□ انار بۇلت / شينجياڭ گازەتىنىڭ تىلشىلەرى جىڭ جو، ۋاڭ نا
”مەن شينجياڭنىڭ ۇزدىكسىز دامىپ، العا باسقان ءوڭىر ەكەندىگىن، شينجياڭداعى ءار سالادا قول جەتكەن دامۋ تابىستارىن كوردىم. مەيلى جۇڭگو ۇكىمەتى شينجياڭنىڭ بولاشاق دامۋى جونىندە نەندەي جوبا قولدانسا دا، شينجياڭنىڭ، ءسوز جوق، مۇنان دا جاقسى داميتىندىعىنا سەنۋگە تولىق قاقىلىمىن“. ەفيوفيانىڭ شاڭحايدا تۇراتىن باس كونسۋلى ۋيلان شينجياڭدا ەكىسكۋرسيادا، ساپاردا بولعاندا وسىلاي دەپ باعا بەردى.
6 - ايدىڭ 18 - كۇنىنەن 22 - كۇنىنە دەيىن ۋرۋگۆاي، سەربيا، فيجي، كۋبا، ەفيوفيا، بەلورۋسسيا، چيلي، دومينيكا، مالايزيا، نيگەريا، سينگاپۋر قاتارلى ەلدەردىڭ شاڭحايدا تۇراتىن باس كونسۋلحانالارىنىڭ جاۋاپتىلارى ءۇرىمجى قالاسىندا، تۇرپان قالاسىندا جانە قاشقار ايماعىندا ەكىسكۋرسيادا، ساپاردا بولدى. ساپار كەزىندە باس كونسۋلدار مىنالاردى ءبىلدىردى: شينجياڭداعى ءار ۇلت بۇقاراسىنىڭ باقىتتى تۇرمىستان ەركىن يگىلىكتەنگەن جاعدايىنا ءوز كوزىمىزبەن كۋا بولدىق، شينجياڭنىڭ قوعامىنىڭ ورنىقتى بولعان، ەكونوميكاسىنىڭ گۇلدەنگەن، ءار ۇلت حالقىنىڭ تىنىش ءومىر، شات - شادىمان تىرشىلىك كەشىرگەن اسا تاماشا جاعدايىن شىنايى سەزىندىك، شينجياڭنىڭ ادامدىق ۇقىعىنىڭ دامۋى، العا باسۋى جانە حالىق تۇرمىسىن جاقسارتۋ جاعىنداعى تابىستارى كوپكە ءمالىم.
حالىق تۇرمىسىن قامتاماسىز ەتۋ جانە جاقسارتۋ باستان - اياق شينجياڭنىڭ ەڭ ماڭىزدى ءىسى. ۋاكىلدەر ۇيىرمەسى ءپايزاۋات اۋدانىنىڭ اۋىل - قىستاق سۋمەن قامداۋ باس پۋنكتىن ەكسكۋرسيالاعاندا وسى ءسوزدى ونان ارى تىكە سەزىندى. ءبىر - بىرلەگەن بەينەلى سۋرەتتەردى كورىپ، ءتۇسىندىرۋشىنىڭ ەگجەي - تەگجەيلى ءتۇسىندىرۋىن تىڭداپ، ۋيلان كوپكە دەيىن اسەرلەنگەن كوڭىل كۇيىن باسا المادى. ”بۇل ارانىڭ سۋ ساپاسى جاعدايىنىڭ بۇرىن توتەنشە ناشار ەكەندىگىن بىلەتىنبىز، ءبىراق بۇل جەرگىلىكتى ۇكىمەتتىڭ امالىن تاۋىپ، بۇقارانىڭ اۋىز سۋ ماسەلەسىن شەشۋ بەكىمىنە بوگەت بولا المادى“. ول بىلاي دەدى: ءپايزاۋاتتىڭ اۋىز سۋ ينجەنەرياسى ۇكىمەتتىڭ بۇقارانىڭ تۇرمىسىن قالاي بىرتىندەپ جاقسارتىپ، ءوڭىردىڭ دامۋىن جۇزەگە اسىرعاندىعىن جاندى ايگىلەدى.
