جاڭ فۋچيڭ:
تاۋداي بەرىك سەنىم، اينىماس اۋەلگى ماقسات
□ شينحۋا اگەنتتىگىنىڭ ءتىلشىسى چىڭ مين تۇسىرگەن
جاڭ فۋچيڭ كونە ۇلگىدەگى اسكەري كيىم كيىپ اسكەري سالەم بەرۋدە (ماتەريال سۋرەت).
شينحۋا اگەنتتىگىنىڭ 6 - ايدىڭ 15 - كۇنى ۋحاننان بەرگەن حابارى (ءتىلشى تان يۋانبين). كوپتەگەن ادامنىڭ كوڭىل تۇكپىرىندە جاڭ فۋچيڭنىڭ ەسىمى جەتكىزگەن تەبىرەنىس، مۇنان تۋعان اسەر ءالى دە جالعاسۋدا.
سوعىس قاھارمانى، ”رەسپۋبليكا وردەنىنىڭ“ يەگەرى جاڭ فۋچيڭ بيىل 97 جاسقا كەلدى. 2019 - جىلى 3 - اي مەن 4 - اي ارالىعىندا جاڭ فۋچيڭنىڭ اسەرلى ىزگى ىستەرى بىرتىندەپ اشىلىپ، جالپى جۇرتقا جاريا بولدى. پارتيا تاريحىن ۇيرەنۋ تاربيەسى ورىستەتىلگەننەن بەرى بۇكىل ەلدەن 10 مىڭداعان پارتيالى كادر حۋبەيدىڭ لايفىڭ اۋدانىنداعى ۇلتتىق مۇراجايعا كەلىپ، جاڭ فۋچيڭنىڭ العاباسار ىزگى ىستەرى كورمە سارايىن ەكسكۋرسيالادى.
جاسى ۇلعايىپ، قايراتى قايتقانىمەن، تاۋداي بەرىك سەنىمى وزگەرگەن جوق، اينىماس اۋەلگى ماقساتى وزگەرگەن جوق. داڭققا يە بولعانىمەن، ول ءالى دە سول قاراپايىم دا كىرشىكسىز، اتاق - داڭققا قۇمارتپايتىن جاڭ فۋچيڭ.
دۇڭ سۇنرۇي سياقتى سوعىس قاھارمانى
1924 - جىلى 12 - ايدا شانشيدىڭ حانجۇڭىنىڭ ياڭشيان اۋدانىندا تۋعان جاڭ فۋچيڭ باتىس سولتۇستىكتى ازات ەتۋ سوعىسىندا ەلەۋلى ەڭبەك سىڭىرگەن، ”دۇڭ سۇنرۇي سياقتى سوعىس قاھارمانى“.
1948 - جىلدىڭ باسىندا يچۋان شايقاسى باستالادى. گومينداڭنىڭ قايتا ۇيىمداستىرىلعان 90 - شىسى ۋازى كوشەسىندە ارميامىزدىڭ توسقاۋىل قورشاۋىنا ءتۇسىپ، جويىلادى. وسى شىدا قارا جۇمىس ىستەيتىن جۇمىسشى بولعان، ارميامىز ۇيگە قايتسا جول اقىسىن بەرەمىز دەپ ءتيىمدى ساياسات شىعارسا دا، جاڭ فۋچيڭ تايسالماستان توڭكەرىسكە قاتىناسۋدى تاڭداپ، قاھارمان اسكەري ءبولىم 359 - لۇي 718 - تۋانىنىڭ ءبىر مۇشەسى بولادى.
الاسا دا ءالسىز، گومينداڭ وفيتسەرلەرى الىمسىنبايتىن جاڭ فۋچيڭ قاھارمان اسكەري بولىمگە قوسىلعان سوڭ وزگەرىپ، ەڭ سوڭىندا باتىلدىقپەن سوعىساتىن، باتىلدىقپەن جەڭەتىن ”سوعىس قاھارمانىنا“ اينالادى. 1948 - جىلى 8 - ايدا حۋتيشان شايقاسى باستالادى، تۇتقيىل شابۋىل گرۋپپاسىنىڭ باستىعى بولعان جاڭ فۋچيڭ ”جاۋدىڭ ءبىر بەكىنىسىن الىپ، جاۋدان 2 ادامدى اتىپ ءولتىرىپ، ءبىر پۋلەمەدتى قولعا تۇسىرەدى ءارى شەپتى بەكەمدەپ، ارت جاقتاعى اسكەري ءبولىمنىڭ ءساتتى العا ىلگەرىلەۋىنە مۇمكىندىك جاسايدى“. ول وسى سەبەپتى داڭقتى تۇردە شىدا 1 - دارەجەلى ەڭبەك كورسەتىپ، شىنىڭ ”سوعىس قاھارمانى“ اتاعىنا يە بولادى.
