اتۇش:
قاعىر تاۋلار جاسىل جەلەك جامىلىپ، قونىستانۋعا جايلى، كىرىستى ارتتىرۋعا ىڭعايلى بولدى
انار بۇلت / شينجياڭ گازەتىنىڭ ءتىلشىسى سۇڭ ۋيگو
اتۇش قالاسى سولتۇستىك تاۋىنىڭ ءبىر شەتى (8 - ايدىڭ 4 - كۇنى ۇشقىش اپپاراتپەن تۇسىرىلگەن). □ سۋرەتتى شيە جى تۇسىرگەن
”تۇنىق سۋ، جاسىل تاۋ − باعالى بايلىق“، تەرەڭ دە باي مانگە، اسا كوركەمدىككە يە وسى ءبىر كلاسسيك بايىمداۋ الدەقاشان ادامداردىڭ كۇندەلىكتى تۇرمىسىمەن ءۇن - ءتۇنسىز قابىسىپ كەتتى. بۇگىننەن باستاپ گازەتىمىز ”’باعالى بايلىق‘ ۇستانىمىنىڭ شينجياڭداعى امالياتى“ ايدارىن اشىپ، ”باعالى بايلىق“ ۇستانىمىن مىقتاپ ارقاۋ ەتە وتىرىپ، تاۋ، سۋ، ورمان، ەگىنجاي، كول، جايلىم، ءشول، مۇزدىق سىندى تىرشىلىك ورتاق تۇلعالارىنىڭ اراسىنان ءبىر - ءبىر تيپتىك مىسالدى تاڭداپ الىپ حابار جاريالاپ، شي جينپيڭنىڭ ەكولوگيالىق وركەنيەت يدەياسىنىڭ شينجياڭداعى جاندى امالياتىن تولىق ايگىلەپ، شينجياڭنىڭ جەر - جەرىنىڭ سانالى تۇردە ”باعالى بايلىق“ ۇستانىمىن امالياتتا ايگىلەگەن، ۇزدىكسىز قاجىماي كۇش سالعان، ەكولوگيالىق ورتانى قورعاۋدى جاپپاي، ىشكەرىلەي ىلگەرىلەتىپ، ەكولوگياسى كوركەم، كاسىپ سالاسى گۇلدەنگەن، بۇقاراسى بايىعان تاماشا كورىنىسىن ايگىلەيدى.
8 - ايداعى اتۇش قالاسىندا شىلىڭگىر ىستىق وتتاي ورتەپ تۇر. اتۇش قالاسىنىڭ سولتۇستىك تاۋ باقشاسىنا بارساڭىز، ۇزىننان - ۇزاققا سوزىلعان جەمىس ورمانى مەن مۇندالايدى. اۋەدەن تومەنگە كوز جىبەرسەڭىز، اتۇش قالاسىنىڭ سولتۇستىك تاۋى مەن وڭتۇستىك تاۋى بەينە الىپ جاسىل كىلەم جايىپ تاستاعانداي كورىنىپ، ادامعا شەكسىز سالقىن لەپ سيلايدى.
”بۇرىن اتۇش قالاسىنىڭ سولتۇستىك تاۋ جانە وڭتۇستىك تاۋ ءوڭىرى قاعىر بولاتىن، ال قازىر بۇل ارا اتۇش قالاسىنىڭ ’تۇنىق سۋ، جاسىل تاۋى‘ بولىپ عانا قالماستان، ونان دا ماڭىزدىسى، ماڭايىنداعى قىستاق تۇرعىندارىنىڭ ’باعالى بايلىعىنا‘ دا اينالدى“، - دەيدى اتۇش قالالىق ورمان شارۋاشىلىعى جانە جايلىم مەكەمەسى كەڭسەسىنىڭ مەڭگەرۋشىسى ءانۋار تاش.
قاعىر تاۋدى جاسىلداندىرۋعا
جۇرت جۇمىلا كۇش شىعاردى
”قاعىر تاۋعا ءشوپ شىقپاس، بوران سوقسا ۇشار تاس“، مىنە بۇل اتۇش قالاسىنىڭ سولتۇستىك تاۋى مەن وڭتۇستىك تاۋىنىڭ ناقتى كورىنىسى بولاتىن. وسى ەكى قاعىر تاۋدى تىلگە العاندا، اتۇش قالاسى تۇرعىندارىنىڭ ءبارى ەستەن كەتپەس ەستەلىكتەرىن جايىپ سالادى.
