قىزىلقايىڭ قىستاعى:
قىستاق كورىكتەندى، ساياحات دۋمانداي ءتۇستى
□ انار بۇلت / شينجياڭ گازەتىنىڭ ءتىلشىسى جاڭ تيڭ، ەرىكتى ءتىلشى لو ياڭشۋە
كەزەكتە تاۋ ەتەگىنە، سۋ جاعاسىنا ورنالاسقان بۋىرشىن اۋدانى شۇڭقىر قالاشىعى قىزىلقايىڭ قىستاعى ساياحاتتىڭ قاۋىرت مەزگىلىنە ءوتتى، قىزىلقايىڭ قىستاعى كوميتەتىنەن 100 مەتر قاشىقتىقتاعى قاناس الۋان گۇلدى كورىنىس وڭىرىندەگى 1000 مۋلىق الۋان گۇلدەر شەشەك اتقان مەزگىلگە ءوتتى. جاپ - جاسىل تاۋ سىلەمدەرى الىستان مۇنارتىپ، اعىن سۋ تاياۋ ماڭنان سىلدىراپ اعىپ جاتىر، شارۋا وتباسىلار ۇيىنە جاتۋ، اۋىل ءدامىن تاتۋ، اۋىل - قىستاقتىڭ قاراپايىم تىنىسىن سەزىنۋ شاعىن تاۋ قىستاعىنىڭ اقشا تاۋىپ، قوناق باۋراۋىن جەبەۋدەگى ءبىر ارتۋ تۇيىنىنە اينالدى.
تاياۋ جىلداردان بەرى قىزىلقايىڭ قىستاعى كورىكتى جاراتىلىستىق كورىنىسى مەن قويۋ اۋىل تىنىسىنا سۇيەنىپ، اۋىل - قىستاق سەيىل - سەرۋەن ساياحات كاسىبىن دامىتتى، ءتىپتى دە كوپ اۋىل تۇرعىندارى ساياحاتتى دامىتۋدىڭ ”جۇردەك كولىگىنە“ وتىرىپ، ”ساياحاتتىڭ يگىلىگىنە“ كەنەلدى.
”قاناس گۇلدى القاپ كورىنىس ءوڭىرى مەن قىزىلقايىڭ قىستاعىنىڭ حالىقتىق تۇسەلحانا نىسانى ءبىرىن - ءبىرى تولىقتادى، كورىنىس ءوڭىرى اس - سۋ الاڭى مەن دۇكەننىڭ ماياقىسىن كەشىرىم ەتۋ ءتاسىلى ارقىلى ونى ماڭايىنداعى شارۋا وتباسىلارىنىڭ تيجارات جۇرگىزۋىنە بەردى، سونداي - اق جەردى اينالىمعا بەرگەن ەگىنشى - مالشىلارعا جۇمىستانۋ قىزمەت ورنىن ازىرلەپ، ەگىمشىلىك تەحنيكاسىن ۇيرەتىپ، ’سەرىكتەستىك+ شارۋا وتباسى‘ ۇلگىسى ارقىلى قىستاق تۇرعىندارىن كىرىستى ارتتىرىپ بايۋعا باستادى“، − دەدى شينجياڭ ۋانشىڭ تيانچىڭ ەكولوگيالىق اۋىل شارۋاشىلىعىن اشۋ شەكتى سەرىكتەستىگىنىڭ اتقارۋشى جوراسى جىڭ چياڭ.
