شينجياڭداعى ءار ۇلت حالقىنىڭ ەرتەڭى ءتىپتى دە باقىتتى، تاماشا بولادى
− «شينجياڭداعى ءار ۇلتتىڭ تەڭدىك ۇقىق - مۇددەسىنىڭ قامتاماسىز ەتىلۋى» اق تىستى كىتابى رايونىمىزداعى ءار ۇلت كادر - بۇقاراسى اراسىندا كۇشتى ۇندەستىك تۋدىردى
انار بۇلت / شينجياڭ گازەتىنىڭ تىلشىلەرى
مەملەكەتتىك كەڭەس اقپارات كەڭسەسى تاياۋدا جاريالاعان «شينجياڭداعى ءار ۇلتتىڭ تەڭدىك ۇقىق - مۇددەسىنىڭ قامتاماسىز ەتىلۋى» اق تىستى كىتابىندا مىنالار اتاپ كورسەتىلدى: 70 نەشە جىلدان بەرى، جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسى مەن جۇڭگو ۇكىمەتى ”حالىقتى وزەك ەتكەن“ ادامدىق ۇقىق ۇستانىمىنا باستان - اياق تاباندى بولىپ، شينجياڭنىڭ ادامدىق ۇقىق ىستەرى جاڭا دامۋشىلىققا جانە ىلگەرىلەۋشىلىككە ۇزدىكسىز قول جەتكىزدى. بۇل رايونىمىزداعى ءار ۇلت كادر - بۇقاراسى اراسىندا كۇشتى ۇندەستىك تۋدىردى. كوپشىلىك مىنالاردى ءبىلدىردى: شينجياڭ حالىق تۇرمىسىن قامتاماسىز ەتۋ مەن جاقسارتۋدى ءتۇيىن ەتۋگە تاباندى بولىپ، ءتۇرلى ىستەردى كۇش سالا دامىتىپ، رەفورما، دامۋ جەتىستىكتەرىنەن بىرگە يگىلىكتەنىپ، ءار ۇلت حالقىنىڭ تەڭ تۇرعىدا ات سالىسۋ، تەڭ تۇرعىدا دامۋ ۇقىق - مۇددەسىن شىنايى قامتاماسىز ەتتى، قوعامدىق كەلەلى جاعداي ءۇرتىس ورنىقتى بولىپ، ءار ۇلت حالقى تاتۋ - ءتاتتى ءوتىپ، تىنىش ءومىر، شات - شادىمان تىرشىلىك كەشىردى، شينجياڭداعى ءار ۇلت حالقىنىڭ ەرتەڭى ءتىپتى دە باقىتتى، تاماشا بولادى.
ءار ۇلت بۇقاراسىنىڭ تەڭدىك ۇقىق - مۇددەسى زاڭمەن جونگە سالۋ جاعىنان قامتاماسىز ەتىلدى
تاياۋ جىلداردان بەرى، «شينجياڭ ۇيعۇر اۆتونوميالى رايونىنىڭ <جۇڭحۋا حالىق رەسپۋبليكاسىنىڭ لاڭكەستىككە قارسى تۇرۋ زاڭىن> اتقارۋ ءادىسى»، «شينجياڭ ۇيعۇر اۆتونوميالى رايونىنىڭ ۇشقارىلىقتى الاستاۋ ەرەجەسى» سياقتى جەرگىلىكتى زاڭ ەرەجەلەر ىركەس - تىركەس شىعارىلدى، شينجياڭ لاڭكەستىككە قارسى تۇرۋ مەن ۇشقارىلىقتى الاستاۋ كۇرەسىن زاڭ بويىنشا ورىستەتتى، 2016 - جىلدىڭ سوڭىنان بەرى، شينجياڭدا ءۇرتىس 4 جىلدان استام ۋاقىتتا زورلىقتى كۇش لاڭكەستىك دەلوسى (وقيعا) تۋىلمادى، ۇشقارلىقتىڭ سىنالاپ كىرۋى ءونىمدى تەجەلدى. ”اق تىستى كىتاپتا شينجياڭنىڭ شينجياڭدى جاپپاي زاڭمەن جونگە سالۋدى بۇلجىماي ىلگەرىلەتىپ، لاڭكەستىك ارەكەتتەردىڭ كوپ تۋىلۋ، جيى تۋىلۋ جاعدايىن ءونىمدى تەجەپ، ءار ۇلت بۇقاراسىنىڭ تىرشىلىك ۇقىعى تولىق قامتاماسىز ەتىلگەندىگى تولىق دالەلدەندى“، - دەدى اۆتونوميالى رايوندىق حالىق قۇرىلتايى تۇراقتى كوميتەتى زاڭ - ءتۇزىم قىزمەت كوميتەتى كەڭسەسىنىڭ مەڭگەرۋشىسى ۋاڭ يارۋ.
