− امەريكا جيھانگەرلەرىنە قارسى تۇرىپ، چاۋشيانعا كومەك بەرۋ رۋحىنا شولۋ
□ شينحۋا اگەنتتىگىنىڭ تىلشىلەرى چىڭ شين، مەي شىشيۇڭ، جاۋ حۇڭنان
”قاھارماندىق ايبىنمەن، اسقاق جىگەرمەن يالۋجياڭ وزەنىنەن ەندەي ءوتتى. بەيبىتشىلىكتى قورعاۋ، وتاندى قورعاۋ اتا مەكەندى قورعاعاندىق...“.
71 جىلدىڭ الدىندا جۇڭحۋانىڭ ۇزدىك ۇلاندارىنان قۇرالعان جۇڭگو حالىق ەرىكتىلەر ارمياسى حالىقتىڭ ماڭىزدى تاپسىرماسىن، ۇلتتىڭ ءۇمىتىن ارقالاپ، بەيبىتشىلىكتى قورعاۋ، شاپقىنشىلىققا قارسى تۇرۋ ادىلەت تۋىن بيىك ۇستاپ، قاھارماندىق ايبىنمەن، اسقاق جىگەرمەن يالۋجياڭ وزەنىنەن ەندەي ءوتىپ، ۇلى وتانشىلدىق رۋح پەن توڭكەرىستىك قاھارماندىق رۋحتى ساۋلەلەندىرىپ، چاۋشيان حالقىمەن جانە ارمياسىمەن بىرگە، 2 جىل 9 اي ۋاقىتقا جالعاسقان اسا جاپالى قاندى شايقاستى باستان كەشىرىپ، امەريكا جيھانگەرلەرىنە قارسى تۇرىپ، چاۋشيانعا كومەك بەرۋ سوعىسىنىڭ ۇلى جەڭىسىنە قول جەتكىزدى.
2020 - جىلى 10 - ايدىڭ 23 - كۇنى جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسى ورتالىق كوميتەتىنىڭ باس شۋجيى، مەملەكەت ءتوراعاسى، ورتالىق اسكەري ىستەر كوميتەتىنىڭ ءتوراعاسى شي جينپيڭ جۇڭگو حالىق ەرىكتىلەر ارمياسىنىڭ امەريكا جيھانگەرلەرىنە قارسى تۇرىپ، چاۋشيانعا كومەك بەرۋ ءۇشىن مەملەكەتتەن شىعىپ سوعىس جۇرگىزگەندىگىنىڭ 70 جىلدىعىن ەسكە ءتۇسىرۋ جينالىسىندا ماڭىزدى ءسوز سويلەپ، بىلاي دەپ اتاپ كورسەتتى: ”امەريكا جيھانگەرلەرىنە قارسى تۇرىپ، چاۋشيانعا كومەك بەرۋدىڭ ايبىنى اسقاق سوعىسىندا، ەرجۇرەك جۇڭگو حالىق ەرىكتىلەر ارمياسى وتان مەن حالىقتىڭ مۇددەسىن بارىنەن جوعارى قوياتىن، وتان مەن ۇلت نامىسى ءۇشىن جانقيارلىق وتانشىلدىق رۋحتى، ەرجۇرەك تە قايىسپاس، ءولىمدى ەلەڭ قۇرلى كورمەيتىن توڭكەرىستىك قاھارماندىق رۋحتى، جاپا - ماشاقاتتان، قيىنشىلىقتان قورىقپايتىن، قاي - قاشان دا اسقاقتاعان جاۋىنگەرلىك جىگەردى ساقتايتىن توڭكەرىستىك ءۇمىتشىل رۋحتى، وتان مەن حالىق جۇكتەگەن بورىشتى ورىنداۋ جولىندا وزىندەگى بارىن جومارتتىقپەن اتايتىن توڭكەرىستىك ادال رۋحتى، ادامزاتتىڭ بەيبىتشىلىگى مەن ادىلەت ىستەرى ءۇشىن كۇرەس جاسايتىن ينتەرناتسيوناليزمدىك رۋحتى باستان - اياق اسقاقتاتىپ، امەريكا جيھانگەرلەرىنە قارسى تۇرىپ، چاۋشيانعا كومەك بەرۋ ۇلى رۋحىن سومدادى“.
