”قاجىماي - تالماي كۇرەس جۇرگىزۋ، ماڭگى كۇرەس جۇرگىزۋ“
− باس شۋجي شي جينپيڭنىڭ ”1 - شىلدە وردەنىن“ بەرۋ سالتىنا قاتىناسقاندىعى تۋرالى شولۋ
حالىق گازەتىنىڭ تىلشىلەرى دۋ شاڭزى، كۋاڭ شيشي
جارقىراپ تۇرعان 29 ەسىم، بەينە جايناعان شامدار، لاۋلاعان الاۋلار ىسپەتتى. ساۋلەلەر قۇس جولى بولىپ، ۇلتقا نۇر شاشقان شۇعىلاعا اينالدى.
6 - ايدىڭ 29 - كۇنى تۇستەن بۇرىن، بەيجيڭ حالىق سارايى. پارتيا قۇرىلعان 100 جىلدىق تاريح ءتۇيىنى كەلۋ قارساڭىندا، ولاردىڭ ىشىندەگى 22 ادام تاۋ - وزەندەردەن اسىپ، ۇزاق جولداردى باسىپ جەتىپ كەلدى.
بۇل پارتيا ورتالىق كوميتەتىنىڭ ”1 - شىلدە وردەنىن“ تۇڭعىش رەت بەرۋى. باس شۋجي شي جينپيڭ ورتالىقتاعى باسشى جولداستاردى باستاپ، وردەن بەرۋ سالتىنا قاتىناستى. پارتيا ىشىندەگى ەڭ جوعارى داڭق ارقىلى ءتۇرلى شەپتەن كەلگەن وسى كوممۋنيستەرگە قۇرمەت ءبىلدىردى، ولاردىڭ كورنەكتى ۇلەسىنە قۇرمەت ءبىلدىردى.
جينالىس زالىنىڭ ءىشى - سىرتىندا قىزىل تۋلار جەلبىرەپ، قىزىل وردەندەر نۇر شاشتى. قىزىل ءتۇس جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسىنىڭ ەڭ ايقىن رەڭى، جۇڭگو كوممۋنيستەرىنىڭ ەڭ ايقىن تۋى.
”مەن پارتيا ورتالىق كوميتەتى اتىنان ’1 - شىلدە وردەنىنىڭ‘ يەگەرلەرىن قىزۋ قۇتتىقتايمىن! وسكەلەڭ قۇرمەت بىلدىرەمىن!“ باس شۋجي شي جينپيڭنىڭ ءۇنى جينالىس زالىنان كۇللى ەلگە تارالدى.
ەڭ جوعارى القاۋ قاراپايىم، ءبىراق وزگەشە ولارعا ءتان، ءاربىر كۇرەس جۇرگىزىپ جاتقان، ۇلەس قوسىپ جاتقان جۇڭگو كوممۋنيستەرىنە دە ءتان.
2021 − 1921، ۇشقىننان جالىن قاۋلاعانعا دەيىن، تىڭنان تۇرەن سالۋدان تۇبەگەيلى بۇرىلىس تۋدىرۋعا دەيىن، ۇلتتىڭ حاۋىپ - قاتەرگە ۇشىراۋىنان ۇلتتىڭ گۇلدەنۋىنە دەيىن... 50 نەشە كوممۋنيستىك پارتيا مۇشەسى كوبەيىپ 91 ميلليوننان استام كوممۋنيستىك پارتيا مۇشەسىنە جەتتى، سان ۇرپاق الدىڭعىلارىنىڭ ءىزىن سوڭعىلارى باسىپ، ميلليونداعان ادام قايراتتانا العا ىلگەرىلەدى.
ولاردىڭ شۇعىلالى ەڭبەگى ماڭگى تاريحقا جازىلادى.
وسى ءبىر ءسات سان مىڭ ادامنىڭ نازارىن اۋداردى
تۇستەن بۇرىنعى وردەن بەرۋ سالتىن ويلاعان، اڭساعان كوپتەگەن ادام تاڭ بوزىنان ورىندارىنان تۇردى.
ساعات 8دەن 45 مينۋت وتكەندە، ”1 - شىلدە وردەنىنىڭ“ 22 يەگەرى سيلى قوناقتارعا ارنالعان اۆتوموبيلگە وتىرىپ، مەملەكەتتىك قوناقتاردى قورعاۋشىلار قوسىنىنىڭ قورعاۋىندا شىعىسقا بەت الدى.