”اق تىستى كىتاپتا شينجياڭداعى ءار دارەجەلى ساياسي كەڭەس مۇشەلەرىنىڭ ۇكىمەت ىسىنە ارالاسۋ، ۇكىمەت ىسىنە اقىل - كەڭەس بەرۋ ۇقىعىنىڭ تولىق قامتاماسىز ەتىلگەندىگى وبيەكتيۆ، شىنايى تۇردە بەينەلەندى“، - دەدى مەملەكەتتىك ساياسي كەڭەستىڭ مۇشەسى، جۇڭگو گومينداڭ توڭكەرىستىك كوميتەتى شينجياڭ رايوندىق كوميتەتىنىڭ مەڭگەرۋشى مۇشەسى جياڭ پيڭان، - ”بيىل مەن ۇسىنعان «مەحانيزمدى اقاۋسىزداندىرىپ، ساياساتتى كەمەلدەندىرىپ، كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋ جەتىستىكتەرىن بەكەمدەۋدى، كەڭەيتۋدى اۋىل - قىستاقتى گۇلدەندىرۋمەن ءونىمدى ۇشتاستىرۋدى ىلگەرىلەتۋ» دەگەن ۇسىنىس جوبا اۆتونوميالى رايوندىق ساياسي كەڭەس جاعىنان ءتۇيىندى ۇسىنىس جوبا بولىپ باعالاندى“.
اق تىستى كىتاپتا مىنالار اتاپ كورسەتىلدى: شينجياڭنىڭ ءادىليا ورگاندارى ساياحات كوشپەلى سوتىنان 74ىن، ”فىڭچياۋ ۇلگىسىندەگى سوتتان“ 103ىن قۇردى، سۋديالار قىزمەت كەڭسەسى، حالىققا قولايلى قىزمەت وتەۋ پۋنكتى، كوشپەلى سوت ءتۇيىنى سياقتىلاردان 1645ىن قۇردى. اۆتونوميالى رايوندىق جوعارى حالىق سوتى مەكەمەسى ازاماتتىق ىستەر 1 - سوتىنىڭ ورىنباسار باستىعى جاڭ لياڭ بىلاي دەدى: ”تاياۋ جىلداردان بەرى، شينجياڭداعى سوت مەكەمەلەر ەكى ’ءبىر پۋنكت‘ قۇرىلىسىن ۇزدىكسىز تەرەڭدەتىپ، ارىز - شاعىمدى ءتۇپ - توركىنىنەن باستاپ جونگە سالۋدى باعدار ەتىپ، قالا، اۋىلعا تولىق جەتكىزىلگەن ءادىليالىق قىزمەت وتەۋ تورىن اقاۋسىزداندىرىپ، ارىز - شاعىم مەن جاراستىرۋدى ۇشتاستىرۋ مەحانيزمىن ورناتىپ، ’ارىز - شاعىمسىز‘ اۋىل - قىستاق، الەۋمەتتىك اۋماق قۇرىلىسىن ىلگەرىلەتىپ، ءادىليا ىستەرىندە حالىققا قولايلى بولۋ، حالىققا ءتيىمدى بولۋ قىزمەتىن بارىنشا كۇشەيتىپ، ساپالى، جوعارى ءونىمدى، قولايلى ءادىليالىق قىزمەت وتەۋمەن قامداۋعا قۇلشىنىپ، حالىق بۇقاراسىنىڭ زاڭدى ۇقىق - مۇددەسىن شىنايى قورعادى“.