8 - ايدىڭ 16 - كۇنى تاڭ سارىدە 28 - ءنومىرلى حالىقتىق تۇسەلحانانىڭ قوجايىنى جازيگۇل ناسيوللا كۇندەگىدەي قاربالاستىققا ءتۇستى، اۋلاسىن سىپىرىپ، اسحاناعا قاجەتتى زاتتاردى تەكسەرىپ، قوناق ءۇيدىڭ كورپە - جاستىقتارىن اۋىستىرىپ، جۋدى... دۇيسەنبى بولعانىمەن، قوناقتاردىڭ اياعى ۇزىلمەدى، قوناقتار كەلىپ ارالاپ كورىپ تاپسىرىس بەرىپ جاتتى. ونىڭ حالىقتىق تۇسەلحاناسىنا كىرسەڭىز، رەتتى دە جيناقى ءۇيدى، اۋىز سۋ مەن دارەتحانا شاياتىن سۋدىڭ تولىق ەكەندىگىن، كۇندىز - ءتۇنى 24 ساعات بويى جىلى سۋمەن قامدايتىندىعىن بايقايسىز. حالىقتىق تۇسەلحانادا 14 كەرەۋەت بار، 2017 - جىلى 8 - ايدان باستاپ تيجارات باستاعاننان بەرى جىلدىق ورتاشا كىرىسى 100 مىڭ يۋاننان اسىپتى.
”ساياحاتتىڭ قاۋىرت مەزگىلىندە ءبىز كۇنىنە 1500 يۋان تابامىز“، شارۋالار شاتتىعى ساياجايىن، حالىقتىق تۇسەلحانا اشىپ، بۇرىندارى ويلاۋعا باتىلدىق ەتپەيتىن تاماشا تۇرمىس كەشىردىك. ”ءار كۇنى 10 نەشە ساياحاتشى مەنىڭ ۇيىمدە قونادى، قازىر قىستاعىمىزداعى حالىقتىق تۇسەلحانا قاباعات قارسى الۋعا بولەنىپ، كىرىس بارعان سايىن مولايۋدا“، − دەدى جازيگۇل.
قىستاققا تاۋ جولىمەن باراسىز، بالشىق ۇيدە، تاس ۇيدە تۇرىپ، بيىك تاۋلى جەرگە ەگىن ەگەسىز، بۇل قىزىلقايىڭ قىستاعى تۇرعىندارىنىڭ بۇرىنعى ءوندىرىس، تۇرمىسىنىڭ ناقتى بەينەسى. بۇگىنگى تاڭدا قىستاق تۇرعىندارى تاۋ ەتەگىنە تۇتاستاي كوشىپ ءتۇستى، قۇرىلعىلارى كەمەلدى بەيقۇت ۇيدە تۇرادى، سونداي - اق وزىندىك ەرەكشەلىككە يە حالىقتىق تۇسەلحانا سالىپ، تۇرمىستارى بارعان سايىن جاقسارۋدا.
قىس تۇسكەندە جازيگۇل قىستاقتا قۇرىلعان حۇڭيەلين اتقا ءمىنۋ قوعامى مەن مالا شانا قوعامىنا سۇيەنىپ ساياحاتشىلاردى سالت - سانانى سەزىنۋگە باستايدى. قىستاقتا تۇراتىن قىزمەت اترەتى تاعى قىستاق تۇرعىندارىن ۇيىمداستىرىپ ادەبيەت - كوركەمونەر ويىن قويۋ اترەتىن قۇرىپ، ساياحاتشىلاردىڭ تارتىمدى حالىقتىق سالت - سانا ويىن نومىرلەرىنەن ءلاززات الۋىنا مۇمكىندىك جاسادى، ونىڭ ءۇيىنىڭ ساۋداسى تەز دامۋ ارناسىنا ءتۇستى.
قىزىلقايىڭ قىستاعى − بۋىرشىن اۋدانى قالاشىعىنان قاناس كورىنىس وڭىرىنە بارۋدا، ءسوزسىز، باسىپ وتەتىن جەر. ”ۇعىسۋ، تيىمدىلىك جاساۋ، توعىستىرۋ“ بويىنشا قىستاقتا تۇراتىن قىزمەت اترەتى مەن قىستاق ”ەكى كوميتەتىنىڭ“ جەتەكشىلىگىندە، 2016 - جىلى قىستاقتا حۇڭيەلين ءۇي ارالاپ سالت - سانانى ءبىلۋ ساياحات قوعامىن قۇردى، قازىر تۇتاس قىستاقتا 45 حالىقتىق تۇسەلحانا سالىندى.