چاڭ - ان كوشەسىنەن وتكەندە، ولار ۋادەلەسىپ العانداي كولىك تەرەزەسىنەن سىرتقا قارادى، 10 شاقىرىمدىق ۇزىن كوشە توتىداي تۇرلەنىپ تۇر؛ شينحۋامىن قاقپاسىنان وتكەندە، سۋرەتتى قابىرعاداعى ”حالىق ءۇشىن قىزمەت ىستەيىك“ دەگەن جازۋ ايباتتى كورىنەدى؛ مەرەكە سالتاناتىنا شومعان تيان - انمىن الاڭىنان وتكەندە، ولار حالىق قاھارماندار ەسكەرتكىشىنە الىستان كوز تاستادى... بۇل سانسىز ارداگەر قۇرباندار ارمانداعان تاماشا كورىنىستەر، سان ۇرپاق كوممۋنيستەر ءومىر بويى تالپىنعان گۇلدەنگەن جۇڭحۋا ەدى.
حالىق سارايىنىڭ شىعىس قاقپاسىنىڭ سىرتىندا بويلارىن تىك ۇستاعان ەر ءمۇسىندى قۇرمەت قاراۋىلدارى جولدىڭ ەكى جاعىندا قاتار تۇزەپ، بالالاردىڭ الاقايلاعان داۋىستارى بىردە كوتەرىلىپ، بىردە باسەڭدەپ تۇردى. قوناق قابىلداۋ زالىندا «وتان وسىنشاما كورىكتى» اتتى جۇڭگوشا ۇلكەن سۋرەت سان قۇبىلىپ تۇر. تاۋ - وزەندەر باياعىداي بولسا دا، ءداۋىر وزگەرگەن، بۇل جويقىن وزگەرىس اكەلگەن 100 جىل، اسقاق جىگەرلى 100 جىل.
ساعات 10داعى قوڭىراۋ قاعىلۋعا تاياعاندا، باس شۋجي شي جينپيڭ 3 - قاباتتاعى جينسى زالىنىڭ سىرتىنا كەلدى. وسى ارادا باس شۋجي ”1 - شىلدە وردەنىنىڭ“ 22 يەگەرىمەن بىرگە تىپ - تىنىش كۇتىپ تۇردى.
ۇلكەن ەسىك اشىلعان ساتتە، مۋزيكا قويىلىپ، شاپالاق ءۇنى كوتەرىلدى. ولار بىرگە جينسى زالىنا كىرىپ، قىزىل كىلەمنەن ءوتتى.
بۇل 100 جىلدىق ءىرى پارتيانىڭ تاڭداۋلى كوممۋنيستىك پارتيا مۇشەلەرىنە دەگەن ەڭ جوعارى سيى. ولاردىڭ اراسىندا حاۋىپ - قاتەردى باسىنان كەشكەن 100 جاستاعى قارت بار، ورىندالماعان ارماندى جالعاستىرعان قاھارمان قۇرباننىڭ ۇرپاعى بار، كەدەيلىكتەن ارىلتقان اۋىل - قىستاق باستاماشىسى بار، ۇساق ىستەردىڭ، قيىن ىستەردىڭ بارلىعىنا باس اۋىرتقان الەۋمەتتىك اۋماق قىزمەتكەرى بار، مال باعىپ، شەكارا كۇزەتكەن ءداۋىر ونەگەسى بار، كەمەلدەندىرۋگە ۇمتىلعان تەحنيكا جۇمىسشىسى بار... ولاردىڭ تۋ سىرتىندا سانسىزداعان جانار، سانسىزداعان ءۇمىت - تىلەك، سانسىزداعان ىزدەر توعىسقان.
مۇنىڭ ىشىندە كوپتەگەن اداممەن باس شۋجي شي جينپيڭ العاش رەت جۇزدەسىپ وتىرعان جوق. بيىل كوكتەم مەرەكەسى وتكەننەن كەيىن، كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋ جونىندەگى مەملەكەتتىك قورىتىندىلاۋ، ماداقتاپ سيلاۋ جينالىسىندا جاڭ گۇيمەيگە جولىققان؛ 2019 - جىلى 11 - ايدا شاڭحايدا قىزمەت تەكسەرگەن باس شۋجي حۋاڭ باۋمەيمەن ىقىلاسپەن اڭگىمەلەسكەن؛ تاعى سوناۋ 1991 - جىلى جەرگىلىكتى ورىندا قىزمەت ىستەگەن كەزىندە، شي جينپيڭ جولداس لين دان تۇرعان جۇنمىن تۇرعىندار كوميتەتىندە قىزمەت تەكسەرگەن.
