انار بۇلت / شينجياڭ گازەتىنىڭ ءتىلشىسى ۋاڭ يۇڭفي
8 - ايدىڭ 29 - كۇنى قىزمەت اترەتىنىڭ مۇشەلەرى مەن الەۋمەتتىك اۋماق تۇرعىندارى ءبىر اراعا قۋانىشپەن باس قوستى. سول كۇنى ساۋان قالالىق اكىمشىلىك ىستەر قىزمەت وتەۋ ورتالىعىنىڭ، مەديتسينالىق ءدارى - دارمەك سەرىكتەستىگىنىڭ، شينحۋا كىتاپحاناسىنىڭ سانداۋحىزى قالاشىعى ءۇرىمجى باتىس جولى الەۋمەتتىك اۋماعىندا تۇراتىن ”ۇعىسۋ، تيىمدىلىك جاساۋ، توعىستىرۋ“ قىزمەت اترەتى مەن الەۋمەتتىك اۋماق ”ەكى كوميتەتى“ ”كورشىلەردىڭ بەرەكەلى شاڭىراعى“ قيمىلىن ۇيىمداستىرىپ ورىستەتتى. □ سۋرەتتى ۋاڭ فاڭجي تۇسىرگەن
”تيانشان قاراعايلارى تامىرلاس، ءار ۇلت حالقى تىلەكتەس“. وسى ءان ءسوزى ۇلتتار ىنتىماعىنىڭ شىنايى ءمانىن جاندى دا وبرازدى بەينەلەپ تۇر.
تالاي جىلدان بەرى شينجياڭداعى ءار ۇلت حالقى پارتيانىڭ باسشىلىعىندا، جۇڭحۋا ۇلتى ورتاق تۇلعا تانىمىن بەرىك ورناتۋدى نەگىزگى جەلى ەتىپ، ۇلتتار ارا ارالاسۋدى، ىشتەسۋدى، توعىسۋدى ىشكەرىلەي ىلگەرىلەتىپ، اناردىڭ دانىندەي تىعىز ۇيىسىپ، قول ۇستاسا وسى زامانعى وركەنيەتتى تۇرمىسقا بەتتەدى، ۇلتتار ىنتىماعى گۇلى تيانشان الابىندا قۇلپىردى.
ارالاسۋ، ىشتەسۋ بارىسىندا سۇيىسپەنشىلىكتەرىن توعىستىردى
”كەچىڭىز قىستاعىنا قايتپاعانىما 3 اي بولىپتى، ۋاقىتىم بولا قالسا، ىلعي ويلاپ قويامىن. وسى ساتتە، قىستاقتاعى جەرلىك شابدالىنى ساعىندىم، سول اراداعى 4000 اۋىلداستى تىپتەن ساعىندىم“. 8 - ايدىڭ 30 - كۇنى تۇستە اۆتونوميالى رايوندىق جەرگىلىكتى فينانس باقىلاۋ - باسقارۋ مەكەمەسىنىڭ ورىنباسار باستىعى شاۋ شياڭلي دوستىق شەڭبەرىنىڭ مازمۇنىن جاڭالاپ قويدى.
قىستاقتا تۇرۋ قىزمەتىن اياقتاتقانىنا ءبىر جىلدان استام ۋاقىت بولعانىمەن، ول قاشاندا قىستاقتاعى جاقىندارىن جادىنان شىعارمايدى. 2018 - جىلى 1 - ايدا ول ”ۇعىسۋ، تيىمدىلىك جاساۋ، توعىستىرۋ“ بويىنشا قىستاقتا تۇرۋ قىزمەتىنە قاتىناسۋعا ىرىقتىلىقپەن ءوتىنىش بەرىپ، اۆتونوميالى رايوندىق جەرگىلىكتى فينانستى باقىلاۋ - باسقارۋ مەكەمەسىنىڭ اتۇش قالاسى سۇنتاق اۋىلى كەچىڭىز قىستاعىندا تۇراتىن ”ۇعىسۋ، تيىمدىلىك جاساۋ، توعىستىرۋ“ قىزمەت اترەتىنىڭ باستىعى، ءبىرىنشى شۋجيى بولدى.
قىستاقتا تۇرىپ قىزمەت ىستەگەن كەزدە، شاۋ شياڭلي ءوزى قارجى شىعارىپ وقۋعا كومەكتەستى، قيىنشىلىعى بار بۇقارانى كومەكتەسىپ - سۇيەمەلدەدى ءارى قارجى اكەلىپ، قىستاق جولىن اسفالتتاندىردى، كاسىپ سالاسى نىسانىن سالدى، ت.ب.
