كەدەيلىكتەن ارىلتۋ جولىنداعى زامانىمىزدىڭ ”يۇيگۇڭى“
شينحۋا اگەنتتىگىنىڭ ءتىلشىسى چىن گوجوۋ
بۇل 2020 - جىلى 7 - ايدىڭ 3 - كۇنى چۇڭچيڭ قالاسى ۋشان اۋدانى جۋشيان اۋىلى شياجۋاڭ قىستاعىندا تۇسىرىلگەن ماۋ شياڭليننىڭ سۋرەتى. □ سۋرەتتى شينحۋا اگەنتتىگىنىڭ ءتىلشىسى ۋاڭ چۋانچاۋ تۇسىرگەن
ءتورت جاعىن 1000 مەتردەن استام بيىك جالاما قۇز قورشاعان چۇڭچيڭ قالاسى ۋشان اۋدانى جۋشيان اۋىلى شياجۋاڭ قىستاعىندا 2 قاباتتىق ءبىر مۇراجاي بار، وندا شياجۋاڭدىقتاردىڭ تاۋ قوپارىپ، جول سالعان ەستەلىگى ساقتالۋدا.
ادامدار چينبا تاۋلى ءوڭىرىنىڭ قويناۋىنداعى شياجۋاڭ قىستاعىن ”شۇڭەتتەگى قىستاق“ دەپ اتايدى. كەزىندە جان - جاعىن قورشاعان جالاما قۇز اسىپ وتە الماس بيىك قورعان سياقتى شياجۋاڭدىقتاردى مىقتاپ قورشاپ العان ەدى. 400گە جۋىق شياجۋاڭ قىستاق تۇرعىندارىنىڭ تەڭ جارىمىنا جۋىعى ءومىر بويى تاۋدان شىعىپ كورمەگەن.
1997 - جىلى ماۋ شياڭلين قىستاق پارتيا ياچەيكاسىنىڭ شۋجيى بولىپ سايلانادى، ول تاۋدان شىعاتىن جول سالۋدى ورتاعا قويادى.
”ءبىز ەندى ءبۇيتىپ جارلى تۇرمىس كەشىرە بەرمەۋىمىز كەرەك!“. قىستاق تۇرعىندارى جينالىسىندا ول كوپشىلىكتى جىگەرلەندىرىپ بىلاي دەيدى: ”تاۋدى ءبىر سۇيەم قاشاساڭ، ءبىر سۇيەم كەڭەيەدى، ءبىر سارجان جول جاساساڭ، جول ءبىر سارجان ۇزارادى. ءبىز جاساپ بولا الماساق، كەلەر ۇرپاق جالعاستى جاسايدى، قاشاساقتا جولدى جاساۋىمىز كەرەك!“. جينالىستا ماۋ شياڭلين باس بولىپ ”ولىسپەي - بەرىسپەۋ حاتىنا“ قول قويىپ، ”جولدى سالمايىنشا بەل شەشپەۋگە“ انت بەرەدى.
جول جاساۋ ويلاعاننان الدەقايدا قيىن بولدى. اينالا تۇگەلدەي جالاما جارتاس، تابان تىرەر تياناق تابۋ وتە قيىن، جۇرەكتىلەر بەلىنە ارقان بايلاپ بامبۋك شارباققا ءتۇسىپ نەشە ءجۇز مەتر بيىك قۇزدىڭ شەتىنەن ۇڭعى سالىپ، الدىمەن بولماشى تابان تىرەر جەردى قوپارىپ اشىپ، ودان كەيىن تەسە، بولات بۇرعى جانە شوي بالعامەن تاستاردى قاشاپ ءتۇسىردى.
”استىڭعى جاق ءتۇپسىز قۇلاما ءارى ۇستىڭگى جاقتان ۇنەمى تاس - شاعىل دومالاپ تۇسەدى. ماۋ شياڭلين شۋجي ءبىرىنشى بولىپ العا شىعىپ، حاۋىپ - قاتەردى الاستاپ، بەلىنە ارقان بايلاپ قۇزعا تۇسكەندە بۇقارا دا وعان ىلەسىپ ءتۇسىپ كەتەتىن“، - دەدى سول جىلدارى جول سالۋعا قاتىناسقان قىستاق تۇرعىنى ياڭ يۋانديڭ.
سودان باستاپ وسى جولدى 7 جىل سالدى، وسى بارىستا 6 قىستاق تۇرعىنى جول سالۋ بارىسىندا ومىرلەرىن ارنادى.
قىستاق تۇرعىنى حۋاڭ حۇييۋاندى جەرلەۋ سالتىندا ماۋ شياڭلين داۋىسى دىرىلدەپ تۇرىپ كوپشىلىكتەن: ”ەگەر جولدى جالعاستى سالاتىن بولساق، بالكىم تاعى دا ءولىم - ءجىتىم تۋىلۋى مۇمكىن. بۇگىن كوپشىلىك پوزيتسيا بىلدىرىڭدەر، جولدى جالعاستى سالامىز با، جوق پا؟“ دەپ سۇرادى.
”سالامىز!“ دەپ بىرەۋ ايعاي سالدى. ءۇن قاتقان بۇل ادام حۋاڭ حۇييۋاننىڭ اكەسى حۋاڭ يكۇن بولاتىن.