6 - ايدىڭ 21 - كۇنى تۇستەن بۇرىن ۋاكىلدەر ۇيىرمەسى قاشقار بايىرعى قالاسىنا بارىپ ەكسكۋرسيالادى. تاڭەرتەڭدەگى بايىرعى قالادا ۇستالار قولا سايمانداردى داڭعىرلاتىپ سوعىپ جاتىر، توناردان جاڭا پىسقان سامسالار شىعارىلىپ جاتىر، انار شىرىنى، گۇلدى دوپپالار، اتلاس تورعىن كورپەلەر جايماعا قويىلعان، ساياحاتشىلار مەن تۇرعىندار قايشالىسىپ ءجۇر.
ۋاكىلدەر ۇيىرمەسىندەگىلەر جابال قول تەلەفوندارىن الىپ شىعىپ، توقتاۋسىز سۋرەتكە ءتۇسىرىپ، ۇلتتىق ەرەكشەلىككە يە ءۇي قۇرىلىستارى مەن سامسىپ تۇرعان تاۋارلاردى ەستەلىككە الدى. قاشقار كونە قالا رايونىن قورعاۋ، جان - جاقتى جونگە سالۋ ەسكەرتكىش سارايىن ەكسكۋرسيالاعاننان كەيىن، ۋاكىلدەر ۇيىرمەسىندەگىلەر ۇكىمەتتىڭ كونە قالانى جاڭالاۋ ارىنى مەن قابىلەتىن بارىنشا القادى. سينگاپۋردىڭ شاڭحايدا تۇراتىن باس كونسۋلحاناسىنىڭ اكىمشىلىك ىستەرگە جاۋاپتى كونسۋلى شۇي ۋيجى بىلاي دەدى: ساپار بارىسىندا ۇكىمەتتىڭ كوپ كۇش جۇمساپ جەرگىلىكتى حالىقتىڭ تۇرمىسىن جاقسارتقاندىعىن كوردىك. ءتىپتى دە قۇندى جاعى، ءتۇرلى شارالارمەن تۇرعىنداردىڭ تۇرمىس ساپاسىن ۇزدىكسىز جوعارىلاتۋمەن بىرگە، ”بۇرىنعى قالپىن ساقتاپ جوندەپ“، شينجياڭنىڭ از ۇلت مادەنيەتىنە ءمان بەرگەن، قورعاعان شىندىعىن تولىق ايگىلەگەن.
شينجياڭ حالىقتىڭ مۇددەسىن ەڭ جوعارى ورىنعا قويۋعا باستان - اياق تاباندى بولىپ، ءار جىلى ادەتتەگى الەۋمەتتىك مەجە ەسەپ شىعىسىنىڭ ％70تەن استامىن حالىق تۇرمىسىن قامتاماسىز ەتۋگە جانە جاقسارتۋعا جۇمساپ، دامۋ جەتىستىگىنەن ءار ۇلت حالقىنىڭ اناعۇرلىم كوپ، اناعۇرلىم ءادىل يگىلىكتەنۋىنە مۇمكىندىك جاسادى. اۋات اۋىلدىق سەنترلى باستاۋىش مەكتەپتە، قاشقار ايماقتىق 2 - حالىق شيپاحاناسىندا، جاي بۇقارا وتباسىندا ۋاكىلدەر ۇيىرمەسىندەگىلەر شينجياڭنىڭ قالا، اۋىل وقۋ - اعارتۋىن ءبىر تۇلعالاندىرىپ دامىتۋدى جاپپاي ىلگەرىلەتۋ جەتىستىگىن، ەمدەۋ قامتاماسىزداندىرۋ ءتۇزىمىنىڭ قالاي تياناقتانىپ اتقارىلعاندىعىن كوردى.
چيليدىڭ شاڭحايدا تۇراتىن باس كونسۋلى كولاۋديو گاررىدو بىلاي دەدى: وسى بىرنەشە كۇندە ءبىز شينجياڭنىڭ ەكونوميكالىق، قوعامدىق دامۋىنىڭ بارلىق جاعىن كوردىك، ۇكىمەتتىڭ ۇقساماعان ۇلت، ۇقساماعان ءدىني سەنىمدەگى ادامداردى ىنتىماقتاستىرۋعا قالاي قۇلشىنىس جاساعاندىعىن كوردىك، وسى جاعى بارلىعىمىزعا تەرەڭ اسەر قالدىردى.