قىستاق تۇرعىندار كوميتەتىنىڭ مەڭگەرۋشىسى ليتىپجان ءومار بىلاي دەدى: ”شاۋشۋجي قىستاق تۇرعىندارىنا وتە كوپ كومەكتەستى. قىستاق تۇرعىنى قيىن كۇردەلى اۋرۋعا شالدىققاندا، ول بەيجيڭگە اپارىپ ەمدەتىپ كەلدى؛ كەدەي وتباسىلار تۇرمىستا قيىنشىلىققا جولىقسا، ول ۇنەمى بارىپ كومەكتەسىپ تۇردى؛ قىستاقتاعى بالالار داشۋەگە وتسە، ول وقۋ سيلىق اقشا تاراتتى“.
2014 - جىلدان باستاپ شينجياڭ ءۇرتىس 8 جىل ”ۇعىسۋ، تيىمدىلىك جاساۋ، توعىستىرۋ“ بويىنشا قىستاقتا تۇرۋ قىزمەتىن ورىستەتتى، ءار جىلى ءار دارەجەلى ورگانداردان 12 مىڭ قىزمەت اترەتىن، 70 مىڭنان استام كادر جىبەرىپ، اۋىل - قىستاقتارعا، مال شارۋاشىلىعى وڭىرلەرىنە بارىپ، بۇقارانىڭ كوڭىلىنەن ورىن الدى.
وسى نەگىزدە، 2016 - جىلى 10 - ايدان باستاپ، اۆتونوميالى رايون ”ۇلتتار ىنتىماعىنىڭ بەرەكەلى شاڭىراعى“ قيمىلىن ورىستەتىپ، ءار دارەجەلى اكىمشىلىك ءىسورىندارداعى كادر، جۇمىسشى - قىزمەتكەرلەر نەگىزگى ساتى بۇقاراسىمەن ”ءبىر - بىرلەپ“ جۇپ قۇراپ، تۋىس بولىپ، مەرزىم سايىن بارىپ - كەلىپ جاعداي ۇعىسىپ، شىن پەيىلدەرىمەن كەدەيلەردى سۇيەمەلدەپ، قيىنشىلىعى بارلارعا كومەكتەسىپ، ساياسات، زاڭ - تۇزىمدەردى ۇگىتتەپ، شينجياڭنىڭ ۇلتتار ىنتىماعى قىزمەتىن بەكەمدەۋ مەن كۇشەيتۋدىڭ جاڭا تەتىگىن تاپتى.
”ۇعىسۋ، تيىمدىلىك جاساۋ، توعىستىرۋ“ بويىنشا قىستاقتا تۇرۋ قىزمەتى مەن ”ۇلتتار ىنتىماعىنىڭ بەرەكەلى شاڭىراعى“ قيمىلى رايونىمىزداعى ۇلتتاردىڭ جان - جاقتى ارالاسۋىن، ىشتەسۋىن، توعىسۋىن جەبەپ، تيانشان الابىنداعى كەڭ - بايتاق دالادا تالاي - تالاي ۇلتتار ىنتىماعى حيكاياسى جازىلدى.
وركەنيەت جاعىنان ءوزارا ۇلگى الۋ بارىسىندا ءتۇسىنىسۋدى تەرەڭدەتتى
توقسۋ اۋدانى يچيرىق قالاشىعى جاي قىستاعىندا ءبىر ۇلتتىق مۋزيكا اسپاپتارى مۇراجايى بار، ىشىنە قويىلعان بايىرعى مۋزيكا اسپاپتارى نەشە ءجۇز جىلدىق تاريحقا يە. بايىرعى مۋزيكا اسپاپتارى بەينە كەمەڭگەر اقساقالداي وسى كۇنگى جۇرتشىلىققا زاماننىڭ باستان كەشكەنىن اڭگىمەلەۋدە.
جاي قىستاعى مۋزيكا اسپاپتارىن جاساۋ تەحنيكالىق ونەرىن جالعاستىرۋدا 300 نەشە جىلدىق تاريحقا يە، ”جۇڭگو شينجياڭ حالىقتىق قولونەر مۋزيكا اسپاپتارىن جاساۋداعى ءبىرىنشى قىستاق“ دەگەن تاماشا اتى بار. قازىر تۇتاس قىستاقتا 7 مۋزيكا اسپاپتارى شارۋالار كاسىپتىك سەلبەستىك كووپەراتيۆى بار، 20دان استام ۇلتتىق مۋزيكا اسپاپتاردى جاساي الادى؛ 326 وتباسى، 1317 قىستاق تۇرعىنىنىڭ ىشىندە 106 وتباسىنداعى 432 ادام مۋزيكا اسپاپتارىن جاساۋمەن شۇعىلدانىپ كەلەدى.