ۇلىلىق قاراپايىمدىلىقتا، قاراپايىمدىلىق ۇلىلىقتى سومدايدى. پارتيا مەن مەملەكەت ىستەرىن ىلگەرىلەتكەن وراسان ەكپىندى تاسقىنداعان كۇش ءدال سانسىز بۇلاقتىڭ قۇيىلۋىنان، ءاربىر ادامنىڭ كۇشىنىڭ تاسقىنداۋىنان تۋىنداعان.
ايبىندى مەملەكەت ءانى شارىقتاعاندا، جينالىس زالىنىڭ ءىشى - سىرتىنداعىلار تەرەڭ ويعا شومدى.
بۇل اۋەن سانسىز رەت شىرقالىپ قان تامىرعا تەرەڭ ءسىڭىپ كەتكەن. قالىڭ قار قاپالاقتاپ، سۋىعى سۇيەكتەن وتكەن شەكارادا ولار مەملەكەت ءانىن شىرقاۋدا؛ قۇبا تۇزدە، قۇمدى شولدە، سورتاڭ دالادا، يەن قايراڭدا ”جاسىل ۇلى قورعان“ تۇرعىزىپ، ولار مەملەكەت تۋىن تىكتى؛ شايقاس شەپتەرىندە، جۇمىس ورىندارىندا نەنىڭ وتان، نەنىڭ وتباسى ەكەندىگىن ولار اناعۇرلىم تەرەڭ سەزىندى.
باس شۋجي شي جينپيڭ ەرەكشە بايىپتىلىقپەن مۋزيكا اۋەنىمەن بىرگە باسەڭ ۇنمەن ايتتى.
...
«جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسى ورتالىق كوميتەتىنىڭ ”1 - شىلدە وردەنىن“ بەرۋ جونىندەگى قارارىنىڭ» وقىلۋىنا ىلەسە، ەلىمىزدىڭ 5 ۇلكەن ەڭ جوعارى داڭق سيلىعى تۇگەل تاراتىلدى. 2017 - جىلى 8 - ايدا جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسى ورتالىق كوميتەتى «جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسىنىڭ پارتيا ىشىندەگى ەڭبەك ءسىڭىرىپ، داڭق اپەرگەندەردى ماداقتاپ سيلاۋ ەرەجەسىن» باسىپ تاراتىپ، ”1 - شىلدە وردەنىن“ بەلگىلەدى. الاقانداي وسى وردەنگە پارتيا بەلگىسى، بەس جۇلدىز، تۋ، ەسكەرتكىش جانە ساۋلە، كۇنباعىس، تاۋ - وزەن، قۇت نىشان - ىرىس بۇلتى ورنەكتەلىپ، ىقىلاستى ماڭىزدى تاپسىرما شوعىرلانعان.
وتاننىڭ اماندىعى سانسىزداعان ادامداردىڭ ەرلىكپەن ات سالىسقاندىقتارىنان كەلگەن. ”1 - شىلدە وردەنىنىڭ“ يەگەرى چىن حۇڭجۇن قاراقۇرىمدا ماڭگى قالىپ قالدى؛ حۋاڭ ۋىنشيۋ كەدەيلەردى سۇيەمەلدەۋ جولىن نۇرلاندىرعان ساۋلەگە اينالدى؛ چاي يۇنجىن جالعىز ءوزى قالعانشا قاندى شايقاس جاسادى، ولىمنەن قورىقپاعان وسى سوعىس قاھارمانى بۇكىل ءومىرىن ادالدىقپەن پارتياعا ارنادى...
باس شۋجي شي جينپيڭنىڭ داۋىسى ەكپىندى شىقتى: ”100 جىلدان بەرى ءار ۇرپاق جۇڭگو كوممۋنيستەرى ۇلتتىڭ تاۋەلسىزدىگى مەن حالىقتىڭ ازاتتىعىنا قول جەتكىزۋ، مەملەكەتتىڭ بايۋىن، قۇدىرەتتەنۋىن جانە حالىقتىڭ باقىتىن جۇزەگە اسىرۋ ءۇشىن، الدىڭعىلارىنىڭ ءىزىن سوڭعىلار باسىپ، قان كەشە ەرلىكپەن شايقاس جۇرگىزىپ، قاجىرلىلىقپەن كۇرەس جۇرگىزىپ، قالتقىسىز ۇلەس قوسىپ، اسقاق تا ايبىندى قاھارماندىق ەرلىك جىرىن جازدى“.
كوپتەگەن ىزگى ىستەر جان تەبىرەنتتى، كوپتەگەن حيكايالار قاباعات اسەرلەندىردى. ولاردىڭ بىرگە جازعانى − جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسىنىڭ حيكاياسى، جۇڭگونىڭ حيكاياسى.
