇتىنۋشىلاردىڭ قولىنا تەز جەتەدى“، - دەدى شينجياڭ تيانيۋان جۇڭتۇڭ زات اينالىمى شەكتى سەرىكتەستىگى حاۋىپسىزدىك ءبولىمنىڭ ديرەكتورى سۇن ليمين.
سانجى قالاسى ءۇرىمجى قالاسىنان 30 نەشە كيلومەتر قاشىقتىقتا، تيانشاننىڭ سولتۇستىك بوكتەرىندەگى قالا شوعىرىنىڭ ءبىرى. قاريتانى اشىپ قاراساڭىز، ليانيۇنگاڭ - قورعاس جوعارى جىلدامدىقتى تاس جولى ءۇرىمجى، سانجى حۇيزۋ اۆتونوميالى وبلىسى، بۇراتالا موڭعۇل اۆتونوميالى وبلىسى، ىلە قازاق اۆتونوميالى وبلىسى سياقتى تيانشاننىڭ سولتۇستىك بوكتەرىندەگى قالالاردى ءبىر - بىرىمەن بايلانىستىرعان. تارام - تارام تاس جول تورى بەينە قان تامىر سياقتى، وسى جەردەگى ومىرشەڭدىك كۇشكە تولى قالا شوعىرلارىن جالعاستىرعان. جۇك اۆتوكولىكتەرى ءتۇرلى زاتتاردى تولتىرا تيەپ، قالالار اراسىندا دامۋعا قاجەتتى ءناردى جەتكىزۋدە.
”13 - بەسجىلدىق“ مەزگىلىندە وسى قالالار تاماشا ناتيجە تىزىمدىگىن تاپسىردى. ”13 - بەسجىلدىق“ مەزگىلىندە ءۇرىمجى قالاسىنىڭ وڭىرلىك ءوندىرىس جالپى ءونىم قۇنى 300 ميلليارد يۋاندىق ءىرى وتكەلدەن ءوتىپ، 2015 - جىلعى 233 ميلليارد 80 ميلليون يۋاننان 2020 - جىلعى 350 ميلليارد يۋانعا ارتىپ، جىلدىق ورتاشا ارتۋى ％6.2 بولدى؛ سانجى وبلىسىنىڭ وڭىرلىك ءوندىرىس جالپى ءونىم قۇنى 2015 - جىلعى 94 ميلليارد 34 ميلليون يۋاننان 2020 - جىلعى 138 ميلليارد 725 ميلليون يۋانعا ارتىپ، جىلدىق ورتاشا ارتۋى ％6.3 بولدى؛ ىلە وبلىسىنىڭ وڭىرلىك ءوندىرىس جالپى ءونىم قۇنى 2015 - جىلعى 149 ميلليارد 550 ميلليون يۋاننان 2020 - جىلعى 230 ميلليارد 200 ميلليون يۋانعا ارتتى، جىلدىق ورتاشا ارتۋى ％6.6 بولدى...
ءبىر قىدىرۋ ەكونوميكالىق كورسەتكىش تيانشاننىڭ سولتۇستىك بوكتەرىندەگى قالالار شوعىرىنىڭ شينجياڭنىڭ ەكونوميكا، عىلىم - تەحنيكا، وقۋ - اعارتۋىندا كۇشى مىعىم، كاسىپ سالاسى نەگىزى بەرىك دامۋ ءوڭىرى ەكەنىن اڭعارتتى. جاڭا دامۋ ۇستانىمىنىڭ ۇزدىكسىز تياناقتانۋىنا، تامىر تارتۋىنا ىلەسە، تيانشاننىڭ سولتۇستىك بوكتەرىندەگى قالالار شوعىرىنىڭ جوعارى ساپالى دامۋى، ءسوز جوق، جاڭا كەرەمەتتەر جاراتادى.
كاسىپ سالاسى شوعىرلانىپ، ونىمدىلىگى كورنەكتىلەنە ءتۇستى
6 - ايدىڭ 12 - كۇنى شيحۋ قالاسىندا كايساي بيولوگيا (شيحۋ) سەرىكتەستىگىنىڭ ءوندىرىس جەلىسى بيولوگيالىق مەتيل اميل ديامين، پولي اميد جانە پولي ەستەر امين وندىرۋدە، وسى جاڭا ماتەريالدار ەلىمىزدىڭ بيولوگيا تەحنيكاسىنىڭ ونەركاسىپ جانە ماتەريال سالاسىنداعى جاڭا ناتيجەسى. پولي اميد ونىمدەرىن توقىماشىلىق، اۆتوموبيل، ەلەكترون، ەلەكتر اسپاپتارى سالاسىندا كەڭ كولەمدە قولدانۋعا بولادى.