”سوعىس كەزىندە شىرقالعان قاھارماندار جىرىنا اينالا تاۋلار ءۇنسىز قۇلاق ءتۇردى“ − امەريكا جيھانگەرلەرىنە قارسى تۇرىپ، چاۋشيانعا كومەك بەرۋ سوعىسىندا سومدالىپ قالىپتاسقان امەريكا جيھانگەرلەرىنە قارسى تۇرىپ، چاۋشيانعا كومەك بەرۋ ۇلى رۋحى ەڭ قۇندى رۋحاني بايلىق، ونىڭ جۇڭگو حالقى مەن جۇڭحۋا ۇلتىن بارلىق جاپا - ماشاقاتتى، قيىندىقتى، قاتەردى، كەدەرگىنى جويۋعا، بارلىق كۇشتى جاۋدى جەڭۋگە جىگەرلەندىرەتىندىگى داۋسىز.
(1) ”بەيبىتشىلىكتى قورعاۋ، وتاندى قورعاۋ اتا مەكەندى قورعاعاندىق“ − وتان ءۇشىن شايقاس مايدانىنا اتتاندى
”805 قادام، يالۋجياڭ وزەنى كوپىرىنەن 10 نەشە مينۋتتا وتتىك“. سول جىلدارى ءوزىنىڭ چاۋشيانعا اتتانعان كەزىندەگى كورىنىستەردى ەسكە العاندا، ەرىكتىلەر ارمياسىنىڭ ساقا جاۋىنگەرى چىڭ ماۋيوۋ بىلاي دەدى: يالۋجياڭ وزەنىنەن وتكەن كەزدە قايتا ورالۋدى ويلامادىم. ”وزەننەن وتكەن ءاربىر جاۋىنگەر جاڭا ومىرگە كەلگەن رەسپۋبليكانى ومىرىمەن قورعاۋ بەكىمىنە كەلىپ، ءولىمدى ەلەڭ قۇرلى كورمەدى“.
1950 - جىلى 6 - ايدىڭ 25 - كۇنى چاۋشياندا ىشكى سوعىس تۋىلدى. امەريكا ۇكىمەتى ءوزىنىڭ الەمدىك ستراتەگياسى مەن قىرعي قاباقتىق سوعىس ويىنا نەگىزدەلىپ، چاۋشياننىڭ ىشكى سوعىسىنا قارۋلى كۇشپەن كيلىگۋ ۇيعارىمىن جاسادى ءارى 7 - فلودتى جىبەرىپ تايۋان بۇعازىنا سۇعاناقتىق جاسادى. 1950 - جىلى 10 - ايدىڭ باسىندا امەريكا ارمياسى جۇڭگو ۇكىمەتىنىڭ قايتا - قايتا بەرگەن ەسكەرتۋىن ەلەمەستەن، 38 - پاراللەلدەن كوپە - كورنەۋ ءوتىپ، سوعىس ءورتىن جۇڭگو - چاۋشيان شەكاراسىنا اكەلدى.
وسىنداي قىسىلتاياڭ ساتتە چاۋشيان پارتياسى مەن ۇكىمەتىنىڭ وتىنىشىنە ساي، جۇڭگو پارتياسى مەن ۇكىمەتى ەرەن جىگەر، قايىسپاس باتىلدىق ارقىلى امەريكا جيھانگەرلەرىنە قارسى تۇرىپ، چاۋشيانعا كومەك بەرۋ، مەكەندى قورعاۋ، وتاندى قورعاۋ تاريحي شەشىمىن جاسادى.
جۇڭگو حالىق ەرىكتىلەر ارمياسى چاۋشياننىڭ ارميا - حالقىمەن تىعىز سەلبەسىپ، لياڭشۇيدۇڭداعى العاشقى شايقاس، يۇنشانچىڭداعى قيان - كەسكى شايقاس، چيڭچۋانجياڭداعى شايقاس، چاڭجينحۋداعى قىرعىن سوعىس سياقتى 5 رەت ءۇرتىس شايقاس جۇرگىزدى، وسىدان كەيىن تاعى قۇرىشتان سوعىلعان قامالداي تەرەڭ قورعانىس شەبىن قۇرىپ، تالاي رەت شابۋىل سوعىستارىن جۇرگىزىپ، ”تۇنشىقتىرۋ سوعىسىن“ تالقانداپ، ”باكتەريالىق سوعىسقا“ قارسى تۇرىپ، شاڭگانليڭدا قاندى شايقاس سالىپ، ايبىندى دا ءدۇبىرلى سوعىس ۇلى ءىسىن جاراتتى.