وسى ءبىر قول الىسۋعا سانسىزداعان اسەر ءسىڭدى
«ادالدىققا ماداق جىرى» مۋزيكاسى اۋەلەدى، اسقاق تا ەكپىندى اۋەن، ەرلىك ىنتا - ىقىلاس جينالىس زالىندا جاڭعىردى. باس شۋجي شي جينپيڭ وردەن بەرۋ تۇعىرىنا شىعىپ، ”1 - شىلدە وردەنىنىڭ“ يەگەرلەرىنە وردەن بەردى.
”ولاردىڭ ءون - بويىندا جۇڭگو كوممۋنيستەرىنىڭ سەنىمدى بەكەمدەپ، باس ماقساتتى امالياتتا ايگىلەپ، ايانباي ۇلەس قوسىپ، پاك، كوپشىل بولعان اسقاق قاسيەتى جانە اسىل رۋحى جاندى ايگىلەندى“.
باس شۋجي شي جينپيڭ ولاردى ايرىقشا القادى. شۇعىلا شاشقان وسى سوزدەر ءدال جاپا - ماشاقات پەن شۇعىلالى بارىستاردى باستان كەشكەن جۇڭگو باستان - اياق قاستەرلەگەن رۋح، وسكەلەڭ قاسيەت.
”بەرىك سەنىمدى“ ولار ومىرلەرىمەن ءتۇسىندىردى.
ما ماۋجيە دوڭگەلەكتى ورىندىقتا وتىردى، باس شۋجي ءيىلىپ، ونىڭ قولىن قىسىپ تۇرىپ: ”سىزدەردى قۇتتىقتايمىن“، - دەدى. داريادان ءوتۋ شايقاسى بولعان جىلى ول نەبارى 14 جاستا بولاتىن، قارشا بوراعان وققا قاراماستان چاڭجياڭنان 6 رەت ەندەي ءوتتى. ول وردەندى داريادان ءوتۋ شايقاسى ەسكەرتكىش سارايىنا ۇسىنىپ، قۇربان بولعان جاۋىنگەر سەرىكتەرىن جۇباتاتىندىعىن ايتتى.
گو رۇيشياڭ قارتتىڭ 80 نەشە جىلدىق پارتيا ستاجى بار. ونىڭ كوڭىلىنىڭ تەرەڭ تۇكپىرىندە ىلعي دا شەشۋشى شايقاستىڭ اتوي دابىلى، قۇربان بولعان جاۋىنگەر سەرىكتەرىنىڭ قيماستىققا تولى جانارلارى قايتالانادى، ول كونە جاۋىنگەر سەرىكتەرىنە بۇگىنگى تاماشا داۋرەندى قانشاما كورسەتكىسى كەلدى دەسەڭىزشى. باس شۋجي وعان وردەندى ەپپەن تاقتى دا، ءومىر بويى اسكەري كيىم كيىپ جاپون شاپقىنشىلارىنا قارسى سوعىسقا قاتىناسقان وسى ءبىر قاھارمانعا اسەرلەنە: ”پارتياعا قوسقان كورنەكتى ۇلەسىڭىزگە العىس ايتامىن“، - دەدى.
”جۇرەكتە سەنىم بولسا، بويدا قايرات بولادى“. سوعىستا وشپەس ەڭبەك سىڭىرگەن ۋاڭ جانشان جونىنەن ايتقاندا، سەنىم دەگەنىمىز سوڭىنا دەيىن تىنباي شايقاس جۇرگىزۋ؛ ”قازىرگىنىڭ يۇيگۇڭى“ حۋاڭ دافا جونىنەن ايتقاندا، سەنىم دەگەنىمىز ”سۋدان وتە الماسام، ءوز ءومىرىمدى وتكەل ەتەم“ دەگەن اسقاق سەزىمىن قايراتتانا كورسەتۋ؛ شاشى كۇمىستەي اعارعان مۋزيكانت لۇي چيميڭ جونىنەن ايتقاندا، سەنىم دەگەنىمىز 91 جاسقا كەلسە دە قالامىن قولىنان تاستاماي، جاڭا ءداۋىردى جىرلاعان جاڭا تۋىندىلار جازۋ...
”باس ماقساتتى امالياتتا ايگىلەۋدى“ ولار اۋەلگى ماقساتتارىمەن قورعادى.
”ۋاڭ لانحۋا، تاعى كەلگەن ەكەنسىز - اۋ، داڭقپەن تاعى كەلگەن ەكەنسىز“. بىلتىر نيڭشيادا قىزمەت تەكسەرگەندە اڭگىمەلەسكەن قارتتىڭ ساحناعا شىققاندىعىن كورىپ، باس شۋجي ىقىلاسپەن سالەمدەستى.