1948 - جىلى 11 - ايدا يۇڭفىڭچىڭ شايقاسى باستالادى. تاعى ءبىر رەت تۇتقيىل شابۋىل گرۋپپاسىنىڭ باستىعى بولعان جاڭ فۋچيڭ 2 قوپارعىش دوربا، ءبىر مىلتىق، ءبىر اۆتومات جانە 16 گرانات الىپ، ءتۇن ورتاسىندا بەكىنىس داۋالىنا ورمەلەپ شىعىپ، جاۋدىڭ 2 بەكىنىسىن تالقانداپ، اۋىر جارالانسا دا جالعىز ءوزى شەپتى تاڭ اتقانشا كۇزەتىپ، جاۋدىڭ قايتا تاپ بەرۋىن تالاي رەت تويتارادى. ول وسى سەبەپتى ارميادا 1 - دارەجەلى ەڭبەك كورسەتىپ، ارميا ماڭداي الدى ”سوعىس قاھارمانى“ اتاعى بەرىلەدى، سونداي - اق باتىس سولتۇستىك دالالىق سوعىس ارمياسى ەرەكشە دارەجەلى ەڭبەك جازادى.
باتىس سولتۇستىكتى ازات ەتۋ سوعىسىندا جاڭ فۋچيڭ ىلگەرىندى - كەيىندى ءبىر رەت ەرەكشە دارەجەلى ەڭبەك، 3 رەت 1 - دارەجەلى ەڭبەك، ءبىر رەت 2 - دارەجەلى ەڭبەك كورسەتىپ، 2 رەت ”سوعىس قاھارمانى“ اتاعىنا يە بولادى.
اتاق - مارتەبەسىن بۇلداماي، جۇرتتى باقىتقا بولەدى
ەشقانداي ءبىلىم الماعان جاڭ فۋچيڭ 1953 - جىلى 3 - ايدان 1954 - جىلى 12 - ايعا دەيىن ۇيىمنىڭ ورنالاستىرۋى بويىنشا، جۇڭگو حالىق ازاتتىق ارمياسى اۋە شابۋىلىنان ساقتانۋ اسكەري ءبولىمى مادەنيەت ورەسىن جىلدام جوعارىلاتۋ ورتا مەكتەبىنە كىرىپ وقيدى. 1955 - جىلى 1 - ايدا اسكەري قوسىننان بوساپ كاسىپ اۋىستىرعاننان كەيىن، ول ۇيىمنىڭ ورنالاستىرۋىنا باتىلدىقپەن بويسۇنىپ، قيىرداعى حۋبەيدىڭ ىنشى رايونىنا بارىپ قىزمەت ىستەيدى.
ول ايەلى سۇن يۇيلاندى ەرتىپ، ءۇش ولكەنىڭ تۇيىلىسىندەگى ىنشىنىڭ لايفىڭ اۋدانىنا تامىر تارتىپ، شايقاس مايدانىندا قان توگىپ قول جەتكىزگەن بارلىق داڭقتارىن شابادانعا سالىپ قۇلىپتاپ تاستايدى.
لايفىڭ اۋدانىنا كەلگەننەن كەيىن، جاڭ فۋچيڭ ىلگەرىندى - كەيىندى چىڭگۋان استىق - ماي بولىمشەسىنىڭ مەڭگەرۋشىسى، سانحۋ رايونىنىڭ ورىنباسار باستىعى، رايون باستىعى، قۇرىلىس بانكەسى لايفىڭ تارماق بانكەسىنىڭ ورىنباسار باستىعى سياقتى مىندەتتەردى وتەيدى. ول ۇلى ءىستىڭ ءبىر كەرپىشى بولۋعا پەيىل بولىپ، كۇن سايىن، جىل سايىن قۇلشىنا ۇلەس قوسىپ، تيتتەي دە رەنىش ءسوز ايتپايدى.
باستاماشىلدىقپەن ۇلگى كورسەتۋ ءۇشىن، ول ايەلى سۇن يۇيلاندى ءوزى جاۋاپتى بولعان سانحۋ رايونى قامداۋ - ساتۋ كووپەراتيۆىنەن جۇمىستان بوساۋعا بۇيىرىپ، ۇلكەن ۇلى جاڭ جيانگونى ماۋدۇڭ گۇڭشىسىنىڭ تۇمەن مۋلىق ورمان الاڭىندا زيالى جاس بولۋعا جىبەرەدى.
بۇقارانىڭ ءوزىن قابىلداۋىنا مۇمكىندىك جاساۋ ءۇشىن، ول ەڭ كەدەي گۇڭشى مۇشەسىنىڭ ۇيىنە قونىپ، كۇندىز گۇڭشى مۇشەسىمەن بىرگە اۋىر دەنە ەڭبەگىن ىستەسە، كەشتە جيىننان سوڭ، گۇڭشى مۇشەسىنە كومەكتەسىپ سۋ تاسىپ، جەر سىپىرادى.
ماۋدۇڭ گۇڭشىسىنىڭ گاۋدۇڭ باسقارۋ رايونىنا جايعاسقاننان كەيىن، بۇقارا ءجۇرىس - تۇرىستىڭ قولايسىز، سۋ ءىشۋدىڭ قيىن ەكەندىگىن اڭىس ەتەدى، ول گۇڭشى مۇشەلەرىن ەرتىپ توڭىرەكتىڭ ءتورت بۇرىشىنان سۋ قاينارىن ىزدەپ، 50دەن اسقانىنا قاراماستان، بەلىنە ۇزىن ارقان بايلاپ، تابيعي شۇڭقىرلاردىڭ تۇبىنەن سۋ ىزدەيدى. جول جاساۋعا ۇيىمداستىرىپ، گۇڭشى مۇشەلەرىمەن بىرگە جارتاستاردان شوي بالعامەن قۋىس اشادى.