تاياۋدا توقسۋ اۋدانى اشارىق قالاشىعى ءتورتتاس قىستاعىندا اۋدان، قالاشىق ەكى دارەجەلى حالىق قۇرىلتايى ۋاكىلدەرىن سايلاۋ قىزمەتى دابىرالى جۇرگىزىلدى، ساياساتتى ۇگىتتەۋ، سايلاۋشىلاردى تىزىمدەۋ، حابارلاندىرۋ شىعارىپ جاريالاۋدان داۋىس بەرىپ سايلاۋعا دەيىن قىستاق تۇرعىندارى دەموكراتيالىق ۇقىقتىڭ شىنايى جۇرگىزىلگەندىگىن سەزىندى. ”قىستاقتاعى باسقا دا قارتتارمەن اڭگىمەلەسكەنىمىزدە ءبىزدىڭ جاقسى داۋىردە تۇرمىس كەشىرىپ جاتقاندىعىمىزدى، مەملەكەت قوجايىنىنا شىن مانىندە اينالعاندىعىمىزدى ايتىپ تەبىرەنەمىز“، - دەدى 7 - ايدىڭ 15 - كۇنى 73 جاستاعى قىستاق تۇرعىنى مامەت راحمان.
ءار ۇلت تەڭ تۇرعىدا دامۋ ورايىنا يە بولدى
اق تىستى كىتاپتا مىنالار اتاپ كورسەتىلدى: شينجياڭنىڭ ەكونوميكاسى، قوعامى جەدەل دامىدى، حالىق تۇرمىسى قۇرىلىسى مەن ۇسىنىلىم سەرپىنى ۇزدىكسىز ارتتى، ءار ۇلت تەڭ دامۋ ورايىنا يە بولىپ، بىرگە وركەندەپ، گۇلدەنىپ، باقىتتى تۇرمىستان بىرگە يگىلىكتەندى، ەكونوميكالىق ۇقىق - مۇددەسى ءونىمدى قامتاماسىز ەتىلدى. اقسۋ قالاسى يگەرشى اۋىلى سورتتى تۇقىم الاڭى قۇمقىستاۋ قىستاعىنىڭ تۇرعىنى قوجامنياز ماۋنياز وسى تۇيىنگە قاباعات القاۋ ايتتى.
”وسى بىرنەشە جىلدا قىستاعىمىز جىل سايىن جاڭاردى. سۋ، ەلەكتر، جول، حابارلاسۋ، ءۇي سياقتى نەگىزدىك قۇرىلعى قۇرىلىستارى ۇزدىكسىز كەمەلدەنىپ، قازىرگى تۇرمىس شارت - جاعدايىمىز قالالىقتاردان كەم تۇسپەيتىن بولدى“، - دەدى قوجامنياز اسەرلەنە، - ”مەن اۋىل - قالاشىق جولاۋشى تاسىمال اۆتوبۋزىنىڭ شوفەرىمىن، ايلىق كىرىسىم 6000 يۋان، ۇلىم ۇيدە الما اعاشىن باعىپ - باپتايدى، كەلىنىم تورت دۇكەنىندە ىستەيدى. قازىر قىستاعىمىزداعى ادامداردىڭ بارىندە ىستەيتىن جۇمىس بار، وتباسىلارىنىڭ بارىندە كىرىس بار!“.
