لي باۋگو:
عىلىم - تەحنيكانىڭ كىلتىمەن تابىستىڭ قۇپياسىن اشتى
□ شينحۋا اگەنتتىگىنىڭ ءتىلشىسى ۋاڭ كۇن
لي باۋگو (الدىڭعى قاتار سولدا) حىبەي ولكەسى نەيچيۋ اۋدانى گاڭدي قىستاعىندا قىستاق تۇرعىندارىنا جەمىس اعاشىن بۇتاۋ بىلىمدەرىن تۇسىندىرۋدە. شينحۋا اگەنتتىگىنىڭ ءتىلشىسى جۋ شۇيدۇڭ تۇسىرگەن
جاز ورتاسىنداعى تايحاڭشان تاۋلى وڭىرىندە تاۋ - تاس بىتكەن جاپ - جاسىل نۋ بولىپ جايقالىپ تۇر. حىبەي ولكەسى شيڭتاي قالاسىنىڭ باتىس بولىگىندەگى تاۋلى وڭىرگە ورنالاسقان چياننانيۇي قىستاعىنداعى الما اعاشتارىنىڭ بۇتاقتارى سامسىعان جەمىسكە تولعان. چياننانيۇي قىستاعىنىڭ ورمان شارۋاشىلىعى تەحنيگى گو حايچيڭ تەبىرەنە بىلاي دەدى: ”ءبىزدىڭ قىستاعىمىزداعى قازىرگى ميۋا باق تاۋىن لي باۋگو مۇعالىمنىڭ قاجىرلى ەڭبەگىنەن بولە قاراۋعا بولمايدى، ول چياننانيۇي قىستاعىنا تامىر تارتىپ، بىزگە اعاش باپتاۋدىڭ كوپتەگەن تەحنيكالارىن قول ەكى ۇيرەتتى“.
لي باۋگو كوزى تىرىسىندە حىبەي اۋىل شارۋاشىلىعى داشۋەسىنىڭ پروفەسسورى، دوكتورانت جەتەكشىسى بولعان. ول تايحاڭشان تاۋلى وڭىرىندەگى ەكولوگيانى جونگە سالۋ مەن بۇقارانى كەدەيلىكتەن ارىلتۋدى، دوڭگەلەك داۋلەتتىلىككە جەتكىزۋدى ومىرلىك تالپىنىسى ەتىپ، جىلىنا نەگىزگى ساتىدا 200 كۇننەن استام ۋاقىت تۇرىپ، ءبىر ميلليون 400 مىڭ مۋ كەلەتىن تاقىر تاۋعا جاسىل جەلەك جاۋىپ، 100 مىڭ شارۋانى كەدەيلىكتەن ارىلىپ، بايۋعا باستادى.
لي باۋگو ۇنەمى: ”مەن اۋىلدا ەسەيدىم، بۇرىن ءۇيىمىز قاتتى كەدەي بولدى، سوندىقتان مەن بۇقارانىڭ كەدەي بولعانىن كورگىم كەلمەيدى. مەن مەملەكەت جوعارى مەكتەپ ەمتيحانىن قالپىنا كەلتىرگەن سوڭ باۋلىپ شىعارعان تۇڭعىش كەزەك داشۋە وقۋشىسىمىن، ەگىن جانە ورمان شارۋاشىلىعى ماماندىعىن وقىدىم، ۇيرەنگەن بىلىمدەرىممەن شارۋالارعا بىردەڭە ىستەپ بەرۋگە ءتيىسپىن“، - دەيتىن.
1958 - جىلى لي باۋگو حىبەي ولكەسى حىڭشۇي قالاسى ۋ - ي اۋدانىنداعى ءبىر شارۋا شاڭىراعىندا دۇنيە ەسىگىن اشقان. 1981 - جىلى جوعارى مەكتەپ ەمتيحانى قالپىنا كەلتىرىلگەننەن كەيىنگى العاشقى كەزەك داشۋە وقۋشىسى رەتىندە، لي باۋگو حىبەي ورمان شارۋاشىلىعى ارناۋلى تەحنيكۋمىنان (حىبەي اۋىل شارۋاشىلىعى داشۋەسى ورمان شارۋاشىلىعى شۋەيۋانىنىڭ ارعى تەگى) وقۋ تاۋىسقان سوڭ مەكتەپتە قالىپ وقىتۋشى بولدى. قىزمەتكە قاتىناسىپ، 10 نەشە كۇننەن كەيىن - اق ول قىزمەتتەستەرىمەن بىرگە تايحاڭشانعا بارىپ، تاۋلى ءوڭىردى اشۋ تۋرالى زەرتتەۋمەن اينالىسادى.
لي باۋگو ىلگەرىندى - كەيىندى 28 ءتۇرلى زەرتتەۋ جەتىستىگىنە قول جەتكىزىپ، ولكە - مينيسترلىك دارەجەلىدەن جوعارى 18 ءتۇرلى سيلىقپەن ماراپاتتالدى، ونىڭ تەحنيكاسىنىڭ جالپى قولدانىلۋ اياسى 18 ميلليون 260 مىڭ مۋعا جەتىپ، تاۋلى وڭىردەگى شارۋالاردىڭ كىرىستەرىن 5 ميلليارد 850 ميلليون يۋان ارتتىرۋعا جەتەكتەدى. توپىراقتى جيناۋ، اعىنداردى جيناۋ دەيتىن ”ەكى جيناۋ“ تەورياسىن زەرتتەپ ورتاعا قويۋ جۇمىسىنا ارالاسىپ، شيڭتايدىڭ چياننانيۇيىنىڭ ورمانمەن كومكەرىلۋ مولشەرىن ％90.7كە، جاسىلمەن كومكەرىلۋ مولشەرىن ％94.6كە جەتكىزدى.