”بۇل مەنىڭ 6 - رەت ءسىزدىڭ ىقىلاستى قابىلداۋىڭىزدا بولۋىم. اۋىلداستار تۇگەل سىزگە سالەم ايتتى!“، - دەدى ۋاڭ لانحۋا تەبىرەنە.
”كوپشىلىككە سالەم ايتىڭىز“.
بىلتىر كەزدەسكەن كورىنىس ءالى كوز الدىندا. بۇقارامەن ارالاسۋدىڭ ءبىرىنشى شەبىنەن كەلگەن ۋاڭ لانحۋا الەۋمەتتىك اۋماقتا ”ءتىرى لەي فىڭ“ اتالىپ كەتكەن. ول قانشالىق قالجىراتارلىق، قانشالىق قيىن، قانشالىق جاپالى كەزدەدە، ىلعي باس شۋجي ايتقان ”سوتسياليزم ىستەۋمەن كەلگەن“ دەگەن ءسوزدى ەسىنەن شىعارمايتىندىعىن ايتتى.
نەگىزى حالىقتا، تامىرى حالىقتا، حالىقتى كوكەيىندە ساقتاپ، حالىق ءۇشىن قىزمەت ىستەدى. حالىق باس شۋجيدىڭ كوڭىلىنىڭ ەڭ تەرەڭ تۇكپىرىنەن ورىن العان.
”ءشوپ شاقايلى شۋجي“ جوۋ يۇڭكاي، مال شارۋاشىلىق وڭىرىنە تامىر تارتقان تيڭ. باتىر، ”بۇكىل ەل حالقىنىڭ جاقسى كيىنۋ“ ارمانى ءۇشىن ءومىر بويى بار پەيىلىن ارناعان حۋاڭ باۋمەي... باس شۋجي شي جينپيڭ وردەن بەرگەندە، كوپشىلىكپەن قول الىسىپ، امانداستى. كوپتەگەن ادام ءارى اسەرلەندى، ءارى تەبىرەندى، باس شۋجيدىڭ الدىندا ولاردىڭ ايتار سوزدەرى كوپ ەدى.
”قايراتتانا ۇلەس قوسۋدى“ ولار ناقتى ىستەۋمەن كورسەتتى.
قۇربان بەرۋ بولعانى ءۇشىن ەرلىك جىگەر تاسقىنداپ، اي - كۇنگە ءامىر شاشا الامىز جاڭارتۋعا كوك ءجۇزىن.
توڭكەرىستىك سوعىس جىلدارىندا سانسىزداعان توڭكەرىستىك ارداگەر قۇرباندار قان توگىپ قۇرباندىق بەردى، ءومىرىن بوداۋ ەتۋدەن ايانبادى. جاڭا ءداۋىردىڭ ساپارىندا پارتياعا ءوزىن ارناۋ، وتان ءۇمىتىن اقتاۋ تىپتەن قايمىقپاي قالتقىسىز ءوزىن ارناۋدى، قاجىماس قايسارلىقپەن كۇرەس جاساۋدى مەڭزەيدى.
دانەكەرشى جۇمىس ورنىندا 50 نەشە جىل ۇلەس قوسقان اي ايگو باس شۋجيگە قاراي ادىمداي باسىپ بارىپ، ءيىلىپ امانداستى. باس شۋجي تەرەڭ ماعىنالى تۇردە: ”ءىرى ەل ۇستاسى، مەملەكەت سىزدەي ادامداردى قاجەت ەتەدى“، - دەدى.
سارى قۇمدى تىزگىندەپ، كەدەيلىك تامىرىن جۇلدى، شى گۋاڭيىندى ادامدار ”اك بالعاسى“ دەپ اتاپ كەتتى، ”مىڭ جىلدىق قۇمدى شولدەن“ قازىرگى جاسىل دالاعا دەيىن قۇمدى قويناۋلاردى، شىنىندا، كىرىس كوزىنە اينالدىردى. ونىڭ مۇيىزگەكتەنگەن قولىنان ۇستاعان باس شۋجي تەرەڭ تولقىپ: ”وسى ونداعان جىلدار سىزدەرگە وڭاي بولمادى“، - دەدى.
”لان اقساقال، ءسىزدىڭ كوپتەگەن تەاترلارىڭىزدى كورگەنمىن. جاسىڭىز وسىنشاما ەگدەلەسە دە ءالى دە قىزمەت ىستەپ جاتىرسىز“، - دەدى باس شۋجي شي جينپيڭ 94 جاستاعى لان تيانيەنى كورگەندە كۇلىمسىرەپ تۇرىپ.