”ءبىز شيحۋ قالاسىنا ىرگە تەبۋدى تاڭداۋىمىز، ءبىر جاعىنان، قاتىناس تورىنىڭ جان - جاققا تۇتاسقان ابزال شارت - جاعدايىن، ەندى ءبىر جاعىنان، شيكى ماتەريالمەن قامداۋدىڭ جەتكىلىكتى بولۋىن كوزدەدىك. شيحۋ كۇيتۇن، مايتاۋمەن ىرگەلەس، ءبىز وندىرىسكە قاجەت ەتەتىن باسىم كوپ شيكى ماتەريالدار قاجەتىن قاعاناتتاندىرا الادى“، - دەدى كايساي بيولوگيا (شيحۋ) سەرىكتەستىگىنىڭ جاۋاپتىسى ۋاڭ حۇڭبو.
كۇيتۇن - بەيتۇن تەمىر جولى، ليانيۇنگاڭ - قورعاس جوعارى جىلدامدىقتى تاس جولى، مايتاۋ - كۇشار تاس جولى سياقتىلار شيحۋدا توعىسادى. شيحۋدىڭ 10 مينۋتتىق ەكونوميكالىق شەڭبەرى مايتاۋ، كۇيتۇن، شيحۋ قالا شوعىرىن قامتىسا؛ 2 ساعاتتىق ەكونوميكالىق شەڭبەرى تيانشاننىڭ سولتۇستىك بوكتەرىندەگى دامۋى ەڭ تەز بولعان اۋدان، قالالاردى قامتيدى؛ 4 ساعاتتىق ەكونوميكالىق شەڭبەرى ىشىندە قورعاس، باقتى، الاتاۋ ساعاسى، دولاتى، جەمەنەي سياقتى 5 وتكەل بار.
ۋاڭ حۇڭبو مىنالاردى ءبىلدىردى: سەرىكتەستىكتىڭ تومەنگى بۋىنداعى قاريدارىنىڭ كوپ ساندىسى ەل ىشىندەگى ونەركاسىپ نەگىزى ءبىرشاما كۇشتى ولكەلەرگە تارالعان. بازارلانۋدى جالپىلاستىرۋ تۇرعىسىنان كوز جىبەرگەندە، شيحۋدىڭ قاتىناس تورابى ىڭعايلى، ونىمدەردى تاسىمالداۋى توتەنشە قولايلى.
6 - ايدىڭ 11 - كۇنى ءۇرىمجى ەكونوميكالىق - تەحنيكالىق اشۋ رايونىنداعى (توۋتۇنحى رايونى) جىڭۋي شينجياڭ جاڭا ماتەريالدار كاسىپ سالاسى باقشاسى جوعارى نازىك كابەل سەحى ىشىندە جىلدىق ءونىمى 100 مىڭ توننا كەلەتىن نازىك مىس جىپشەسىن ءوندىرۋ جەلىسى ءتارتىپتى اينالىس جاساپ جاتتى. وسى كاسىپ سالاسى باقشاسىندا، ءبىر مىس كەسەگى مانەرلەنگەننەن كەيىن، ديامەترى 1.76 ميلليمەتردەن 3.0 ميلليمەترگە دەيىنگى ۇقساماعان مىس جىپشەلەرىنە اينالادى. 70 نەشە كۇننەن كەيىن وسى سەرىكتەستىكتىڭ ۇلاسپالى قۇيۋ، ۇلاسپالى شىڭاۋ ءوندىرىس جەلىسى وندىرىسكە قوسىلۋىمەن، وسى مىس جىپشەلەرى ونان ارى فورماسىن وزگەرتىپ، نانومەتر مىس سىمى بولىپ مانەرلەنىپ، جوعارى دارەجەلى ەلەكتروندى ماتەريالعا اينالادى، ءتىپتى، عارىش، اۆياتسيا نازىك اسپاپتارىن جاساۋعا پايدالانىلادى.
ليانيۇنگاڭ - قورعاس جوعارى جىلدامدىقتى تاس جولىن بويلاپ باتىسقا قاراي جۇرگەندە، كايساي بيولوگياسى، جىڭۋي جاڭا ماتەريالدارى سياقتى كاسىپورىندار وتە كوپ. جۋىق جىلداردان بەرى جاڭا ەنەرگيا جابدىقتارى، اۆتوموبيل جاساۋ، زەردەلى تەرمينال، جاڭا ماتەريال سياقتى سالالارداعى كاسىپورىندار ارت - ارتىنان ىرگە تەۋىپ، ليانيۇنگاڭ - قورعاس جوعارى جىلدامدىقتى تاس جولىنىڭ بويىنداعى اۋدان، قالالاردىڭ كاسىپ سالاسىن شوعىرلاندىرۋ ءونىمى تەز كورنەكتىلەندى.
باتىسقا قاراي ەسىك اشۋ قادامى تەزدەدى
ليانيۇنگاڭ - قورعاس جوعارى جىلدامدىقتى تاس جولى شىعىستا ليانيۇنگاڭنان باستالىپ، باتىستا قورعاس قالاسىنا جەتەدى، شىعىس، ورتا، باتىس بولىكتى ەندەي وتكەن قاتىناس ءتۇيىنى رەتىندە، جۇڭگونىڭ سىرتقا ەسىك اشۋ ءورىسىن كەڭەيتۋىندەگى، وتە - موتە، باتىسقا قاراي ەسىك اشۋىنداعى ماڭىزدى ارنا سانالادى.