ءار كۇنى تاڭ شۋاعى كۇلىمدەپ شىققاندا، جاي قىستاعىنىڭ تۇرعىنى ءايىت يمىن مۋزيكا اسپاپتارىنىڭ قۇلاق كۇيىن كەلتىرۋمەن قاربالاستىققا تۇسەدى، بايىرعى تامىلجىعان ساز ءۇنى قىستاق كوشەلەرىن ارالاپ قۇيقىلجيدى. ول قۇلاق كۇيىن كەلتىرە وتىرىپ، كۇي تارتىپ، ”حالىق ءانىن پارتياعا ارنايمىن، پارتيانى اناما بالايمىن...“ دەپ ەرىكسىز شىرقاي جونەلەتىن.
2017 - جىلى جاي قىستاعىنا ”جۇڭگو از ۇلتتار ەرەكشەلىگىنە يە قىستاق“ دەگەن ات بەرىلدى. ”جۇڭگو از ۇلتتار ەرەكشەلىگىنە يە قىستاق“ بولىپ سارالانۋى ءدال ۇلتتىق مادەنيەتتى قورعاۋدى كۇشەيتۋدىڭ ماڭىزدى شاراسى سانالادى.
شينجياڭ تاريحتان كوپ ۇلت شوعىرلى قونىستانعان، كوپ ءتۇرلى مادەنيەت قاتار ءومىر سۇرگەن ءوڭىر. ءار ۇلت مادەنيەتى ۇزاق ۋاقىت اۋىس - كۇيىس جاساپ، توعىسىپ، جۇڭحۋا وركەنيەتىنىڭ قۇنارلى توپىراعىندا بۇتاق - جاپىراقتارى جايقالا ءوسىپ، جۇڭحۋا مادەنيەتىنىڭ قۇرامداس بولىگىنە اينالدى.
ءاربىر تاريحي دامۋ كەزەڭىندە، ءارقايسى ۇلتتار ءوزارا ۇيرەنىپ، ءوزارا ۇلگى الىپ، ساياساتشى، ادەبيەتشى، كوركەمونەرشى، تاريحشى، شارۋاشىلىق مامانى، اۋدارما مامانى سياقتىلار توپ - توبىمەن شىعىپ، شينجياڭداعى ءار ۇلت مادەنيەتىنىڭ جۇڭحۋا مادەنيەتى قۇشاعىندا ونان ارى دامۋىنا دەم بەردى.
ءوزى جاراتقان كوركەمدىكتەن ءلاززات الۋدى ءبىلۋ، باسقالار جاراتقان كوركەمدىكتەن ءلاززات الۋدى ءبىلۋ؛ ءوز كوركەمدىگى مەن باسقالاردىڭ كوركەمدىگىن توعىستىرۋ، اسپان استىن ۇلى بىرلىككە كەلتىرۋ. رايونىمىز باستان - اياق ايىرماشىلىققا قۇرمەت ەتۋگە، سيىسىمدى بولۋعا، ءوزارا ءلاززات الۋعا قۇرمەت ەتۋگە تاباندى بولىپ، ءتۇرلى ۇلتتىق سالت - سانانى، مادەنيەتتى تولىق قۇرمەتتەپ جانە قورعاپ، كوپ نەگىزدى مادەنيەتتىڭ جاراسىمدى قاتار ءومىر ءسۇرۋىن جۇزەگە اسىردى.
دامۋ، العا باسۋ بارىسىندا دوڭگەلەك داۋلەتتىلىكتەن بىرگە يگىلىكتەندى
قازىر ءدال شينمەيدەن ءونىم الاتىن مەزگىل، ماكىت اۋدانى قۇمقۇسار اۋىلى توۋانحادىلىق قىستاعىنىڭ شينمەي باعىندا قىستاق تۇرعىنى ءازىمات مامەت شينمەي ۇزۋمەن قاربالاس بولىپ ءجۇر. ”ساۋداگەرلەر قىستاقتان ساتىپ اكەتەدى، ۇلكەن جول اۆتوموبيلى كۇتىپ قالدى“، - دەدى ءازىمات تەرىن سۇرتە كۇلىپ تۇرىپ.
ءازىمات بۇرىن قىستاقتاعى كەدەي وتباسى بولاتىن. ”شينمەي ەككەننەن باستاپ، كىرىسىم جىلدان - جىلعا كوبەيدى“. ول بىلاي دەدى: ”وتباسىم شينمەيگە سۇيەنىپ كەدەيلىكتەن ارىلدى، ءۇيىمىزدى اشەكەيلەتىپ، توڭازىتقىش، كىر جۋۋ ماشيناسىن پايدالاناتىن بولدىق، تاماشا تۇرمىس كەشىرىپ جاتىرمىز“.