6 - ايدىڭ 30 - كۇنى بەيجيڭ - شينجياڭ جوعارى جىلدامدىقتى تاس جولىنىڭ (G7) ”ەڭ سوڭعى ءبىر كيلومەترى“ ۋتۇڭ داچۋاننان موري بولىگىنە دەيىنگى تاس جول نىسانىندا رەسمي كولىك قاتىناپ ىسكە قوسىلىپ، باركول قازاق اۆتونوميالى اۋدانىندا، اراتۇرىك اۋدانىندا جوعارى جىلدامدىقتى تاس جول بولماۋ تاريحىن اياقتاتتى. ”’13 - بەسجىلدىقتان‘ بەرى رايونىمىز قاتىناس جاعىندا حالىققا تيىمدىلىك جاساۋ ينجەنەرياسىن ءۇرتىس ىلگەرىلەتىپ، تاس جول قۇرىلىسى تەبىنىن ارتتىردى، 2020 - جىلدىڭ سوڭىنا دەيىن، تۇتاس شينجياڭنىڭ تاس جولىندا اۆتوكولىك قاتىناعان جالپى قاشىقتىق 209 مىڭ 200 كيلومەترگە جەتتى، بارلىق ايماق، وبلىس، قالالار جوعارى جىلدامدىقتى تاس جول داۋىرىنە قادام تاستادى، قاراپايىم نەگىزگى جەلى تاس جولدارىنىڭ ماڭىزدى ونەركاسىپ باقشا رايونىمەن، ساياحات كورىنىس وڭىرىمەن تۇتاسۋ دەڭگەيى اناعۇرلىم جوعارىلاپ، شارت - جاعداي ازىرلەگەن اۋىل - قالاشىقتاردىڭ، قۇرىلىمدىق قىستاقتاردىڭ بارلىعىنا قاتتى جابىندى جول توسەلدى، جولاۋشى اۆتوبۋزى قاتىنادى، ءار ۇلت بۇقاراسى ءتىپتى دە كوپ زاماناۋي قاتىناس قولايلىلىعىنان يگىلىكتەندى“، - دەدى اۆتونوميالى رايوندىق قاتىناس - تاسىمال مەڭگەرمەسى پارتكومىنىڭ شۋجيى، ورىنباسار مەڭگەرمە باستىعى لي شۋەدۇڭ.
تۇرپان قالالىق وقۋ - اعارتۋ مەكەمەسى پارتيا باسشىلىق گرۋپپاسىنىڭ شۋجيى، ورىنباسار مەكەمە باستىعى چىن جين مىنالاردى ءبىلدىردى: پارتيا 18 - قۇرىلتايىنان بەرى، تۇرپان قالاسى ءالسىز مەكتەپتەردىڭ وقۋ جۇرگىزۋ شارت - جاعدايىن جاقسارتۋعا كۇش سالىپ، قالا، اۋىلداردىڭ وقۋ - اعارتۋ بايلىعىن ءبىر تۇتاس جوسپارلاپ، بۇكىل قالادا مىندەتتى وقۋ - اعارتۋ ساتىسىندا بالالاردىڭ وقۋدان قول ءۇزۋ جايتى ءۇرتىس 5 جىل بولمادى، تولىق ورتا ساتىسىندا وقۋعا ءتۇسۋ جالپى مولشەرى ％99.12كە جەتتى. كاسىپتىك وقۋ - اعارتۋدىڭ دامۋ اياق الىسى تەزدەپ، ءتىپتى دە كوپ وقۋشىلار ءبىر تەحنيكانى يگەرۋ ارقىلى جۇمىستاندى، وقۋ - اعارتۋدىڭ دامۋ جەتىستىگىنەن ءار ۇلت بۇقاراسى اناعۇرلىم كوپ، اناعۇرلىم ءادىل تۇردە يگىلىككە كەنەلدى.