6 - ايدىڭ 16 - كۇنى قورعاس قالاسىنداعى ءمالىم ءبىر سىرتقى ساۋدا مانەرلەۋ سەرىكتەستىگى وندىرگەن بۇرشاق بالدىرشاسى، بۇرشاق جىپشەسى، شەكىلدەۋىك سياقتى ونىمدەر اۆتوكولىككە تيەلۋ الدىندا تۇردى، بۇل زاتتار قورعاس وتكەلىنە جەتكىزىلىپ، جۇڭگو - ەۆروپا كەزەكشى پويەزىمەن ورتا ازيا بازارىنا تاسىمالدانادى.
2012 - جىلى باس ءبولىمى قۇلجا قالاسىنا ورنالاسقان وسى سەرىكتەستىك قورعاستا قارجى قوسىپ مانەرلەۋ ءوندىرىس جەلىسىن سالۋعا بەكيدى. ”ءبىز قورعاستا مانەرلەپ ەكسپورتقا شىعارساق، تاسىمال اقىسىنىڭ جارتىسىنان كوبىن ۇنەمدەپ قالامىز“، - دەدى وسى كاسىپورىن ءوندىرىس زاۆودىنىڭ باستىعى لياڭ فىڭ.
وزدەرىنىڭ مانەرلەۋ زاۆودىنان سىرت، وسى كاسىپورىن ەل ىشىندەگى قىرۋار قوسىمشا ازىق - تۇلىكتەردى ۋاكىلاتان ەكسپورتقا شىعارادى. وسى ەل ءىشىنىڭ جەر - جەرىنەن كەلگەن زاتتاردىڭ كوپ ءبولىمى ليانيۇنگاڭ - قورعاس جوعارى جىلدامدىقتى تاس جولىمەن قورعاسقا تاسمالدانىپ اكەلىنگەن.
”قورعاس پەن الماتىنىڭ اراسى 400 كيلومەترگە دە جەتپەيدى. وسى جىلدارى ءبىز ليانيۇنگاڭ - قورعاس جوعارى جىلدامدىقتى تاس جولىنا سۇيەنىپ قورعاسقا تاسىمالداپ اكەلەمىز، ونان تاعى قورعاس ارقىلى الماتىعا جەتكىزەمىز، يكەمدى قاتىناس بىزگە كوپتەگەن يگىلىك الا كەلدى“، - دەدى لياڭ فىڭ.
بۇراتالا قالاسىندا تۇراتىن ءمالىم ءبىر جارتىلاي وتكىزگىش ينتەگرالدى تىزبەك جانە ەلەكتروندى تۇتىنۋ ءوندىرىس كاسىپورنى دا دامۋدىڭ جىلدام جولىنا ءتۇستى. ”ءبىر رەتكى كورمە - ساتۋ جارمەڭكەسىندە ءبىز ورتا ازيالىق قاريداردىڭ تاپسىرىسىن قابىلدادىق. ۇعىسۋ ارقىلى ءبىز ورتا ازيا مەملەكەتتەرىنىڭ ەلەكتروندى تۇتىنۋ تۇرىندەگى ونىمدەرگە قاجەتىنىڭ ەرەكشە زور ەكەنىن بايقادىق، سونىمەن 800 ميلليون يۋان قارجى قوسىپ بۇراتالادان زاۆود سالدىق، 2020 - جىلى ءوندىرىس ءونىم قۇنى 400 ميلليون يۋاننان استامعا جەتتى. قازىرگى تاپسىرىس مولشەرىنەن قاراعاندا، بيىلعى ءوندىرىس ءونىم قۇنىنىڭ ءبىر ميلليارد يۋان بولاتىندىعى مەجەلەنۋدە“، - دەدى وسى كاسىپورىننىڭ وندىرىسكە جاۋاپتىسى لو گۇييوۋ.
باييمىن دەسەڭ الدىمەن جول سال. 2020 - جىلدىڭ سوڭىنا دەيىن شينجياڭ جوعارى جىلدامدىقتى تاس جولىنىڭ جالپى ۇزىندىعى 5500 كيلومەتردەن استى، جوعارى جىلدامدىقتى تاس جولدىڭ نەگىزگى تۇلعاسى قالىپتاسىپ ۇلگىردى. جىبەك جولى ەكونوميكالىق بەلدەۋى وزەكتى رايونى قۇرىلىسىن جەبەۋ بارىسىندا، شينجياڭنىڭ جەر - جەرى شار تاراپپەن تۇتاسقان قاتىناس جول تورابىنا سۇيەنىپ، زات اينالىمى ىركىلىسسىزدىگىن جەبەپ، ەكونوميكانىڭ جوعارى ساپالى دامۋىنا بەرىك نەگىز قالاۋدا.
