قارامايلى 1 - ءنومىرلى قۇدىعى كورىنىس ءوڭىرى:
تاريحي داڭقتاردى ەستەن شىعارمادى
□ انار بۇلت / شينجياڭ گازەتىنىڭ ءتىلشىسى گى يوۋجۇن، ەرىكتى ءتىلشى ني لۋ
6 - ايدىڭ 4 - كۇنى قارامايلى 1 - ءنومىرلى قۇدىعى كورىنىس ءوڭىرى مۇناي ەسكەرتكىش الاڭىندا سۋرەتكە الىنعان ۇلكەن مۇناي كوپىرشىگىنىڭ ءمۇسىنى.
□ سۋرەتتى انار بۇلت / شينجياڭ گازەتىنىڭ ءتىلشىسى ساي زىڭلى تۇسىرگەن
قارامايلى 1 - ءنومىرلى قۇدىعى − ماتەريالدىق وشپەس ەسكەرتكىش، جوڭكىلە اعىپ جاتقان شيكى مۇناي شىققان جەر.
قارامايلى 1 - ءنومىرلى قۇدىعى − اۋەلى، رۋحاني وشپەس ەسكەرتكىش، وندا وتاندى ءسۇيىپ ۇلەس قوسۋ، قاجىرلىلىقپەن كۇرەس جۇرگىزۋ، ىنتىماقتاسا سەلبەسۋ، ءورىس اشا جاڭالىق اشۋ، تۇبەگەيلى بۇرىلىس تۋدىرۋ قامتىلعان.
ۋاقىتتى 66 جىلدىڭ الدىنا شەگەرەيىك − 1955 - جىلى مۇناي گەولوگيالىق تەكسەرۋ اترەتى قارامايلى حييۋشان تاۋىنىڭ ماڭىنا بارىپ گەولوگيالىق تەكسەرۋ جۇرگىزەدى ءارى سول جىلى 3 - ايدا وسى قۇدىقتىڭ ورنىن ولشەپ تۇراقتاندىرادى. ويتكەنى ول قارامايلى مۇنايلى وڭىرىندەگى ءبىرىنشى قۇدىق بولعاندىقتان ”قارامايلى 1 - ءنومىرلى قۇدىعى“ دەپ اتالدى ءارى 7 - ايدا رەسمي بۇرعىلاندى. وسىدان كەيىنگى كۇندەردە بۇرعى ماشيناسىنىڭ گۇرىلدەگەن ءۇنى جىم - جىرت جاتقان ءشول دالانى جاڭعىرتتى.
1955 - جىلى 10 - ايدىڭ 29 - كۇنى ”قارامايلى 1 - ءنومىرلى قۇدىعىنىڭ“ ءساتتى بۇرعىلانۋىنا ساي، ونەركاسىپتىك مۇناي جەر بەتىنە اتقىپ شىقتى. وسىدان باستاپ ”ءشوپ وسپەيتىن، سۋ جوق، قۇستار دا ۇشپايتىن“ وسى ءشول جازيراداعى قۇلازىعان دالادا جاڭا جۇڭگونىڭ ءبىرىنشى ءىرى مۇناي الابى − قارامايلى مۇناي الابى دۇنيەگە كەلدى.
جارق ەتىپ جارىققا شىققان ءىرى مۇناي الابى مۇراتتى جاستاردى جان - جاقتان حييۋشان تاۋىنا باۋرادى. 3 جىلدان كەيىن بۇكىل دۇنيە ءجۇزى بويىنشا مۇنايمەن اتالعان بىردەن - ءبىر قالا − قارامايلى قالاسى قۇرىلدى.
2015 - جىلى قارامايلى مۇناي الابى بايقالعاندىعىنىڭ 60 جىلدىعى قارساڭىندا جەرگىلىكتى ورىن ”قارامايلى 1 - ءنومىرلى قۇدىعىنىڭ“ ەسكى جۇرتىندا تۇتاس تۇلعالىق جوبا قۇرىلىسىن جۇرگىزىپ، ونى ايرىقشا ءداۋىر ەرەكشەلىگىنە يە قىزىل ساياحات كورىنىس ءوڭىرى ەتىپ قۇرىپ شىقتى. كورىنىس ءوڭىرى ”ۇلكەن مۇناي كوپىرشىگىن“ نەگىزگى تاقىرىپ ەتكەن ءمۇسىن شوعىرىن ”قارامايلى 1 - ءنومىرلى قۇدىعىنىڭ“ ەسكى جۇرتىمەن شەبەرلىكپەن ءبىر تۇلعا ەتىپ توعىستىرىپ، قارامايلىنىڭ 60 نەشە جىلدان بەرگى كۇرەس جۇرگىزۋ بارىسىنىڭ ەڭ تاماشا كۋاسىنا اينالدىردى.