اتۇش قالاسى جوعارى اتۇش قالاشىعى قايراق قىستاعىنداعى قۇربانجان شارۋالار وتباسى كىتاپ ۇيىندە قارىزعا كىتاپ - جۋرنال الىپ وقۋ ءتىزىمى جاسالعان ەكى كىتاپشاعا قىستاق تۇرعىندارىنىڭ كىتاپ الىپ وقۋ ەستەلىگى ىعى - جىعى جازىلعان. وسى شارۋالار وتباسى كىتاپ ءۇيىن قىستاق تۇرعىنى قۇربانجان ءومار 2016 - جىلى ءوزى قۇرعان، قازىر شارۋالار وتباسى كىتاپ ۇيىندە 2000 نەشە كىتاپ بار. ”وسى كىتاپ ءۇيى ارقىلى قىستاقتاعى كوپتەگەن جاستار قارتا ويناۋ، ىشىمدىككە سالىنۋ سياقتى ناشار داعدىلارىن وزگەرتتى، كىتاپتان ەگىمشىلىك، باعىمشىلىق تەحنيكاسىن ۇيرەنىپ قانا قويماي مادەنيەت ورەسى دە بىرتە - بىرتە ءوستى“، - دەدى قۇربانجان.
ءار ۇلت بۇقاراسىنىڭ ءتۇرلى زاڭدى ۇقىق - مۇددەسى ءونىمدى قامتاماسىز ەتىلدى
اق تىستى كىتاپتا مىنالار اتاپ كورسەتىلدى: شينجياڭ قالا، اۋىل ەمدەۋ - دەنساۋلىق ساقتاۋ قىزمەت وتەۋ جۇيەسىن ۇزدىكسىز كەمەلدەندىرىپ، ەمدەۋ، دەنساۋلىق ساقتاۋ قىزمەت وتەۋ ساپاسىن جوعارىلاتتى. بۇل جونىندە اۆتونوميالى رايوندىق دەنساۋلىق ساقتاۋ، سالاماتتىق كوميتەتى پارتيا باسشىلىق گرۋپپاسىنىڭ شۋجيى، ورىنباسار مەڭگەرۋشىسى ليۋ جيانگونىڭ اسەرى تەرەڭ، ول بىلاي دەدى: پارتيا 18 - قۇرىلتايىنان بەرى، رايونىمىز دارەجەگە ءبولىپ دياگنوز قويۋ - ەمدەۋ، وسى زامانعى شيپاحانانى باسقارۋ، جالپى حالىقتىڭ ەمدەۋ قامسىزداندىرۋى، ءدارى - دارمەكپەن قامداۋ قامتاماسىزدىعى، جالپىلىق باقىلاۋ - باسقارۋ سىندى 5 ءتۇرلى ءتۇيىندى ءتۇزىم جانە ساپالى، جوعارى ءونىمدى ەمدەۋ - دەنساۋلىق ساقتاۋ قىزمەت وتەۋ جۇيەسى قۇرىلىسىن كۇش سالا ىلگەرىلەتتى، ەمدەۋ بىرىككەن تۇلعاسى قۇرىلىسى رەفورماسى ءۇرتىس ىلگەرىلەتىلىپ، ءوڭىر ىشىندەگى ەمدەۋ بايلىعىنان ءونىمدى ورتاق يگىلىكتەنۋدى جۇزەگە اسىرىپ، بۇقارانىڭ ناۋقاس كورسەتۋى قيىن بولۋ، ناۋقاس كورسەتۋ قىمبات بولۋ ماسەلەسى ءونىمدى شەشىلىپ، شينجياڭنىڭ دەنساۋلىق ساقتاۋ، سالاماتتىق ىستەرى بۇرىن بولماعان دامۋعا قول جەتكىزدى.