ورمان شارۋاشىلىعى تەحنيكاسىن جالپىلاستىرۋ جاعىندا لي باۋگو نە قاجەتتىڭ بارىنە دايىن تۇرۋعا تاباندى بولىپ، ساباق سويلەگەنى ءۇشىن شارۋالاردان ەشقاشان ءبىر تيىن اقى الىپ كورگەن جوق، كاسىپورىنداردان دا ەشقانداي جارنا ۇلەسىن ۇستاعان ەمەس. لي باۋگو: ”اتاق - داڭق كوزدەمەسەڭ، پايدا ءۇشىن ىستەمەسەڭ، بار پەيىلىڭدى بۇقاراعا ارناساڭ عانا، شارۋالار ساعان سەنەدى، سەنىڭ سوزىڭە قۇلاق اسادى“، - دەپ قارادى.
مەيلى قاشان، قاي جەردە بولسىن، تانىسىن ءيا تانىماسىن، ءوزىنىڭ اتىن ەستىپ اقىل - كەڭەس الۋعا كەلگەن شارۋالارعا ول ەشقاشان دا سەلقوس قارامادى، بارلىعىنا شىن نيەت، رياسىز پەيىلىمەن كومەكتەسىپ، ءتۇسىندىرىپ، باسقارۋ جۇمىستارىنا جاردەمدەستى.
”اۋىلداستاردىڭ تەحنيكاعا، بىلىمگە ىنتىزار جانارلارىن كورگەندە مەن شىنىمەن دە كەتۋگە قيمايمىن“. لي باۋگو ءوزىنىڭ كوممۋنيستىك پارتيا مۇشەسى ەكەندىگىن، شارۋا ۇلى ەكەندىگىن ەسىندە ماڭگى بەرىك ساقتادى، شارۋالار ءۇشىن ويداعىداي قىزمەت ەتۋ ونىڭ ەڭ ۇلكەن جاۋاپكەرشىلىگى ەدى.
لي باۋگو بار ىنتا - پەيىلىمەن حالىق ءۇشىن قىزمەت ىستەۋدى باستى ماقسات ەتۋگە تاباندى بولىپ، كەدەيلەردى سۇيەمەلدەۋدەن قامال الۋدىڭ جانە عىلىم - تەحنيكادا جاڭالىق اشۋدىڭ ءبىرىنشى شەبىندە ۇزاق ۋاقىت قايراتتانا شايقاس جۇرگىزىپ، عۇمىرلىق زەيىن - قۋاتىن تاۋلى رايونداعى ەكولوگيا قۇرىلىسىنا جانە عىلىم - تەحنيكا ارقىلى حالىقتى بايىتۋ ىسىنە ارناپ، ءوزىنىڭ ونەگەلى ىستەرىمەن كوممۋنيستىك پارتيا مۇشەسىنىڭ تاڭداۋلى قاسيەتىن ايگىلەدى.
لي باۋگو ىلگەرىندى - كەيىندى ”مەملەكەتتىك تاڭداۋلى كوممۋنيستىك پارتيا مۇشەسى“، ”رەفورما اتويشىسى“، ”ەڭ ارداقتى كۇرەسكەر“، ”ءداۋىر ونەگەسى“، ”كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋدىڭ مەملەكەتتىك ونەگەسى“، ”مەملەكەتتىك وزات قىزمەتكەر“، ”مەملەكەتتىك وزات وقىتۋشى“ سياقتى اتاقتارعا يە بولدى. 2019 - جىلى وعان ”حالىق ونەگەسى“ مەملەكەت داڭق اتاعى بەرىلدى.
لي باۋگونىڭ ورىندالماي قالعان ىستەرىنىڭ ءىزباسارلارى بار. حىبەي اۋىل شارۋاشىلىعى داشۋەسى ورمان شارۋاشىلىعى شۋەيۋانىنىڭ كومەكشى زەرتتەۋشىسى ليۋ ياڭ لي باۋگونىڭ وقۋشىسى، ول الما اعاشىن ەگۋگە باعىتتاي وتىرىپ، شارۋالاردىڭ جەمىستىڭ ساپاسىن كوتەرۋى ءۇشىن جوبا جاساۋمەن قويماي، شارۋالاردىڭ جۇمساق شىلان، تۇكتى شاپتول، كۇزگى المۇرت سياقتى جەمىس تۇرلەرىندە جاڭالىق اشۋىنا جەتەكشىلىك ەتەدى.
”ءبىز لي باۋگو مۇعالىم كەزىندە جەتەكشىلىك ەتكەن وي جەلىسى بويىنشا، تاۋلى وڭىردەگى جەمىس شارۋالارىن جەمىس اعاشتارىنا ءبىر تۇتاس باپتاۋ جۇرگىزۋگە جەتەكتەپ، زالالسىز تەحنيكا قولدانىپ، سونىمەن بىرگە زالالسىز جاسىل ءونىم ساۋدا ماركاسىن تىركەتىپ، جەمىس ونىمدەرىنىڭ قوسىمشا قۇنىن ونان ارى جوعارىلاتىپ، تاۋ قىستاقتارىنداعى اناعۇرلىم كوپ بۇقارانى كىرىستەرىن ارتتىرىپ، بايۋعا باستايمىز“، - دەيدى ليۋ ياڭ.
(شينحۋا اگەنتتىگىنىڭ 6 - ايدىڭ 14 - كۇنى شىجياجۋاڭنان بەرگەن حابارى)