”مەن وسى 2 جىلدا ءالى دە تەاتر ويناپ، تەاترعا رەجيسسەرلىك ىستەپ ءجۇرمىن“، - دەدى لان تيانيە باس شۋجيگە ماقتانىشپەن مالىمەت بەرىپ.
ۋ تيان - ي 80 نەشەگە كەلىپ قارتايىپ قالسا دا، جۇرەگىنە دەمەگىش اسپاپ تاعىپ، تەڭىز دەڭگەيىنەن 4500 مەتردەن بيىك ۇستىرتتە عىلمي زەرتتەۋمەن قاربالاس ءجۇر، مالشىلار ونى ىلعي ”ات جالىنداعى جاقسى مانبا (شيپاگەر)“ دەيدى. ول باس شۋجيدىڭ وردەن بەرۋ سالتىنداعى ءاربىر ءسوزىن ەسىنە مىقتاپ ساقتادى: ”نەعۇرلىم ۇلى ءىس بولعان سايىن، سولعۇرلىم سىن - سايىسقا تولى بولادى، ماڭىزدى جاۋاپكەرشىلىكتى ءبىلۋدى، ماڭىزدى جاۋاپكەرشىلىكتى ارقالاۋدى سولعۇرلىم قاجەت ەتەدى“.
”پاك، كوپشىل بولۋدى“ ولار جىگەر - قايراتىمەن جالعاستىردى.
”كوممۋنيستەردىڭ قاجىرلى، قاراپايىم بولىپ، كوپتىڭ قانا قامىن ويلاپ، ءوز قامىمەن ساناسپايتىن داڭقتى ءداستۇرىن ساقتاۋ“، بۇل باس شۋجي شي جينپيڭنىڭ شىنايى تاپسىرماسى.
”اۋىلىم − يۇيماي، وتانىم − جۇڭگو“، بۇل جوگانىڭ كوڭىلىندەگى ءبىر اۋىز ءسوز. ول كۇندە شەكارا بويىندا ءجۇرىپ، ونداعان جىلداردان بەرى مال باعا ءجۇرىپ شارلاۋ جۇرگىزىپ، سان مىڭ شارشى كيلومەتر وتان توپىراعىن كۇزەتتى. ول باس شۋجيدىڭ حاتىن تاپسىرىپ العان. وسى ساتتە باس شۋجيدىڭ الدىندا تۇرىپ، ول ءۇستىرتتىڭ ايبىنىن، مەملەكەت تۋى جاعالاي ىلىنگەن كوشەلەردى ايتقىسى كەلدى. ول تارتىنا ءتىل قاتىپ: ”باس شۋجي سالەمەتسىز بە، جاپا شەكتىڭىز!“، - دەدى.
تالاي رەت ولىمنەن قالعان سوعىس قاھارمانى چاي يۇنجىن، 1952 - جىلى مۇگەدەك بولىپ اسكەردەن بوساپ، اۋىلىنا قايتىپ ەگىنشىلىكپەن اينالىسقان سوڭ، ءوزىنىڭ ەڭبەكتەرىن ەشقاشان ايتىپ كورگەن ەمەس؛ ۋاڭ شۋماۋ نانحايدا ۇقىق قورعاۋ كۇرەسىندە اتويلاپ الدا ءجۇرىپ، تيتتەي دە جول بەرمەي، وتانىمىزدىڭ تەڭىز ايدىنى يەلىك ۇقىعى مەن تەڭىز - مۇحيتتاعى ۇقىق - مۇددەسىن باتىل قورعادى، ول قايىق دىڭگەگىندە جەلمەن بىرگە جەلبىرەگەن بەس جۇلدىزدى قىزىل تۋدى كورۋدى قاتتى ۇناتادى؛ لي داجاۋدىڭ نەمەرەسى لي حۇڭتا قاجىرلى دا قاراپايىم، پاك تە كىرشىكسىز بولىپ، وتباسىن قاتاڭ باسقارىپ، ”توڭكەرىستىك ءداستۇردى ۇرپاقتان - ۇرپاققا جالعاستىرعان“ قىمباتتى قاسيەتىنەن جازبادى... اسقاق ءمورالدى ايگىلەۋ، جالپىلىق ءمورالعا بويسۇنۋ، جەكە ءمورالدى قاتايتۋ، وتاندى ءسۇيۋ سەزىمى، مەملەكەتتى قۇدىرەتتەندىرۋ مۇراتى، وتاننىڭ ءۇمىتىن اقتاۋ ارەكەتى.