”ءبىز حييۋشان تاۋى مۇناي كولشىگىندەگى شيكى مۇنايدىڭ كوپىرشىك بولىپ شىعىپ جاتقان كورىنىسىنەن شابىت الدىق، سوندىقتان جوبالاعاندا حييۋشان تاۋىنداعى مۇناي كوپىرشىگىن ’قارامايلى 1 - ءنومىرلى قۇدىعىمەن‘ ۇشتاستىردىق، ول شيكى مۇنايدىڭ اتقاقتاپ شىققان كەزدەگى كۇش - قۋاتىن ايگىلەيدى، مۇنايشىلاردىڭ ’شارت - جاعداي بولسا العا تارتاتىن، شارت - جاعداي بولماسا شارت - جاعداي جاراتىپ العا تارتاتىن‘ تايسالماس رۋحىن بىلدىرەدى“. جوبالاۋدا قالاي شابىت العانىن اۋىزعا العاندا، شينجياڭنىڭ جەرگىلىكتى جوبالاۋشىسى ياڭ شۇي مىنە وسىلاي دەدى.
بۇگىنگى تاڭدا ادامدار قارامايلى 1 - ءنومىرلى قۇدىعى كورىنىس ءوڭىرىن جاياۋ ارالاعاندا كەشكى شاپاق نۇرىندا جالت - جۇلت جارقىراعان ”ۇلكەن مۇناي كوپىرشىگى“ قىزىل سارى تۇسكە ەنىپ، ونداعى بيىك عيماراتتارعا، جولعا جانە ساياحاتشىلارعا قىزىل سارى نۇرىن شاشىپ، كوركەم الاپتا تۇرعانداي اسەر بەرەدى.
قارامايلى مۇناي بولعاندىقتان قۇرىلعان، مۇناي بولعاندىقتان گۇلدەنگەن ءارى مۇناي بولعاندىقتان اتى ايگىلى بولعان قالا، ونىڭ حيكىمەتتى حيكايالارى «قارامايلى انىمەن» بىرگە جارتى عاسىردان استام ۋاقىت باياندالىپ كەلدى.
نەگىزگى تاقىرىپتىق ءمۇسىننىڭ ارت جاعىنداعى شوگىندى الاڭدا ۇزىندىعى 360 مەتر كەلەتىن مادەنيەت قابىرعاسى بار. ول جاندى كارتينا ىسپەتتى 60 نەشە جىلدان بەرى قارامايلى مۇناي الابى مەن قالانىڭ دامۋ وزگەرىسىن ەستەلىككە الىپ تۇر، سونداي - اق وسى قالانىڭ بولاشاققا دەگەن ىقىلاسى مەن ارمانىن دا ارقالاعان.
”مادەنيەت قابىرعاسىن جوبالاۋ بارىسىندا ءبىز تاريح اسەرى مەن وسى زامان ەرەكشەلىگىن توعىستىرۋدى كورنەكتىلدىرۋگە كۇش سالىپ، مۇناي الابىن بارلاۋ، اشۋدىڭ دامۋ بارىسىن ايگىلەدىك، قالانىڭ كۇن سايىن جاڭارىپ، اي سايىن تۇلەجىگەن دامۋ وزگەرىسىن بەينەلەدىك“، - دەدى ياڭ شۇي.
قارامايلى 1 - ءنومىرلى قۇدىعى كورىنىس ءوڭىرىن ءتۇسىندىرۋشى ”90 - جىلداردىڭ تۇلەگى“ ۋاڭ ۋىنحۇي ”قارامايلى 1 - ءنومىرلى قۇدىعىنىڭ“ وسى قالا جونىنەن ەرەكشە ءمان الاتىندىعىن ابدەن بىلەدى. ول بىلاي دەدى: ”سول جىلدارى ءوندىرىس ماتەريالدارى تاپشى، تەحنيكالىق كۇش ءالسىز بولعان شارت - جاعدايدا اعا بۋىن مۇناي جۇمىسشىلارى تاباندىلىقپەن قاجىماي - تالماي، قاجىرلىلىقپەن كۇرەس جۇرگىزىپ، ’قارامايلى 1 - ءنومىرلى قۇدىعىن‘ قايسارلىقپەن بۇرعىلاپ شىقتى، بۇل وتە كەرەمەت ءىس!“.