سول جەردەگى بارلىق ادام قول كوتەرىپ ماقۇل بولدى.
2004 - جىلى ۇزىندىعى 8 كيلومەتر، كەڭدىگى 2 مەتر كەلەتىن تراكتور جولى اقىرىندا جالاما قۇزدان سالىندى.
”جولدا كولىك قاتىناعان كۇنى ماۋ شياڭلين شۋجي ءبىر كولىك تاۋىپ كەلىپ جولدى باسىنان اياعىنا دەيىن ءجۇرىپ شىقتى. قىستاقتاعى بارلىق ادام كولىككە ىلەسىپ ءجۇرىپ شىقتىق“، - دەدى قىستاق تۇرعىنى پىڭ رىنسۇڭ، - جولدىڭ اياعىنا شىققان كەزدە ماۋ شياڭلين جىلاپ جىبەردى، تۇتاس قىستاقتاعىلار دا جىلادى.
كەيىن جەرگىلىكتى ۇكىمەت ىلگەرىندى - كەيىندى شياجۋاڭ قىستاعىنىڭ جولىن كەڭەيتىپ، قاتتىلاندىرىپ بەكەمدەدى ءارى راشەتكە ورناتتى. شياجۋاڭ قىستاعىنان اۋدان قالاشىعىنا باراتىن ۋاقىت بۇرىنعى 2 كۇننەن ءبىر جارىم ساعاتتىڭ اينالاسىنا قىسقاردى.
2004 - جىلى تاس جولدا اۆتوكولىك قاتىناعان كەزدە، شياجۋاڭ قىستاعى ”كەدەيلىك قالپاعىن“ ءالى تاستاماعان، باسىم كوپ قىستاق تۇرعىندارىنىڭ تۇرمىسى ءالى دە كەدەيلىك سىزىعىنان تومەن ەدى. ماۋ شياڭلين كەدەيلىكتەن ارىلىپ اۋقاتتانۋ ءۇشىن، تەك جولعا سۇيەنۋگە كەلمەيتىنىن، ايتارلىقتاي كاسىپ سالاسى بولۋ كەرەكتىگىن انىق بىلەتىن.
ول اۋىل شارۋاشىلىعى ماماندارىن ۇسىنىس ەتىپ، شياجۋاڭ قىستاعىنىڭ توپىراعى، اۋا رايى، كۇن نۇرى سياقتىلارعا جان - جاقتىلى تەكسەرۋ - سارالاۋ جۇرگىزىپ، سوڭىندا اپەلسين، شاپتول، قاربىز سياقتى كەدەيلىكتەن ارىلۋدىڭ 3 ۇلكەن كاسىپ سالاسىن تۇراقتاندىردى. اۋدان دا جەمىس اعاشىن ەگۋ - باپتاۋ تەحنيك ماماندارىن جىبەرىپ، قىستاق تۇرعىندارىن ەرتىپ ءجۇرىپ تاربيەلەدى.
بىرنەشە جىل دەن قويا ءوسىرۋ ارقىلى بۇكىل قىستاقتىڭ 650 مۋدان ارتىق جەرىندەگى اپەلسين كاسىبىنەن العاشقى ونىمدىلىك كورىنە باستادى. 2015 - جىلى شياجۋاڭ قىستاعى تۇتاس قىستاق بويىنشا كەدەيلىكتەن ارىلدى؛ 2020 - جىلى بۇكىل قىستاقتىڭ جان باسىندىق ورتاشا كىرىسى 13 مىڭ يۋاننان استى.
2021 - جىلى 2 - ايدىڭ 25 - كۇنى ماۋ شياڭلين بەيجيڭ حالىق سارايىنا كىردى. وعان پارتيا ورتالىق كوميتەتى، مەملەكەتتىك كەڭەس ”مەملەكەتتىك كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋ ۇلگىسى“ داڭق اتاعىن بەردى.
”بۇل داڭق ارقامداعى جۇكتى ءتىپتى دە اۋىرلاتتى، بۇدان كەيىن اۋىلداستاردىڭ قارىمجىسىن قايتارۋعا ءتىپتى دە قۇلشىنىس جاسايمىن“، - دەدى ماۋ شياڭلين.
قىستاققا قايتقان سوڭ، ول اۋىلداستارمەن بىرگە اۋىل - قىستاقتى گۇلدەندىرۋدىڭ جاڭا كاسىپ سالاسىن جوسپارلادى: قىستاقتىڭ قونىس ورتاسىن جاقسارتىپ، ساياحاتشى قابىلداۋ نەگىزدىك قۇرىلعىلارىن كەمەلدەندىرىپ، اۋىل - قىستاق ساياحاتىن دامىتۋ. سول جىلعى سياقتى شياجۋاڭ قىستاعى تاعى دا قىستاق تۇرعىندار جينالىسىن اشتى. قىستاق تۇرعىندارى وسى ساقا پارتيا مۇشەسىنىڭ باستاۋىندا تاعى ءبىر رەت سەرت بەردى: ”اۋقاتتانبايىنشا، بەل شەشپەيمىز!“.
(شينحۋا اگەنتتىگىنىڭ 6 - ايدىڭ 20 - كۇنى چۇڭچيڭنان بەرگەن حابارى)