”بىلتىر بۇكىل قىستاقتىڭ جان باسىندىق ورتاشا تازا كىرىسى 17 مىڭ 600 يۋانعا جەتىپ، قىستاقتىڭ كوللەكتيۆ ەكونوميكالىق كىرىسى 200 مىڭ يۋاننان استى“. توۋانحادىلىق قىستاعى پارتيا ياچەيكاسىنىڭ شۋجيى حۋاڭ يىڭجيە: ”قازىر قىستاق تۇرعىندارىنىڭ قالتاسى قامپايىپ قانا قالماستان، مۇنان دا ماڭىزدىسى، ارتىقشىلىقتى ءدال تاپتى، كاسىپ سالاسى دامىدى، ءتىپتى دە شالقىعان تۇرمىس كەشىرۋدە، ءبىزدىڭ سەنىمىمىز مىعىم!“، - دەدى.
توۋانحادىلىق قىستاعىنىڭ وزگەرىسى كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋ قىزمەتىنىڭ ىشكەرىلەي ىلگەرىلەتىلۋىنەن كەلگەن. تالاي جىلدان بەرى رايونىمىز كەدەيلەردى كاسىپ سالاسى ارقىلى سۇيەمەلدەۋ، كەدەيلەردى قونىس جاڭالاپ سۇيەمەلدەۋ، كەدەيلەردى وقۋ - اعارتۋ ارقىلى سۇيەمەلدەۋ سياقتى كوپ شارالار قولدانىپ، كەدەيلىكتەن ارىلتۋدان قامال الۋ قىزمەتىندە كورنەكتى ونىمدىلىكتەرگە قول جەتكىزدى.
مۇنان سىرت، رايونىمىز تاعى ەڭبەككۇش شوعىرلانعان كاسىپ سالالارىن بار كۇشپەن دامىتىپ، ءار ۇلت بۇقاراسىنىڭ سول جەردىڭ وزىندە، سول ماڭنان جۇمىستانۋىنا، تارتىپپەن قالاعا كىرىپ جۇمىستانۋىنا جانە ءوز كۇشىنە سۇيەنىپ شارۋاشىلىق قۇرۋىنا جەتەكشىلىك ەتتى.
2014 - جىلدان 2020 - جىلعا دەيىن، شينجياڭنىڭ ەڭبەكپەن جۇمىستانعان جالپى ادام سانى 11 ميلليون 352 مىڭ 400دەن 13 ميلليون 560 مىڭعا كوبەيىپ، ％19.4 ارتتى؛ قالا - قالاشىقتا جىلىنا ورتا ەسەپپەن تىڭنان جۇمىسقا ورنالاسقاندار 470 مىڭ ادامنان استى، مۇنىڭ ىشىندە وڭتۇستىك شينجياڭ وڭىرىنەن 149 مىڭ ادام بار بولىپ، ％31.72 يەلەدى؛ اۋىل - قىستاقتارداعى ارتىق ەڭبەككۇشتەردەن باسقا كاسىپكە ويىسىپ جۇمىسقا ورنالاسقاندار جىلىنا ورتا ەسەپپەن 2 ميلليون 818 مىڭ 200 ادام - رەتتەن استى، مۇنىڭ ىشىندە، وڭتۇستىك شينجياڭ وڭىرىنەن ءبىر ميلليون 731 مىڭ 400 ادام - رەت بولىپ، ％61.44 يەلەدى.
جۇمىسقا ورنالاسۋ ءبىر ادامعا نە الا كەلەدى؟ ”باسقاسىن ايتپاعاندا، جانارىڭ ۇقسامايدى ەكەن. بۇرىنعى قامىعىڭقى، نۇرسىز ءجۇزىمىز جايناپ، مىعىم سەنىمگە يە بولدىق“، - دەيدى ياركەن اۋدانى شينفۋيۋان ازىق - تۇلىك شەكتى سەرىكتەستىگىنىڭ باس ديرەكتورى گۇزالنۇر ابىلىميت تەبىرەنە.
كەزەكتە، شينجياڭ جىبەك جولى ەكونوميكالىق بەلدەۋى وزەكتى رايون قۇرىلىسى ورايىن مىقتى يگەرىپ، ”ءبىر پورت“، ”2 رايون“، ”5 ۇلكەن ورتالىق“، ”شەكارا وتكەلى ەكونوميكا بەلدەۋى“ قۇرىلىسىن ءبىر تۇتاس جوسپارلاپ ىلگەرىلەتىپ، مەملەكەتتىڭ سىرتقا ەسىك اشۋ جالپى تۇلعالىق ورنالاستىرۋىمەن جاپپاي توعىسىپ، ەكونوميكالىق دامۋدىڭ قارقىندى جولىنا قادام تاستاۋدا. شينجياڭداعى ءار ۇلت حالقى رەفورمانىڭ، دامۋدىڭ جەتىستىكتەرىنەن ورتاق يگىلىكتەنىپ، جاپپاي دوڭگەلەك داۋلەتتىلىك جولىندا ءبىر نيەتپەن ارشىندى قادام تاستاپ بارادى.