ەڭ سوڭىندا وردەن بەرۋ تۇعىرىنا شىققانى ۋي دىيوۋ، ”قورعانىس شەبىندەگى كەزەك اۋىسپايتىن ەرلى - زايىپتىلار قاراۋىل ورنى“، ”شەكارا بويىنداعى ءتىرى شەكارا بەلگىسى“ − ونىڭ اتى. باس شۋجي تەبىرەنە وعان: ”سىزدەر قاھارمانسىزدار“، - دەدى.
جۇڭحۋا ۇلتى قاھارماندار مولىنان شىققان ۇلت، جاڭا ءداۋىر قاھارماندار تابىسقا جەتەتىن ءداۋىر.
وسى ءسات شەكسىز تەبىرەنىسكە تولدى
جاڭ گۇيمەي تالتىرەكتەي باسىپ وردەن بەرۋ تۇعىرىنا تاعى كوتەرىلدى. جۋا - جۋا اعارىپ كەتكەن سۇرعىلت جەيدەسىن كيگەن ونىڭ ءوڭى جۇدەۋ كورىندى.
وسى ساتتە ميكروفون الدىندا ”1 - شىلدە وردەنىنىڭ“ يەگەرلەرى اتىنان سوزگە شىققان ول نەشە دۇركىن بۋلىعىپ قالدى.
باس شۋجي شي جينپيڭ مەيىرىمدى ءارى ىقىلاستى جانارمەن وعان قارادى.
جاڭ گۇيمەي ۇلى تاۋداعى بالالاردىڭ بۇگىنگى كۇنىن باياندادى، ”الىستا شام بار، تابانىمىزدىڭ استىندا جول جاتىر، بولاشاعىمىز جارقىن“؛ ول ءوزىنىڭ ۇزاقتان بەرگى سەنىمى مەن تاباندىلىعىن باياندادى:
”كەيبىرەۋلەر مەنەن مۇنى قالايشا ورىنداي الدىڭ؟ - دەپ سۇرايدى، مۇندا مەنىڭ وسىناۋ القاپقا دەگەن العىسىم، ونان دا كوبى ءبىر كوممۋنيسكە ءتان اۋەلگى ماقسات پەن بورىش جاتىر“.
”ساپار الىس، ماقساتقا تەك كۇرەسپەن عانا جەتەمىز“. باس شۋجي كوپ رەت باسا دارىپتەگەن وسى ءسوزدى جاڭ گۇيمەي كوكەيىندە بەرىك ساقتاپ، وزىنە تاعىلىم ەتتى. ول بىلاي دەدى: بويىمدا جانىم بولسا بولعانى مىنبەدە تۇرىپ بار كۇشىمدى سارقا جۇمساپ، وزىمدە بارىمدى ارناپ، ولسەم دە وكىنىشسىز وتەمىن.
ءبىر رەتكى ماداقتاۋ ءبىر رەتكى رۋحاني شىڭدالۋ.
الەۋمەتتىك اۋماقتا، قىستاقتا، قالاشىقتا، تاۋ - وزەندە، ساي - سالادا، ساۋلەتتى قالادا، قۇبا تۇزدەگى شەكارادا سانسىزداعان كوممۋنيستىك پارتيا مۇشەسى كورىپ جۇرەكتەرى الىپ ۇشىپ، اسەرلەنىپ، كۇش - قۋات الدى. باس شۋجي شي جينپيڭ سوزىندە بىلاي دەپ باسا دارىپتەدى: ”’1 - شىلدە وردەنىنىڭ‘ يەگەرلەرىنىڭ بارلىعى حالىقتان كەلگەن، حالىققا تامىر تارتقان، ءوز قىزمەتىن تياناق ەتىپ، ءۇن - ءتۇنسىز ۇلەس قوسقان قاراپايىم قاھارماندار. ولاردىڭ ىزگى ىستەرى ۇيرەنۋگە، ىستەۋگە تاتيدى، ولاردىڭ رۋحى تالپىنۋعا، قول جەتكىزۋگە تاتيدى“.
بايىپتى ۇندە ايبىندى كۇش جاتتى. نەنى القاۋ، نەنى جاريالاۋ، نەنى اسقاقتاتۋ كەرەك، نەشە 10 مينۋتتىق وردەن بەرۋ سالتى مۇنىڭ جاۋابىن بەردى. باس شۋجي بىلاي دەپ باسا دارىپتەدى:
”ولار ءوز ارەكەتتەرىمەن تەك مۇرات - سەنىمدى بەكەمدەپ، كۇرەسكەرلىك جىگەردى بەكەمدەپ، اينىماس قايسارلىقتى بەكەمدەپ، جايشىلىقتا كوزگە ءتۇسىپ، شەشۋشى ساتتە كەۋدە كەرە العا شىعىپ، قاتەرلى، قيىن وتكەلدە باسىن ءباي تىگە بىلسە، ءاربىر پارتيا مۇشەسىنىڭ ۇلتتى گۇلدەندىرۋ ۇلى ىسىندە پارتيا مەن حالىق ءۇشىن ەڭبەك ءسىڭىرىپ، ەسە قوسا الاتىندىعىن دالەلدەدى!“.