2017 - جىلدان بەرى بۋىرشىن اۋدانى ەكولوگيالىق وركەنيەتتى دوڭگەلەك داۋلەتتى قىستاق قۇرىلىسىن بار كۇشپەن ىلگەرىلەتتى. بۇگىنگى تاڭدا قىزىلقايىڭ قىستاعىنىڭ نەگىزگى جولىن قاتايتۋ سالىستىرماسى ％100كە جەتتى؛ قۇبىر سۋىنىڭ وتباسىلارعا جەتكىزىلۋ سالىستىرماسى ％100كە جەتتى؛ قىستاقتا راديو، تەلەۆيزيا، سىمسىز ينتەرنەت سيگنالى جاپپاي قامتىلدى؛ ەگىنشى - مالشى وتباسىلارىندا دارەتحانانىڭ جالپىلاسۋ سالىستىرماسى ％100كە جەتىپ، قىستاقتىڭ بەت - بەينەسىندە شىت جاڭا وزگەرىس بولدى.
حۇڭيەلين ءۇي ارالاپ سالت - سانانى ءبىلۋ ساياحات قوعامى تاعى حالىقتىق تۇسەلحانانى جوسپارلاۋ - جوبالاۋ، جاتىن ورىن اقى ولشەمى، حالىقتىق تۇسەلحانا بەلگىسى، حالىقتىق تۇسەلحانانى اشەكەيلەۋ سياقتى 5 جاقتان ولشەمدى بىرلىككە كەلتىردى. باعاسى ۇيلەسىمدى، قىزمەت وتەۋى جان - جاقتى بولعاندىقتان، قىستاقتاعى حالىقتىق تۇسەلحانا ساياحات ۇيىرمەسىنىڭ قارسى الۋىنا بولەندى.
”بيىل جىل باسىنان بەرى ءبىز قوناتىن ساياحاتشىدان 42 مىڭ ادام − رەت قابىلدادىق، بۇل 2020 - جىلدىڭ تۇتاس جىلىمەن سالىستىرعاندا 2 ەسەدەن ارتىق قاتتالدى. ساياحاتپەن اينالىساتىندار 150 ادامنان اسىپ، اۋىل - قىستاق ساياحاتىن دامىتىپ، جىلدىق ادام باسىنا شاققانداعى ورتاشا ناق كىرىس 13 مىڭ يۋانعا جەتتى. كورىكتى اۋىل - قىستاق تاماشا ەكونوميكاعا دەم بەرىپ، قىزىلقايىڭ قىستاعىن ’تاۋدى كورۋگە بولاتىن، سۋدان كوزايىم بولاتىن، اۋىل ساعىنىشىن باساتىن‘ ساياحات ايگىلى قىستاعىنا اينالدىردى“، − دەدى بۋىرشىن اۋداندىق ادام كۇشى بايلىعى جانە قوعامدىق قامتاماسىزداندىرۋ مەكەمەسىنىڭ قىزىلقايىڭ قىستاعىندا تۇراتىن ءبىرىنشى شۋجي، قىزمەت اترەتىنىڭ باستىعى ليۋ جىيۇڭ.