اسقار عوپۇر سول جەردىڭ وزىندە تۋىپ، وسكەن اتۇشتىق، بۇرىن ول كوكتەم مەزگىلىن تيتتەي دە ۇناتپايتىن. ”ءار جىلى كوكتەمدە اۋانى قالىڭ شاڭ - توزاڭ باسىپ الادى، كەي كەزدەرى تەك بىرنەشە مەتر جەردى عانا كورە الاسىڭ، ەسىكتەن اتتاپ شىقساڭ بولعانى شاشىڭنىڭ اراسىنا قۇم تولىپ كەتەدى“، - دەيدى اسقار.
اتۇش قالا تۇرعىندارىنىڭ ەسىندە قالعانى، جاز ماۋسىمى دا جەتىسىپ تۇرمايتىندىعى. جاڭبىر جاۋعان كەزدە تاۋدان جاڭبىر سۋىنا ارالاسىپ شاعىل، لاي - باتپاق اعىپ كەلىپ قالا رايونىنداعى كەيبىر جولداردى كول - كوسىر باسىپ قالادى دا، قالا تۇرعىندارى سۋ كەشىپ كوشەدەن وتۋگە ءماجبۇر بولاتىن.
جەرگىلىكتى ورىندا: ”سولتۇستىك تاۋ مەن وڭتۇستىك تاۋعا ءبىر ءتۇپ اعاش ەگىپ ءوسىرۋ ءبىر بالانى باعىپ وسىرۋدەن دە قيىن“ دەگەن ءسوز تاراعان.
قاعىر تاۋدى قايتكەندە جاڭا تۇسكە بولەۋگە بولادى؟ قىزىلسۋ قىرعىز اۆتونوميالى وبلىسى مەن اتۇش قالاسى سىندى ەكى دارەجەلى پارتكوم جانە ۇكىمەت سولتۇستىك تاۋ مەن وڭتۇستىك تاۋدىڭ ”كەلبەتىن وزگەرتۋگە“ مىقتاپ بەل بۋدى. 2004 - جىلدان باستاپ قىزىلسۋ وبلىسى ”بەتكەيدى جەمىس اعاشىمەن بەلدەۋلەۋ، تاۋ ەتەگىن جاسىل ورمانمەن كومكەرۋ، اۋىل اراسىندا قۇستار سايراپ، گۇلدەر جايناپ تۇرۋ“ سىندى ستەرەولدىق ەكولوگيا ۇلگىسى بويىنشا، 3 كەزەڭگە ءبولىپ جاسىلداندىرۋ ينجەنەرياسىن اتقارىپ، جوعارى ءونىمدى، سايكەستىرىلگەن سۋ ۇنەمدەپ تامشىلاتىپ سۋارۋ جۇيەسى مەن تەحنيكاسىن ەنگىزىپ، جول ينجەنەرياسى مەن تاسقىننان ساقتانۋ ينجەنەرياسىن سايكەستىرىپ، جيىنى 211 ميلليون يۋان قارجى قوسىپ، جالپى اۋدانى 38 مىڭ 500 مۋلىق ورمان وتىرعىزدى.
اتۇش قالاسىنىڭ ءارقايسى مەكەمە - ورىندارىنداعى جۇمىسشى - قىزمەتكەرلەر، اۋىل - قالاشىقتارداعى بۇقارا وزدىكتەرىنەن ۇيىمداسىپ اعاش ەگىپ، ورمان ءوسىرۋ قوسىنىن قۇرىپ، سولتۇستىك تاۋ مەن وڭتۇستىك تاۋداعى قالامشا وسىرۋگە كەلمەيتىن توپىراقتى تۇگەلدەي قازىپ الىپ تاستاپ، ورنىنا باسقا جەردەن توپىراق تاسىپ اكەلدى. قالامشالاردىڭ قاتارعا قوسىلۋىنا كەپىلدىك ەتۋ ءۇشىن، جەرگىلىكتى ورمان - جايلىم تاراۋلارى تاعى سايكەستى تامشىلاتىپ سۋارۋ قۇرىلعىسىن ورناتىپ، باسقارۋ، قورعاۋ پۋنكتىن قۇرىپ، قالامشالاردىڭ ”ەگىلۋىنە، قاتارعا قوسىلۋىنا، تۇتاسۋىنا“ شىنايى كەپىلدىك ەتتى.