امەريكا جيھانگەرلەرىنە قارسى تۇرىپ، چاۋشيانعا كومەك بەرۋ سوعىسىندا وتانشىلدىق بۇكىل پارتيانىڭ، بۇكىل ارميانىڭ، بۇكىل ەلدەگى ءار ۇلت حالقىنىڭ ەرىك - جىگەرى مەن كۇش - قۋاتىن ۇيىستىراتىن قۋاتتى رۋحاني تىرەككە اينالدى.
ەرىكتىلەر ارمياسىنىڭ قاھارماندارى مىنالاردى ءبىلدىردى: ارت جاعىمىزدا وتان بار، وتان حالقىنىڭ بەيبىتشىلىگى ءۇشىن ءبىزدىڭ ءبىر قادام شەگىنۋىمىزگە بولمايدى!
”بارلىعى الدىڭعى شەپ ءۇشىن، بارلىعى جەڭىس ءۇشىن“، ”زاۆود دەگەنىمىز مايدان، ماشينا دەگەنىمىز مىلتىق پەن زەڭبىرەك“، ”ەر - ايەل، كارى - جاس تەگىس قيمىلدادى، بارلىق وتباسى قۋىرما تالقان جاسادى“... بۇكىل ەلدەگى ءار ۇلت حالقى سوعىس جەڭىسىنە قول جەتكىزۋ ءۇشىن جان - جاقتى كومەك، قامتاماسىزدىق ازىرلەپ، جۇدىرىقتاي جۇمىلىپ مەملەكەتتىڭ مۇددەسىن قورعاۋدىڭ قۋاتتى ەرىك - جىگەرىن ايگىلەدى.
زەڭبىرەك ءۇنى الىستا قالدى، گۇلدەنۋ جولى جاقىندادى. بۇگىنگى تاڭدا وتانشىلدىقتى وزەك ەتكەن ۇلت رۋحى بۇكىل ەلدەگى ءار ۇلت حالقىنىڭ ىنتىماقتاسا كۇرەس جۇرگىزۋىنىڭ رۋحاني دانەكەرىنە اينالىپ، جاڭا داۋىردەگى قاھارماندار ماداق جىرى جۇڭگونىڭ بايتاق دالاسىندا اسقاقتاتا شىرقالدى
− 60 جىل اتاعىن جاسىرىپ، قالتقىسىز ۇلەس قوسقان جاڭ فۋچيڭ، ومىرىمەن وتاننىڭ شىعىس قاقپاسىنان تاپجىلماعان ۋاڭ جيساي، ادال نيەتىمەن وتان ءۇمىتىن اقتاعان حۋاڭ دا - نيان، قاھارمان ۇشاق باستىعى ليۋ چۋانجيان، ”وتاندى قورعاپ، شەكارانى كۇزەتكەن قاھارمان تۋانجاڭ“ چي فاباۋ، تايحاڭشانداعى ”جاڭا يۇيگۇڭ“ لي باۋگو...
(2) ”سىرلى شىعىس رۋحى“ − ەرجۇرەك، قايسار بولدى، ءولىمدى ەلەڭ قۇرلى كورمەدى
امەريكا جيھانگەرلەرىنە قارسى تۇرىپ، چاۋشيانعا كومەك بەرۋ سوعىسىندا، ەرىكتىلەر ارمياسىنىڭ اتوي سالاتىن اسكەري سىرناي ءۇنى كوپتەگەن امەريكا اسكەرلەرىنىڭ ۇرەيلى تۇسىنە اينالدى. ولار ەرىكتىلەر ارمياسىنىڭ اتوي دابىلىن ەستىگەندە نەلىكتەن اسقاق كۇرەس جىگەرى تاسقىندايتىندىعىن باستان - اياق تۇسىنە الماي، ونى ”سىرلى شعىىس رۋحى“ دەپ اتادى.