وردەن بەرۋ تۇعىرىنىڭ استىندا سۇي داۋجى مۇقياتتىلىقپەن ەستەلىك الدى، چىن ۋي، جاڭ ديڭيۇي دەن قويا تىڭدادى.
”جاڭا ءداۋىر قاھارماندارعا مۇقتاج، سونداي - اق، ءسوز جوق، قاھارماندار شىعارا الاتىن ءداۋىر. جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسى قاشاندا ءداۋىر اۆانگاردى، ۇلتتىڭ تىرەگى بولۋ ءۇشىن، پارتيا مۇشەلەرى قوسىنى، ءسوز جوق، شىڭدالۋ كەرەك“.
اسقار تاۋلاردان اسۋ رۋحاني كوورديناتانى، قۇننىڭ قوردالانۋىن قاجەت ەتەدى، ۇرپاقتان - ۇرپاققا جالعاسقان ۇزاق ساپاردى، ۇرپاقتان - ۇرپاققا جالعاسقان كۇرەستى قاجەت ەتەدى.
ءبىر رەتكى ماداقتاپ سيلاۋ تاعى ءبىر رەتكى ساپارعا اتتانۋ دابىلى. باس شۋجي شي جينپيڭنىڭ وسى تاپسىرمالارى ىقىلاستى ءارى سالماقتى.
”پارتيانىڭ سيپاتىن، باس ماقساتىن ەستە بەرىك ساقتاپ، پارتيانىڭ اۋەلگى ماقساتىن، بورىشىن ەستە بەرىك ساقتاپ، قاجىماي - تالماي كۇرەس جۇرگىزىپ، ماڭگى كۇرەس جۇرگىزىپ، جاپپاي سوتسياليستىك وسىزاماندانعان مەملەكەت قۇرۋ جاڭا ساپارىندا، ەكىنشى 100 جىلدىق كۇرەس نىساناسىنا، جۇڭحۋا ۇلتىنىڭ ۇلى گۇلدەنۋى سىندى جۇڭگو ارمانىنا قاراي ەرلىكپەن العا تارتايىق!“.
اسقاق ءان شىرقالدى.
توڭكەرىس مەزگىلىندە، مەملەكەت حاۋىپ - قاتەردە قالعان كەزدەردە كۇرەس − توڭكەرىسشىلەردىڭ جوعارىدان تومەنگە دەيىن ىزدەنىس جاساعان تالپىنىسى، وتانشىلداردىڭ قاندى شايقاس جۇرگىزگەن باتىرلىعى؛ قۇرىلىس مەزگىلىندە، رەفورما جاساۋ، ەسىك اشۋ مەزگىلىندە كۇرەس − ۋاقىتپەن جارىسىپ العا ىلگەرىلەيتىن، باتىلدىقپەن اتويلاعان، باتىلدىقپەن سىناقتان وتكىزەتىن ەرلىك.
جاڭا ءداۋىر، تىپتەن، كۇرەسكەرلەردىڭ ءداۋىرى. كوركەيىپ - گۇلدەنگەن زاماندا ومىرگە كەلگەندە كوركەيىپ - گۇلدەنگەن زاماننىڭ ءۇمىتىن اقتاۋ كەرەك. وردەن بەرۋ سالتى اياقتاعاننان كەيىنگى توپتىق سۋرەتكە ءتۇسۋ ساتىندە باس شۋجي شي جينپيڭ ىقىلاسپەن كوپشىلىككە بىلاي دەدى:
”سىزدەردىڭ داڭقتارىڭىز وڭاي - وسپاق قولعا كەلمەگەن، دەنساۋلىقتارىڭىزعا ەرەكشە كوڭىل بولىڭىزدەر. بۇل دا 1 - شىلدەنى قۇتتىقتاۋ قيمىلىنىڭ ماڭىزدى مازمۇنى، وسى جەردەن قايتا اتتانايىق!“.
(شينحۋا اگەنتتىگىنىڭ 6 - ايدىڭ 29 - كۇنى بەيجيڭنەن بەرگەن حابارى)