اق تىستى كىتاپتا مىنالار اتاپ كورسەتىلدى: شينجياڭ ايەلدەر مەن بالالار قىزمەتىنە ايرىقشا ءمان بەرىپ، ايەلدەر مەن بالالار ىستەرى دامۋى بارىسىنداعى كورنەكتى ماسەلەلەردى كۇش سالا شەشىپ، ايەلدەر مەن بالالار ىستەرىنىڭ ورنىقتى دامۋىن جەبەدى. اۆتونوميالى رايوندىق ايەلدەر بىرلەستىگى پارتيا باسشىلىق گرۋپپاسىنىڭ شۋجيى، ورىنباسار ءتوراعاسى ۋاڭ ليشيا مىنالاردى ءبىلدىردى: رايونىمىز ەر - ايەل تەڭدىگى نەگىزگى مەملەكەت ساياساتىن بۇلجىماي تياناقتاندىرىپ، بالالاردى الدىمەن ەسكەرۋ پرينسيبىنە تاباندى بولىپ، ايەلدەر مەن بالالاردىڭ دامۋ بارىسىنداعى ”شۇعىل، قيىن، ۋايىمداعان، ءزارۋ“ ماسەلەلەرىن كۇش سالا شەشىپ، ايەلدەر مەن بالالار ىستەرىنىڭ جوعارى ساپالى دامۋىن بار كۇشپەن جەبەدى، ايەلدەر مەن بالالاردىڭ ءتۇرلى زاڭدى ۇقىق - مۇددەسى ءونىمدى قامتاماسىز ەتىلدى.
بيىل 3 - ايدىڭ 5 - كۇنى اۆتونوميالى رايون قىزمەتتەگى جۇمىسشى - قىزمەتكەرلەردىڭ ەمدەۋ بويىنشا ءوزارا كومەكتەسۋىن قامتاماسىز ەتۋ قيمىلىن رەسمي باستادى، قىزمەتتەگىلەر وزدەرى قارجى توپتاۋ، ءوز ەركىمەن قاتىناسۋ نەگىزىندە جۇمىسشى - قىزمەتكەرلەردىڭ پەرزەنتتى بولۋ، قارتايعاندا، ناۋقاستانعاندا قارايلاسۋ، ءولىم - ءجىتىم ىسىنە ات سالىسۋ، جارالانعاندارعا، مۇگەدەك بولعاندارعا نەمەسە توسىن اپاتقا ۇشىراعاندارعا، جازاتايىم زاقىمدالعاندارعا ءوزارا كومەكتەسۋ، ءوزارا قول ۇشىن بەرۋ قيمىلىن ورىستەتتى. 5 - ايدىڭ سوڭىنا دەيىن، 245 مىڭنان استام جۇمىسشى - قىزمەتكەر قامسىزداندىرۋعا قاتىناستى، 1300 نەشە جۇمىسشى - قىزمەتكەر ”ءبىر تالونمەن“ ەسەپ جابۋ ارقىلى ەمدەۋ ءوزارا كومەك قاراجاتىن الدى. ”كەلەسى قادامدا“ ءبىز قىزمەتتەگى جۇمىسشى - قىزمەتكەرلەردىڭ ءوزارا كومەكتەسۋ قامتاماسىزدىعى قيمىلىن جالپىلاستىرۋ تەبىنىن ءۇرتىس ارتتىرىپ، ەمدەۋدى قامتاماسىز ەتۋدىڭ كوپ ساتىلى جۇيەسىن قۇرۋعا كۇش قوسامىز“، - دەدى اۆتونوميالى رايوندىق باس جۇمىسشى ۇيىمى پارتيا باسشىلىق گرۋپپاسىنىڭ مۇشەسى، ورىنباسار ءتوراعاسى دۋ جيانگاڭ.
(ءتىلشى لياڭ ليحۋا، قاتىناسقان تىلشىلەر جاڭ يۇنمەي، ياڭ شۋحان، جاڭ جىلي، ليۋ شياڭ، لۋ فىڭباۋ، جاۋ شييا، سۇڭ ۋيگو، سۋ لۋپيڭ، يان شياۋتيان، گو ليڭ، ەرىكتى ءتىلشى ليۋ شانشان)