سانحۋ رايونىنىڭ ورىنباسار باستىعى، رايون باستىعى بولعان كەزدە ول لاۋشىزىچياۋ سۋ ەلەكتر پۋنكتى قۇرىلىسىن ىلگەرىلەتىپ، 2 ءوندىرىس اترەتىنىڭ ”ەلەكتر قۋاتى داۋىرىنە“ قادام تاستاۋىنا مۇمكىندىك بەرەدى.
داڭققا يە بولسا دا قاسيەتىن وزگەرتپەدى
1985 - جىلى 1 - ايدا جاڭ فۋچيڭ ەڭ سوڭعى كەزەك قىزمەتىن ىستەپ بولعان سوڭ، قۇرىلىس بانكەسى لايفىڭ تارماق بانكەسىنىڭ ورىنباسار باستىعى ورنىنان دەمالىسقا شىقتى.
دەمالىسقا شىققاننان كەيىن جاڭ فۋچيڭ قاجىرلى دا قاراپايىم ستيلىن جالعاستىرىپ، كونە ۇيدە تۇرىپ، كونە ءۇي جيھازدارىن ىستەتىپ، كونە كيىم كيىپ، ۇنەمشىل تۇرمىس كەشىردى. ءبىر سىرلى شوڭكە مەن ءبىر شاباداندى ول 60 نەشە جىل ىستەتتى.
دەمالىسقا شىقسا دا، جاڭ فۋچيڭ ءاردايىم وزىنە قاتاڭ تالاپ قويدى. جاتىن بولمەسىندەگى كىتاپ ۇستەلىنە ۇيرەنۋ ماتەريالدارىن ءۇيىپ قويدى. ۇكىمەت قاراجاتىمەن ەمدەلۋ ساياساتىنان يگىلىكتەنەتىن ول ۇيىندەگىلەردىڭ ”پايدا تۇسىرۋىنەن“ ساقتانۋ ءۇشىن، ءدارى سالعان تارتپاسىن قۇلىپتاپ تاستاۋدان تايىنبادى.
2012 - جىلى جاڭ فۋچيڭ اۋرۋ سەبەبىنەن سول جاق اياعىن كەستىردى. بالالارىنىڭ ”پارتيا مەن حالىق ءۇشىن قىزمەت ىستەۋىنە“ ىقپال جاساماۋ ءۇشىن، 88 جاستاعى ول جاساندى اياق سالدىرىپ، جانتالاسا ءبىر جىل جاتتىعىپ، قايسارلىقپەن ورنىنان تۇردى.
ول جالىندى سوزگە جۇيرىك بولماسا دا، ايتقان ءاربىر ءسوزى سونشالىقتى قاراپايىم، ۇعىنىقتى، جۇرەككە تىكە ۇيالايدى.
60 نەشە جىلدا جاڭ فۋچيڭ شايقاستاعى وشپەس ەڭبەكتەرىن شابادان تۇبىنە جاسىرىپ، جۇرەگىنىڭ تەرەڭ تۇكپىرىنە ساقتاپ، ول تۋرالى اۋىز اشپادى، ونىڭ كەمپىرى مەن بالالارى دا حابارسىز بولدى. 2018 - جىلدىڭ سوڭىندا مەملەكەت قوسىننان بوساعان اسكەريلەردىڭ ينفورماتسياسىن تىزىمگە الۋدى ورىستەتكەندە عانا، جاڭ فۋچيڭنىڭ سوعىس قاھارمانى سالاۋاتى بايقالادى.
جاڭ فۋچيڭ ”مەملەكەتتىك تاڭداۋلى كوممۋنيستىك پارتيا مۇشەسى“، ”ەڭ ارداقتى كۇرەسكەر“، ”ءداۋىر ونەگەسى“ سياقتى داڭقتى اتاقتارعا يە بولدى ءارى ”رەسپۋبليكا وردەنى“ بەرىلدى. كوپتەگەن ابىرويى بولا تۇرسا دا، ول ءباز - باياعىسىنداي اۋەلگى ماقساتتان اينىمايتىن، ءوز قاسيەتىن ساقتاعان جاڭ فۋچيڭ؛ ءباز - باياعىسىنداي ”پارتيا مەن حالىق ءۇشىن بارىن قۇربان ەتەتىن جاڭ فۋچيڭ“.
1948 - جىلى 8 - ايدا شايقاس مايدانىندا پارتياعا كىرگەن وسى ساقا پارتيا مۇشەسى بىلاي دەيدى: ”مەن كوزىمنىڭ تىرىسىندە پارتيانىڭ سوزىنە باتىل قۇلاق اسامىن، پارتيا قايدا جۇمساسا سوعان بارامىن، پارتيا نە ىستە دەسە سونى ىستەيمىن“.