بۇل ەرجۇرەك، قايسار، ءولىمدى ەلەڭ قۇرلى كورمەيتىن توڭكەرىستىك قاھارماندىق رۋح −
ەرىكتىلەر ارمياسى 15 - جۇنىنىڭ جاۋىنگەرى چيۋ شاۋيۇنعا سوعىس جۇرگىزىپ جاسىرىنۋ بارىسىندا باقىتقا قارسى جاۋدىڭ ورتەگىش بومبىسى تيەدى. جالپى شايقاستىڭ جەڭىسى ءۇشىن ول وتقا كۇيگەن دەنەسىنىڭ قاتتى اۋىرعانىنا شىداپ، ەرلىكپەن قۇربان بولعانعا دەيىن قوزعالماي جاتادى، سول جىلى 26 جاستا بولاتىن.
”دۇنيە ءجۇزى توڭكەرىسى ءۇشىن، سوعىس جەڭىسى ءۇشىن، بارىمدى ارناۋعا پەيىلمىن“. قۇربان بولارىنان بۇرىن، چيۋ شاۋيۇن پارتياعا كىرۋ وتىنىشىنە وسىلاي جازعان ەدى.
بۇل جاپا - ماشاقات، ازاپ - قيىنشىلىقتان قورىقپاي، اسقاق جىگەردى باستان - اياق ساقتاۋداي توڭكەرىستىك ۇمىتكەرلىك رۋح −
”ورىندالمايتىن مىندەت بولاتىنىنا سەنبەيمىن، جەڭبەيتىن قيىنشىلىق بولاتىنىنا سەنبەيمىن، جەڭبەيتىن جاۋ بولاتىنىنا سەنبەيمىن!“
چاۋشيانعا سوعىسقا بارۋدىڭ الدىنداعى جۇمىلدىرۋ جينالىسىندا، ەرىكتىلەر ارمياسى 20 - جۇنىنىڭ ليانجاڭى ياڭ گىنسى جاۋىنگەرلەرگە ”ۇشكە سەنبەۋ“ سىندى قاھارماندىق جارناماسىن جاريالادى.
بۇل وتان مەن حالىق جۇكتەگەن بورىش، وزىندەگى باردى قالتقىسىز ارناۋداي توڭكەرىستىك ادال رۋح −
شاڭگانليڭ شايقاسىندا، جاسى نەبارى 21دەگى حابارشى حۋاڭ جيگۋاڭ كەۋدەسىن وققا توسەپ، ءومىرى ارقىلى جاۋىنگەر سەرىكتەرىنە العا ۇمتىلۋ جولىن اشىپ بەردى.
چاڭجينحۋ قىرعىن سوعىسىندا، جاۋىنگەرلەردىڭ نولدەن تومەن 40 سەلتسي گرادۋستىق قاقاعان ايازدا تورۋىلداپ جاتىپ سۋىقتا جان ۇزگەننەن كەيىنگى تۇلعاسى كەز كەلگەن ساتتە اتويلاپ العا ۇمتىلۋعا دايىندالعان بەينەدە قالدى.
”چاۋشيان سوعىس مايدانى تولعان قاھارماندار. ەرىكتىلەر ارمياسىنىڭ قولباسىلارى مەن جاۋىنگەرلەرى قاشاندا وتان ەڭ قاجەت ەتكەن شەشۋشى ساتتە كوكىرەك كەرە العا شىعىپ، ءومىر مەن ءولىمنىڭ سىن - سايىسىندا ەشتەڭەدەن تايسالماي، ’ەڭ سۇيىكتى ادامدارعا‘ اينالدى“، - دەدى امەريكا جيھانگەرلەرىنە قارسى تۇرىپ چاۋشيانعا كومەك بەرۋ ەسكەرتكىش سارايىنىڭ ورىنباسار باستىعى گۇڭ شاۋشان.
سوعىس جىلدارىنداعى قان سەلدەي اعۋدان بەيبىت كەزەڭدەگى قيىندىقتان قامال الۋعا دەيىن، ”تار جول، تايعاق كەشۋدە ناعىز ەر عانا جەڭىپ شىعا الادى“ دەيتىن جاۋىنگەرلىك رۋحتان ”شايقاسپەن جول اشۋ“ دەيتىن رەفورما ارىنىنا دەيىن، قۇربان بەرۋدەن قورىقپاۋ، ەرلىكپەن كۇرەس جۇرگىزۋ − جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسى باسشىلىعىنداعى جۇڭگو ارمياسى مەن حالقىنىڭ ۇزبەي دايەكتىلەندىرىپ كەلە جاتقان قاجىرى مەن قاسيەتى بولدى.
