تيانشان تورى
تيانشان تورى   ›   جاڭالىقتار   ›   انار گۇلى قىپ - قىزىل بولىپ اشىلدى

اسقار تاۋ، اساۋ وزەندەردەن ءوتىپ، قايتا قاۋىشتى

تيانشاننان تاڭشانعا:

اسقار تاۋ، اساۋ وزەندەردەن ءوتىپ، قايتا قاۋىشتى

انار بۇلت / شينجياڭ گازەتىنىڭ تىلشىلەرى تاڭ كاندۇڭ، مايگۇل ايىتقازى

  جاقسىلىق قايسار مەن تۇرسىن التاي − شينجياڭنىڭ موڭعۇلكۇرەسىندەگى ەكى قازاق كاريا، 8 - ايدا ولار تيانشان باۋرايىنان حىبەيدىڭ تاڭشانىنا كەلىپ، ”كەزىندە تۇرعان جەرلەرىن قايتا ساياحاتتاۋداي“ وزگەشە ءبىر ساياحاتتارىن باستادى.

  8 - ايدىڭ 29 - كۇنى تاڭشان پويەز ۆوكزالى وعان مۇلدە بەيتانىس سەزىلدى، تۇرسىن سول جىلدارى پويەزدەن تۇسكەننەن كەيىن كورگەن جاعدايدى ەسكە الىپ: ”ءبىر ءبۇتىن ءۇي، جاتىق جول كورمەگەن ەدىك“، - دەدى.

  1977 - جىلى 8 - ايدا شينجياڭنىڭ موڭعۇلكۇرە، تەكەس، نىلقى، اراتۇرىك 4 اسكەري جىلقى فەرماسىنان كەلگەن ءار ۇلت باقتاشىلارى مەن ازاتتىق ارميا قولباسى - جاۋىنگەرلەرى سوناۋ قيىردان الىسسىنباي تاڭشانعا كومەككە بەرگەن قالىڭ اسكەري جىلقىلاردى ءدال وسى تاڭشان پويەز ۆوكزالىنا جەتكىزىپ بەرگەن ەدى. جاقسىلىق پەن تۇرسىن سول جىلى جىلقى جەتكىزىپ بەرۋ گرۋپپاسىنىڭ مۇشەسى بولاتىن.

  8 - ايدىڭ 30 - كۇنى ءتىلشى تۇرسىنمەن تەلەفون ارقىلى تىلشىلىك سۇحباتتا بولدى، كاريا جەر سىلكىنىسىنىڭ وسى قالانى قانشالىق ويرانداعاندىعىن جانە وزدەرىن قانشالىق تىكسىندىرگەندىگىن ءالى ۇمىتپاپتى، ”سونداي جاعدايدا دا، تاڭشان قالاسى ءبىزدى ’ءاپپاق شاتىرداي‘ ۇيگە ورنالاستىرعان ەدى“، - دەدى.

  1977 - جىلى 8 - ايدىڭ 29 - كۇنى تۇستەن بۇرىن تاڭشان حالقى جىلقى جەتكىزۋ اترەتى ءۇشىن سالتاناتتى قارسى الۋ سالتىن وتكىزدى. جىلقى جەتكىزىپ بەرگەن باقتاشىلار سول جەردەگى زاۆودتاردى ەكسكۋرسيالاۋعا ورنالاستىرىلدى، جوۋ ىنلاي زۇڭلي ارناۋ ءسوز جازعان تاقتايشانىڭ الدىندا بىرگە سۋرەتكە ءتۇسىپ ەستەلىك قالدىردى؛ جەرگىلىكتى ورىن كوپشىلىككە ارناپ ىستاكان، شاۋگىم، تاباق جاساپ، ۇستىنە ”الىسسىنباي اسكەري جىلقى جەتكىزىپ بەردى، ارميا مەن حالىقتىڭ سۇيىسپەنشىلىگى تەرەڭ“ دەگەن ءسوزدى باستى.

  جىلدار وتە كەلە وسى بۇيىمدار سول كەزدەگى باقتاشىلاردىڭ قۇنتتاپ ساقتايتىن بۇيىمىنا اينالدى. ”كاريا سول بۇيىمداردى جانىنداي قاستەرلەيدى، پايدالانۋعا قيمايدى، سيلى قوناقتار كەلگەندە الىپ شىعىپ كورسەتىپ قانا قويادى. ونداعان جىل وتسە دە ءالى سۋ جاڭا قالپى“، - دەدى تۇرسىننىڭ كەلىنى.