شينجياڭعا تۇڭعىش كەلگەن كۋبانىڭ شاڭحايدا تۇراتىن باس كونسۋلى نەيستو توررەس شينجياڭنىڭ ناقتى جاعدايىن ءوز كوزىمەن كورگەن ورايدى ايرىقشا قاستەرلەدى. ول شينجياڭنىڭ تەز قارقىنمەن دامىعاندىعىنا تاڭداي قاعىپ، قورشاعان ورتانى قورعاۋ، حالىق تۇرمىسىن جاقسارتۋ جانە ادامدىق ۇقىقتى قامتاماسىز ەتۋ سياقتى جاقتاردا، اسىرەسە، از ۇلتتاردىڭ ۇقىق - مۇددەسىن قورعاۋدا جاساعان قۇلشىنىسى مەن قول جەتكىزگەن ناتيجەسىنە سۇيىنە قارادى.
”ءبىز شينجياڭعا قاراتىلعان وسەك - اياڭنىڭ قايدان شىققانىن انىق بىلەمىز. مەن ءوزىمنىڭ شينجياڭدا كورگەندەرىمدى، ەستىگەندەرىمدى بارلىق ادامعا ايتامىن، كۋبا قاي - قاشان دا جۇڭگومەن بىرگە تۇرادى“.
”ءدىني سەنىم ەركىندىگىنىڭ شينجياڭدا تولىق قامتاماسىز ەتىلگەندىگىن كوردىك“. مالايزيانىڭ شاڭحايدا تۇراتىن باس كونسۋلى سايد مۇقاممەت شينجياڭ ءىسلام ءدىنى شۋەيۋانى جانە تۇرپان، قاشقار سياقتى جەرلەردەگى مەشىتتەردەن تەرەڭ اسەرگە يە بولدى. ”ءىسلام ءدىنى شۋەيۋانىنىڭ كىتاپحاناسىندا ساقتالعان كىتاپ مولشەرى 60 مىڭعا جەتەدى ەكەن، 500 نەشە جىلدىڭ الدىنداعى مەشىت ۇيلەسىمدى قورعالعان، بۇل اراداعى دىنگە سەنەتىن بۇقارا مەن دىنگە سەنبەيتىن بۇقارا باقىتتى، جاراسىمدى تۇردە بىرگە تۇرمىس كەشىرگەن“. سايد مۇقاممەت وسى قۇلشىنىستار ادامدىق ۇقىققا بولعان ەڭ ۇلكەن قورعاۋ دەپ قارادى.
بەلورۋسسيا، سەربيا، فيجي، دومينيكا، نيگەريا سياقتى مەملەكەتتەردىڭ شاڭحايداعى كونسۋل ءمانساپتىلارى تۇگەل مىنالاردى ءبىلدىردى: شينجياڭنىڭ ءارقايسى جاقتارداعى دامۋ جاعدايى مەن قاراپايىم بۇقارانىڭ باقىتتى تۇرمىسى كوز ايامىزدى كەڭەيتتى، ەكسكۋرسيالاۋ، ساپارلاۋ سىرتقى جاقتىڭ شينجياڭنىڭ شىنايى جاعدايىن جان - جاقتىلى، دالمە - ءدال تۇسىنۋىنە كومەگى زور. ولار جۇڭگو ۇكىمەتىنىڭ ادامدىق ۇقىقتى قامتاماسىز ەتۋگە، باياندى دامۋدى جەبەۋگە، قوعام تىنىشتىعىن قورعاۋعا، حالىقتىڭ ىرىس - قۇتىن ارتتىرۋعا كۇش سالۋ جاقتارىندا كورسەتكەن قۇلشىنىستارىن وسكەلەڭ القاپ، شينجياڭنىڭ اناعۇرلىم وركەندەگەن، كوركەيىپ - گۇلدەنگەن جانە باياندى داميتىن وڭىرگە اينالاتىندىعىنا تولىق سەنىمدە بولدى.