(3) بەيبىتشىلىك ءۇشىن، ادىلەت ءۇشىن − امەريكا جيھانگەرلىگىنە قارسى تۇرىپ، چاۋشيانعا كومەك بەرۋ ۇلى رۋحىن ماڭگى جالعاستىردى، ۇرپاقتار بويى اسقاقتاتتى
امەريكا جيھانگەرلىگىنە قارسى تۇرىپ، چاۋشيانعا كومەك بەۋ سوعىسىندا، جۇڭگو حالىق ەرىكتىلەر ارمياسىنىڭ ادىلەت ءۇشىن سوعىسقان قاھارماندىق جىگەرى مەن ۇلى ينتەرناتسيوناليزمدىك رۋحى دۇنيە جۇزىندەگى بەيبىتشىلىكتى سۇيەتىن حالىقتاردىڭ دا قۇرمەتىنە يە بولدى.
1952 - جىلى 1 - ايدىڭ 2 - كۇنى چاۋشيان پيڭاننان ايماعى چىڭچۋان اۋدانى شىتيانلي. شاقىلداعان ايازدا ەرىكتىلەر ارمياسىنىڭ جاۋىنگەرى لو شىڭجياۋ تاستاي سۋىق سۋعا 3 رەت سۇڭگىپ، 21دەگى جاس ومىرىمەن چاۋشياندىق ورەن سۇييىڭدى امان الىپ قالدى.
چاۋشيان حالقى لو شىڭجياۋ قۇربان بولعان جەرگە اعاش ەسكەرتكىش ورناتىپ، بەتىنە: ”چاۋشيان توپىراعىندا تۋىپ - وسكەن حالىقتىڭ ءبارى ءبىزدىڭ دوسىمىز لو شىڭجياۋ جولداستى ماڭگى ەستە ساقتاپ، ونىڭ ۇلى ينتەرناتسيوناليزمدىك رۋحىنان ۇيرەنۋگە ءتيىس“ دەپ جازادى.
”بىرلەسكەن مەملەكەتتەر ارمياسىنىڭ“ 3 - كەزەكتى باس سىليڭى مارك كلارك شاڭجياڭ ءوزىنىڭ جەڭىسكە جەتپەگەن سوعىس توقتاتۋ كەلىسىمىنە قول قويعان تاريحتاعى تۇڭعىش امەريكا قولباسى ەكەندىگىن كۇدەر ۇزە مويىنداپ جاتقان كەزدە، سوعىس ورتىندە تىك تۇرعان جۇڭگو حالقىنىڭ ادامزات بەيبىتشىلىگىن قورعاۋ بەكىمىنىڭ قانشالىق بەرىك ەكەندىگىن بۇكىل دۇنيە ءجۇزى كوردى.
1958 - جىلى چاۋشيان باسشىسى جين رىچىڭ جۇڭگو حالىق ەرىكتىلەر ارمياسىن اتتاندىرۋ سالتاناتتى مەملەكەتتىك قوناعاسىندا، تەرەڭ سۇيىسپەنشىلىكپەن بىلاي دەدى: ”سىزدەر جاراتقان ەلەۋلى ەڭبەك پرولەتاريات تابى ينتەرناتسيوناليزمنىڭ ۇلگىسى، ول العاباسار ادامزات تاريحىنا ماڭگى جازىلادى“.
امەريكا جيھانگەرلەرىنە قارسى تۇرىپ، چاۋشيانعا كومەك بەرۋ شايقاسىنىڭ ۇلى جەڭىسى ادىلەتتىڭ زورەكەرلىكتى جەڭبەي تىنبايتىندىعىن، بەيبىتشىلىك پەن دامۋدىڭ بوگەۋ بەرمەس تاريح اعىنى ەكەندىگىن تاعى ءبىر مارتە دالەلدەدى!