  ”وسى رەت تاڭشانعا كەلگەنىمىزدە، تاڭشان حالقى ءبىزدى ەرەكشە قىزعىن بەينەمەن قارسى الدى، بەينە سول جىلدارداعىداي“، - دەدى تۇرسىن.

  سول جىلى «تاڭشان ەڭبەك گازەتىندە» باسىلعان «سوناۋ قيىردان كەلگەن اسكەري جىلقى» اتتى حاباردا: ”ازاتتىق ارميا قولباسى - جاۋىنگەرلەرى مەن ءار ۇلت باقتاشىلارى اپات بولعان رايوندى كوكەيىندە ساقتاپ، اپات بولعان رايون ءۇشىن ايانباعان وسكەلەڭ قاسيەتتەرى، اپات بولعان رايونعا جىلقى جەتكىزىپ بەرۋ ءۇشىن قاقاعان اياز، اق قار، كوك مۇزدان تايىنباعان قاھارماندىق ىزگى ىستەرى اپات بولعان رايونداعى حالىقتىڭ كوكەيىندە ماڭگى ساقتالادى“، - دەپ جازىلعان.

  اسكەري جىلقى تەز ارادا تاڭشانداعى اپاتقا ۇشىراعان رايوندارداعى اۋداندار مەن قىستاقتارعا جەتكىزىلىپ، زاتتىق ماتەريال تاسۋعا، ەگىس الاڭىن باپتاۋعا پايدالانىلىپ، جەر سىلكىنىسىنەن كەيىنگى قايتا قۇرۋعا ەلەۋلى ۇلەس قوسادى. 1977 - جىلى 8 - ايدا تاڭشان ايماقتىق پارتكوم مەن حىبەي ولكەلىك پارتكومنىڭ شينجياڭ اسكەري رايونىنا جازعان العىس حاتىندا: ”جەتكىزىپ بەرگەن اسكەري جىلقىلارىڭىز تاڭشان حالقى ءۇشىن ماتەريالدىق جاقتان زور قولداۋ بولىپ قانا قالماستان، مۇنان دا ماڭىزدىسى، پارتيا ورتالىق كوميتەتىنىڭ قامقورلىعىن جەتكىزدىڭىزدەر“، - دەلىنگەن.

  تاڭشاندىق كاريا چاڭ چيڭ ۇسىنعان 2 سۋرەتكە سول كەزدەگى جاعداي جازىلعان. جاقسىلىق پەن تۇرسىن سۋرەتتى قولدارىنا مىقتاپ ۇستادى، ويتكەنى ول ولاردىڭ جالىنداعان جاستىق شاقتارىنىڭ ەلەسى ەدى.

  ”مەن بۇل 2 سۋرەتتى جاي سۋرەت دەپ ويلامايمىن، بۇل تاڭشان ەڭ قيىنشىلىقتا قالعان كەزدە شينجياڭداعى ءار ۇلت حالقىنىڭ جاساعان ەڭ قالتقىسىز قامقورلىعى، ەڭ پارمەندى كومەگى، ول اسقار تاۋ، اساۋ وزەندەردەن وتكەن دوستىق، ءاربىر تاڭشاندىقتار جادىندا ساقتايتىن، بويىمىزعا سىڭگەن قىزىل گەن، ءبىز جالعاستىرۋعا ءتيىستى قىزىل تامىر“، - دەدى سەكسەندى ەڭسەرگەن چاڭ چيڭ.

  تاڭشان جەر سىلكىنىسى ەسكى جۇرتى ەسكەرتكىش باقشاسىنىڭ ەسكەرتكىش داۋالىنا جەر سىلكىنىسىندە قازا بولعان 240 مىڭ باۋىرلاستىڭ اتى - ءجونى ويىپ جازىلعان. 2 كاريا وسى ارادا ۇزاق ۋاقىت ايالدادى.

  تۇرسىن تاڭشاندا جەر سىلكىنگەندە، كوپتەگەن ادامنىڭ قيراندىنىڭ استىندا قالعانىن ايتتى. ”وسىلاردى كورگەندە جۇرەگىم ەزىلىپ كەتەدى“، - دەدى كاريا كوز شاناعىنا تولعان جاستى ءسۇرتىپ تۇرىپ.