قاعىر تاۋ جاسىلدانىپ
ورتاسى قونىستانۋعا جايلى بولدى
8 - ايدىڭ 9 - كۇنى اتۇش قالاسى سۇنتاع اۋىلى سورلىق قىستاعىنىڭ تۇرعىنى ءمادينا جۇماحۇن ەلەكترسيكلگە ءمىنىپ، سولتۇستىك تاۋ باقشاسىنا قىزمەتكە باردى.
بۇرىن ءمادينا ءوزىن سولتۇستىك تاۋ باقشاسىمەن بايلانىستىرىپ ويلاپ تا كورمەگەن بولاتىن. ”مەنىڭ كىشكەنتاي كەزىمدە بۇل ارا تاپ - تاقىر، يەن تاۋ بولاتىن، اندىزداعان سەكسەۋىل وسەتىن، ماڭايداعى قىستاق تۇرعىندارى دا بۇل اراعا قوي جايمايتىن“، - دەيدى ءمادينا.
سولتۇستىك تاۋ مەن وڭتۇستىك تاۋدى جاسىلداندىرۋ ينجەنەرياسىنىڭ ۇزدىكسىز ىلگەرىلەۋىنە ىلەسە، تاۋداعى وسىمدىكتەر بارعان سايىن كوبەيدى، الما اعاشى، ورىك اعاشى، جاڭعاق اعاشى، شىنار اعاشى، اق بالاۋىز اعاشى... دەيسىز بە، ەكى تاۋدى جاسىل تۇسكە بولەدى، وسىعان بايلانىستى، ءمادينانىڭ تۇرمىسىندا دا وزگەرىس تۋىلدى. 2018 - جىلى ءمادينا ەكولوگيالىق ورمان قورعاۋشىعا اينالىپ، تۇراقتى كىرىسى بار بولدى.
”ءتىپتى دە قۋانارلىعى، ءبىزدىڭ بۇل ارانىڭ كليماتى بارعان سايىن ىلعالدانىپ، بيىل تالاي رەت جاڭبىر جاۋدى“، - دەيدى ءمادينا قۋانا.
قازىرگە دەيىن اتۇش قالاسى سولتۇستىك تاۋ مەن وڭتۇستىك تاۋ ەكولوگيالىق بازاسىنداعى ورمان اعاشتارىنىڭ قاتارعا قوسىلۋ مولشەرى ％95تەن اسىپ، سولتۇستىك تاۋدا شىعىسى مەن باتىسى 20 نەشە كيلومەتردەن اساتىن، وڭتۇستىگى مەن سولتۇستىگى ءبىر كيلومەترلىك كەڭدىكتەگى ”جاسىل تەڭىز“ قالىپتاستى.
قىزىلسۋ وبلىستىق اۋا رايى ستانسياسىنىڭ ساندى مالىمەتتەرىندە كورسەتىلۋىنشە، وڭتۇستىك تاۋ مەن سولتۇستىك تاۋدى جاسىلداندىرۋ ينجەنەرياسى اتقارىلعاننان كەيىن، اتۇش قالاسىندا بوراندى، شاڭ - توزاڭدى كۇندەر كورنەكتى ازايعان.
بۇگىنگى كۇندە اتۇش قالاسى سولتۇستىك تاۋ، وڭتۇستىك تاۋ ەكولوگيالىق جونگە سالۋ بازاسى جەرگىلىكتەگى بۇقارانىڭ سەيىل - سەرۋەن قۇرىپ، سالقىنداۋعا باراتىن تاماشا ورنىنا اينالدى.
قاعىر تاۋ ساپ التىنعا اينالىپ
جەمىس ورمانىنىڭ ونىمدىلىگى ارتتى
”ورمان قورعاۋشى بولۋ مەن جونىنەن العاندا، تەك قىزمەت عانا ەمەس، تاعى مەنىڭ وتباسىمنىڭ تۇرمىس شارت - جاعدايىن كورنەكتى جاقسارتتى دەسەم بولادى“، - دەيدى سورلىق قىستاعىنىڭ تۇرعىنى اركىن قۇربان.