2016 - جىلى 7 - ايدا وڭتۇستىك سۋداننىڭ استاناسى جۇبادا قيان - كەسكى اتىس تۋىلدى. جۇڭگو بەيبىتشىلىكتى ساقتاۋ جاياۋ اسكەرلەر يىڭى شابۋىلعا ۇشىراپ، 2 جاۋىنگەر قۇربان بولدى. بىرەۋى 22 جاسقا ەندى كەلگەن لي لەي، ەندى بىرەۋى 33 جاستاعى ياڭ شۋپىڭ، ولاردىڭ ەكەۋى دە ەرەكشە قاھارمان ياڭ گىنسى ءتىرى كەزىندە تۇرعان اسكەري بولىمنەن كەلگەن بولاتىن.
1950 - جىلى قىستا امەريكا جيھانگەرلەرىنە قارسى تۇرىپ، چاۋشيانعا كومەك بەرۋ شايقاس مايدانىندا، 28 جاستاعى ياڭ گىنسى ەڭ سوڭعى ءبىر تال وقتى اتىپ بولعان سوڭ، قوپارعىش قاپشىقتى قۇشاقتاپ قالىڭ جاۋعا قاراي اتىلىپ، جاۋمەن بىرگە جاستىعىن الا كەتتى.
ۇقسامايتىن ءداۋىر، ۇقساس ەرلىكپەن قۇربان بولۋ، ۇقساس قاھارماندىق باتىرلىق.
”امەريكا جيھانگەرلەرىنە قارسى تۇرىپ، چاۋشيانعا كومەك بەرۋ ۇلى رۋحى ۋاقىت پەن كەڭىستىكتەن اسىپ ءوتىپ، ۋاقىت وتكەن سايىن جاڭاردى، ءسوز جوق، ماڭگى جالعاستىرۋ، ۇرپاقتار بويى اسقاقتاتۋ كەرەك“ دەپ باسا دارىپتەدى جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسى ورتالىق كوميتەتىنىڭ باس شۋجيى، مەملەكەت ءتوراعاسى، ورتالىق اسكەري ىستەر كوميتەتىنىڭ ءتوراعاسى شي جينپيڭ.
”ءبىز سىزدەردىڭ رۋحتارىڭىزعا مۇراگەر بولىپ، وتانىمىزدى گۇلدەندىرەمىز“. ”جۇڭگونىڭ باتىرلارى، ءار رەت بەس جۇلدىزدى قىزىل تۋعا قاراعان سايىن، سىزدەر ەسىمىزگە تۇسەسىزدەر، توڭكەرىستىك ارداگەر قۇرباندارعا قۇرمەت!“ ”امەريكا جيھانگەرلەرىنە قارسى تۇرىپ، چاۋشيانعا كومەك بەرۋ ۇلى رۋحى ءبىزدى ماڭگى كۇرەس جۇرگىزۋگە جىگەرلەندىرەدى!“ ... لياۋنيڭ داندۇڭ يالۋجياڭ وزەنى جاعاسىنداعى امەريكا جيھانگەرلەرىنە قارسى تۇرىپ، چاۋشيانعا كومەك بەرۋ ەسكەرتكىش سارايىنداعى لەبىز قالدىرۋ تاقتاسىندا، ەكسكۋرسيالاۋشىلار شىن پەيىلدەرىمەن لەبىز قالدىرىپ ”ەڭ سۇيىكتى ادامدارعا“ قۇرمەت ءبىلدىردى.
امەريكا جيھانگەرلەرىنە قارسى تۇرىپ، چاۋشيانعا كومەك بەرۋ ۇلى رۋحىن اسقاقتاتىپ، جۇڭحۋا ۇلتىنىڭ ۇلى گۇلدەنۋىنىڭ نۇرلى بولاشاعىنا كوز جىبەرگەندە، ءبىز مىناعان كامىل سەنەمىز: جۇڭگو حالقى، ءسوز جوق، اناعۇرلىم سانالى، اسقاق رۋحاني كۇيمەن، جاڭا داۋىردە جاڭا دا اناعۇرلىم كەسەك كەرەمەتتەر جاراتىپ، ادامزاتتىڭ بەيبىتشىلىگى مەن دامۋ ىستەرى ءۇشىن جاڭا دا اناعۇرلىم زور ۇلەستەر قوسادى.
(شينحۋا اگەنتتىگىنىڭ 8 - ايدىڭ 9 - كۇنى بەيجيڭنەن بەرگەن حابارى)