  تاڭشان فىڭحۋاڭشان باقشاسىنداعى بيىكتەن قالا كوركىنە كوز جىبەرۋ ورنىندا 2 كاريا ”تاۋدان دا بيىك ءزاۋلىم عيماراتتاردى“ كوردى. 1976 - جىلى تاڭشان اۋىر اپاتقا ۇشىراپ، ونەركاسىپتەگى ماڭىزدى قالاشىق 23 سەكۋندتا قيراندىعا اينالعان ەدى. ال قازىر وسى ارادان زاماناۋي جاڭا قالا قايتا بوي كوتەردى.

  ”تاڭشانداعى وزگەرىستەر ەرەكشە زور ەكەن. ءزاۋلىم عيماراتتار ءيىن تىرەسەدى، حالىقتىڭ تۇرمىسى دا توتەنشە باقىتتى ەكەن. تاڭشاندى ءبىر كورسەك دەپ ارماندايتىن كاريالار از ەمەس، بۇگىن ءبىزدىڭ ارمانىمىز ىسكە استى“. تۇرسىن كاريا تىلشىگە: ”سول جىلى جىلقى جەتكىزۋ اترەتىندە ءار ۇلت باقتاشىلارىنان 96 ادام، ارتقى شەپ قامتاماسىزداندىرۋ جۇمىستارىنا جاۋاپتى 30 نەشە ادام بار ەدى، بارلىعى دا اتپال ازامات بولاتىن. 1977 - جىلى 6 - ايدىڭ 20 - كۇنى جولعا شىقتىق، مەن جولعا 2 پار كيىم، ءبىراز نان جانە جاي تۇرمىستىق بۇيىمدار الدىم“، - دەدى.

  سودان بەرى 40 نەشە جىل ءوتىپتى، سول كەزدە جىلقى جەتكىزگەن اتپال ازاماتتار قازىر قارتتىققا قادام قويدى، قايتىس بولعاندارى دا بار.

  ”ءبىر ءومىر جىلقىمەن الىسىپ كەلدىم، سول جىلى تاڭشانعا جىلقى جەتكىزىپ بەرۋگە قاتىناسقانىم ءۇشىن وزات قىزمەتكەر بولىپ باعالاندىم، ەرەكشە باقىتتى سەزىنەمىن. قازىر ءالى جۇرىستەن قالعام جوق، 5 − 6 جىلقىم بار، جەرگىلىكتى جىلقى شارۋاشىلىعى سەلبەستىك كووپەراتيۆتەرىنە بارىپ، جىلقى ۇيرەتۋگە كومەكتەسىپ تۇرامىن“، - دەدى تۇرسىن.

  قازىر ”تۇلپار مەكەنى“ اتانعان موڭعۇلكۇرە اۋدانىندا اۋدان بويىنشا 120 مىڭداي جىلقى بار.

  2 كاريا تاڭشانعا اتتاناردان ىلگەرى 2021 - جىلى 7 - ايدىڭ 16 - كۇنى 29 - كەزەكتى جۇڭگو شينجياڭ ىلە تۇلپار حالىقارالىق ساياحات مەرەكەسى موڭعۇلكۇرە ساحاراسىندا وتكىزىلدى. اشىلۋ سالتىندا بالالار كەزىندە جىلقى جەتكىزىپ بەرۋگە قاتىناسقان 10 نەشە باقتاشى اقساقالعا گۇل ۇسىندى، الاڭداعى كورەرمەندەر قىزۋ شاپالاق سوعىپ ولارعا قۇرمەت ءبىلدىردى.

جاۋاپتى رەداكتور : نۇربولات قابىل

ەسكەرتۋ:

تورابىمىزداعى مازمۇنداردى پايدالانۋعا تۋرا كەلگەندە، ءسوزسىز جازباشا رۇقساتقا يە بولۋ كەرەك. مازمۇنداردى رۇقساتسىز جالعاپ تاراتۋعا، كەسىپ رەداكسيالاۋعا، وزگەرتۋگە، قىسقارتىپ قۇراستىرۋعا، باسقا ورىنعا كوشىرۋگە نەمەسە باسقا تاسىلدەرمەن كوبەيتۋگە ءارى تاراتۋعا بولمايدى، قايشى كەلگەندەردىڭ زاڭدىق جاۋاپكەرشىلىگى زاڭ بويىنشا قۋزاستىرىلادى.