اركىننىڭ وتباسى بۇرىن ەگىن سالىپ، مال باعۋعا سۇيەنىپ كۇنەلتەتىن، كىرىستەرى ماردىمسىز ءارى وتە تۇراقسىز بولاتىن.
2014 - جىلى قاتاڭ جاتتىقتىرۋدان، ساراپتاۋدان وتكەن اركىن ورمان قورعاۋشىعا اينالىپ، تۇراقتى قىزمەتكە جانە كىرىسكە يە بولدى. 2018 - جىلى بالاسى ۇيلەنگەن كەزدە اركىن وعان اتۇش قالاسىنان عيماراتتان ءۇي ساتىپ اپەرىپ وتاۋ شىعاردى جانە سۇيىق كريستالدى تەلەۆيزور، ەلەكترلى توڭازىتقىش سياقتى وتباسى ەلەكتر جابدىقتارىن دا ساتىپ اپەردى.
اتۇش قالالىق ورمان شارۋاشىلىعى جانە جايلىم مەكەمەسىنىڭ ساندى مالىمەتىندە كورسەتىلۋىنشە، اتۇش قالاسى ەكولوگيالىق ورمان وتىرعىزۋ بازاسى قۇرىلعاننان كەيىن، ىلگەرىندى - كەيىندى 3 باسقارۋ - قورعاۋ پۋنكتى سالىنىپ، 358 ادامدى جۇمىسقا ورنالاستىرعان، ورمان قورعاۋشى قىزمەت ورنىن قۇرۋ ارقىلى ارحيۆ تۇرعىزىلىپ، كارتچكالاندىرىلعان 1793 كەدەي وتباسىنىڭ كەدەيلىكتەن ارىلۋىنا جەتەكشىلىك ەتكەن.
اتۇش قالاسى سولتۇستىك تاۋ، وڭتۇستىك تاۋ ەكولوگيالىق ورمان وتىرعىزۋ بازاسىنىڭ ەكونوميكالىق ونىمدىلىگى دە كۇن سايىن كورنەكتىلەندى. ءار جىلى كۇز ماۋسىمىندا تاۋداعى جەمىس پىسقاننان كەيىن، قالىڭ ساياحاتشىنى وزىنە باۋرايدى، ماڭايداعى قىستاق تۇرعىندارىنىڭ ءوز ەرىكتەرىمەن تاۋعا شىعىپ جەمىستەردى جيناپ الۋىنا بولادى، بۇل ارا كوپشىلىكتىڭ ”التىن ميۋا باعىنا“ اينالدى. توڭىرەگىندەگى شارۋالار شاتتىعى ساياجايلارى تيجاراتشىلارى جەمىس - جيدەكتەردى تاۋارعا اينالدىردى، ودان ءدام تاتقان ساياحاتشىلاردىڭ اۋىز جاپپاي ماقتاپ، تۋىس - تۋعان، دوس - جاراندارىنا سالەمدەمەگە ساتىپ الاتىن بولدى.
كەزەكتە اتۇش قالاسى سولتۇستىك تاۋ، وڭتۇستىك تاۋ ەكولوگيالىق ورمان وتىرعىزۋ بازاسىندا وسىرىلگەن شاپتول، شىلان، جاڭعاق اعاشتارى جەمىس بەردى، مولشەرمەن 5 جىلدان كەيىن تولىق جەمىستەنۋ مەزگىلىنە جەتەدى ەكەن.
”ەندىگى قادامدا ءبىز سورتتى، تاڭداۋلى جەمىس ورمانىنىڭ جاڭا ءتۇرىن ەگۋ ارقىلى ساپاسىن ءوسىرىپ، ونىمدىلىگىن ارتتىرىپ، ەكولوگيالىق ونىمدىلىك، ەكونوميكالىق ونىمدىلىك سىندى قوس ونىمدىلىكتەن مول ءونىم الۋدى جۇزەگە اسىرماقشىمىز“، - دەيدى ءانۋار.