”كەيىن ءبىز تاعى جالپى وڭىرلىك ساياحاتتىڭ دامۋىن قالىپتاستىرۋدى وزەك ەتىپ، ەكولوگيا، جاسىل جامىلعى، قورشاعان ورتانى قورعاۋ، دەمالۋ، سەرۋەندەۋ ەرەكشەلىگىن كورنەكتىلەندىرىپ، وسى زامان اۋىل شارۋاشىلىعىن، ەكولوگيالىق كورىنىس، سالت - سانا، عۇرىپ - ادەت، سەيىل - سەرۋەن، دەمالۋ، مادەنيەت، كوڭىل اشۋ، ايىعۋ - كۇتىنۋدى ءبىرتۇلعالاندىرعان ەكولوگيالىق ساياحات كاسىپ سالاسى جۇيەسىن قالىپتاستىرامىز. سونىمەن بىرگە ’14 − بەسجىلدىق‘ مەزگىلىندە اۋىل - قىستاق ساياحاتىنىڭ جاڭا كاسىپ كۇيىن ۇزدىكسىز جەتىلدىرىپ، اۋىل - قىستاق ساياحاتىنا قىزمەت وتەۋدى ەرەكشەلىك ەتكەن كاسىپ سالاسى شوعىرىن بىرتىندەپ قالىپتاستىرامىز“، − دەدى بۋىرشىن اۋداندىق مادەنيەت، دەنە تاربيە، راديو، تەلەۆيزيا جانە ساياحات مەكەمەسىنىڭ باستىعى ۋ لەي.
كوپ ءتۇرلى كاسىپ كۇيى اۋىل - قىستاق ساياحاتىنا قوزعاۋشى كۇش ۇستەدى
□ ەربولات شامشىقان
اۋىل - قىستاق ساياحاتىن دامىتۋدا شۇڭقىر قالاشىعى دامۋ وي جەلىسى، جوبا قۇرىلىسى، جۇمىس جۇرگىزۋ، باسقارۋ سياقتى جاقتاردا سىرتقا شىعىپ كوبىرەك ۇيرەنۋگە، كوبىرەك كورۋگە تاباندى بولىپ، يدەيانى ازات ەتىپ، كوز ايانى كەڭەيتىپ، ”ياچەيكا + سەرىكتەستىك + قوعام“ ۇلگىسى ارقىلى قىزىلقايىڭ قىستاعىنىڭ ساياحاتتى دامىتۋىنا جالپى تۇلعالىق جوبا جاساپ، ءبىر تۇتاس قۇرىلىس جۇرگىزىپ، كولەم اسەرىن جۇزەگە اسىردى. ساياحات باستاماشى كاسىپورىندارىن ەنگىزىپ، ساياحات جاعىنداعى كاسىپتىك ۇجىمداردىڭ باستاماشىلىق ەتۋ، جەتەكتەۋ رولىن ساۋلەلەندىرىپ، اۋىل - قىستاق ساياحاتىن دامىتۋ، زورايتۋ ارقىلى اناعۇرلىم كوپ قىستاق تۇرعىندارى ساياحات ارقىلى بايۋ يگىلىگىنەن يگىلىكتەندى.
مۇنان سىرت، بۇگىندەرى بۇل ارانىڭ اۋىل - قىستاق ساياحاتى شارۋالار شاتتىعى ساياجايى، باقشادان جەمىس ءۇزۋ سياقتى جالاڭ كاسىپ كۇيىندە بولماي، قايتا جاسامپازدىقپەن جوبالاۋ، اس - سۋ، تۇسەلحانا، ەرەكشە اۋىل شارۋاشىلىعى ونىمدەرىن ساتۋ سياقتى كوپ كاسىپ كۇيى تيجاراتىن ورىستەتىپ، قىرۋار ساياحاتشىلاردى باۋرادى، سونداي - اق جەرگىلىكتى ورىنداعى ەگىنشى - مالشىلاردىڭ ساياحات كاسىبىنە ات سالىسۋ بەلسەندىلىگىن دە جۇمىلدىرىپ، اۋىل - قىستاق ساياحاتىنا سارقىلماس قوزعاۋشى كۇش قوستى. اۋىل - قىستاق سەيىل - سەرۋەن ساياحاتى كەڭ بازار بولاشاعىن ايگىلەدى.
(”لەپتى لەبىز“ ماقالا جولداۋ پوچتا ساندىعى: xjrbplb@126.com)