مۇناي جۇمىسشىسىنىڭ ۇرپاعى، قالا تۇرعىنى جاڭ جۋەنىڭ ءۇيى قارامايلى 1 - ءنومىرلى قۇدىعى كورىنىس ءوڭىرىنىڭ ماڭىندا. ول بىلاي دەدى: ”وسى مۇناي قۇدىعى بولماسا، قارامايلى بولماس ەدى. بىلايشا ايتقاندا، ’قارامايلى 1 - ءنومىرلى قۇدىعى‘ قارامايلى مۇناي الابى مەن وسى قالانى دۇنيەگە اكەلدى. ول قارامايلىنىڭ دامۋ وزگەرىسىن ەستەلىككە العان، قارامايلىداعى نەشە ۇرپاق مۇنايشىلاردىڭ كۇشەيۋ جولىندا العا تالپىنعان رۋحاني بەت - بەينەسىن ايگىلەگەن.
60 نەشە جىلدان بەرى قارامايلىلىقتار ”مەن وتانعا مۇناي ارنايمىن“ دەگەندى ءوز مىندەتى ەتىپ، قۇلاشىن كەڭ جايعان مۇناي ىستەرى دامۋىنىڭ تاريحي ەپوسىن جازدى. بۇگىنگى تاڭدا قارامايلى 1 - ءنومىرلى قۇدىعى وسى قالانىڭ جەر بەلگىسى قۇرىلىسى بولىپ قالماستان، مەملەكەتتىك ءتۇيىندى مادەني ەسكەرتكىشتەردى قورعاۋ ورنىنا، مەملەكەتتىك وتانشىلدىق تاربيە بازاسىنا جانە مەملەكەتتىك قىزىل ساياحات ايتۋلى كورىنىس وڭىرىنە اينالدى.
ەكسكۋرسيالاۋعا سىلتەمە
قارامايلى 1 - ءنومىرلى قۇدىعى كورىنىس ءوڭىرى قارامايلى قالاسى ورتالىق قالا رايونىنىڭ شىعىس وڭتۇستىك بولىگىنە ورنالاسقان، ايگىلى دۇنيە جۇزىلىك گەولوگيالىق تاڭعاجايىپ كورىنىس − حييۋشان تاۋىنان 5.5 كيلومەتر قاشىقتا. 2015 - جىلى قارامايلى مۇناي الابى بايقالعاندىعىنىڭ 60 جىلدىعى قارساڭىندا جەرگىلىكتى ورىن ”قارامايلى 1 - ءنومىرلى قۇدىعىنىڭ“ ەسكى جۇرتىندا قارامايلى 1 - ءنومىرلى قۇدىعى كورىنىس ءوڭىرىن قۇرىپ، ونى وزگەشە ءداۋىر ەرەكشەلىگىنە يە قىزىل ساياحات كورىنىس وڭىرىنە اينالدىردى. كورىنىس ءوڭىرىنىڭ يەلەگەن جەر اۋدانى 65690 شارشى مەتر، مۇندا قۇرىلىس اۋماعى 3990 شارشى مەتر، باقشا ورمانى كورىنىس اۋماعى 61700 شارشى مەتر.
كورىنىس وڭىرىندە ”ۇلكەن مۇناي كوپىرشىگى“ ءمۇسىن شوعىرى ”قارامايلى 1 - ءنومىرلى قۇدىعىنىڭ“ ەسكى جۇرتىمەن، ولشەۋ پۋنكتىمەن، جەر بەتىندەگى مۇناي تولقىنىمەن شەبەرلىكپەن توعىستىرىلعان. ءمۇسىن شوعىرىنىڭ جانىنداعى شوگىندى ەسكەرتكىش الاڭى بەدەرلى ناقىش قابىرعاسىنان، ويىن كورسەتۋ الاڭى وڭىرىنەن قۇرالعان، الاڭنىڭ ورتا بولىگىندەگى مەتالدان قۇيىلعان ”1955.10.29“ دەگەن جازۋ ”قارامايلى 1 - ءنومىرلى قۇدىعىنىڭ“ اشىلعان ۋاقىتىن بىلدىرەدى.
