− ەرەكشە رايون رۋحى جونىندە شولۋ
□ شينحۋا اگەنتتىگىنىڭ ءتىلشىسى سۇن في
رەفورما جاساۋ، ەسىك اشۋ − وسى زامانعى جۇڭگونىڭ كەلەشەك تاعدىرىن بەلگىلەگەن شەشۋشى شارا. ەكونوميكالىق ەرەكشە رايون قۇرۋ − پارتيا مەن مەملەكەتتىڭ رەفورما جاساۋ، ەسىك اشۋ جانە سوتسياليستىك وسىزامانداندىرۋ قۇرىلىسىن ىلگەرىلەتۋ ءۇشىن جۇرگىزگەن ۇلى باستاماسى.
پارتيا ورتالىق كوميتەتىنىڭ ءبىر تۇتاس جوسپارلاپ ورنالاستىرۋىندا، 1980 - جىلى 8 - ايدىڭ 26 - كۇنى شىنجىن، جۋحاي، شانتوۋ، شيامىن 4 ەكونوميكالىق ەرەكشە رايون قۇرىلدى؛ 1988 - جىلى حاينان ولكە بولىپ قۇرىلىپ، ەكونوميكالىق ەرەكشە رايون اشىلدى. ەكونوميكالىق ەرەكشە رايون قۇرىلعاننان بەرى ماڭگىلىك تاريحتا قالاتىن جۇڭگو جىلدامدىعىن، جۇڭگو كەرەمەتىن جاسادى.
2020 - جىلى 10 - ايدىڭ 14 - كۇنى شىنجىن ەكونوميكالىق ەرەكشە رايونى قۇرىلعاندىعىنىڭ 40 جىلدىعىن قۇتتىقتاۋ جينالىسىندا، باس شۋجي شي جينپيڭ بىلاي دەپ باسا دارىپتەپ، اتاپ كورسەتتى: ”وتانشىلدىقتى وزەك ەتكەن ۇلت رۋحى مەن رەفورما جاساۋدى، جاڭالىق اشۋدى وزەك ەتكەن ءداۋىر رۋحىن اسقاقتاتىپ، جۇرەكتىلىكپەن اتوي سالۋ، جۇرەكتىلىكپەن سىناپ كورۋ، جۇرەكتىلىكپەن ەلدەن بۇرىن ىستەۋ، بار پەيىلىمەن جاپاعا شىداپ ىستەۋ سىندى ەرەكشە رايون رۋحىن ۇزدىكسىز ساۋلەلەندىرىپ، كادر - بۇقارانى باتىلدىقپەن جاڭا ءداۋىردىڭ ’تۇرەنشى وگىزى‘ بولۋعا جىگەرلەندىرۋ كەرەك“.
جۇرەكتىلىكپەن اتوي سالۋ، جۇرەكتىلىكپەن سىناپ كورۋ − ”جان قيارلىقپەن تىڭ جول اشۋ“
1978 - جىلى 12 - ايدا پارتيا 11 - كەزەكتى ورتالىق كوميتەتىنىڭ ءۇشىنشى جالپى ءماجىلىسى پارتيا مەن مەملەكەت قىزمەتىنىڭ وزەگىن ەكونوميكالىق قۇرىلىسقا اۋدارۋ، رەفورما جاساۋ، ەسىك اشۋ سىندى تاريحي شەشىمدى اتقارۋدى ۇيعاردى.
1979 - جىلى 4 - ايدا گۋاڭدۇڭ ولكەلىك پارتكومنىڭ جاۋاپتىسى ورتالىقتاعى باسشى جولداستارعا ەكسپورتتىق وڭدەۋ اۋماعىن اشۋ، رەفورما جاساۋدى، ەسىك اشۋدى ىلگەرىلەتۋ ۇسىنىسىن ايتتى. دىڭ شياۋپيڭ جولداس بىلاي دەپ ايقىن اتاپ كورسەتتى: ەرەكشە رايون دەپ اتاعانىمىز ءجون سياقتى، ورتالىقتىڭ ساياسات جاعىنان تيىمدىلىك جاساۋىنا بولادى، وزدەرىڭىز باستاپ ىستەپ، جان قيارلىقپەن ءبىر تىڭ جول اشىڭىزدار.
سول جىلى 7 - ايدا پارتيا ورتالىق كوميتەتى، مەملەكەتتىك كەڭەس گۋاڭدۇڭ، فۋجيان ەكى ولكەدە ”ەرەكشە ساياساتتى، يكەمدى شارانى، ءبىر قادام الدا ءجۇرۋدى“ اتقاردى ءارى سىناق رەتىندە ەكسپورتتىق ەرەكشە رايون قۇردى. 1980 - جىلى 8 - ايدا پارتيا مەن مەملەكەت شىنجىندى، جۋحايدى، شانتوۋدى، شيامىندى ەكونوميكالىق ەرەكشە رايون ەتىپ قۇرۋدى بەكىتتى، 1988 - جىلى 4 - ايدا حاينان ەكونوميكالىق ەرەكشە رايونىن قۇرۋدى دا بەكىتىپ، ەكونوميكالىق ەرەكشە رايوننىڭ بۇكىل ەلدىڭ رەفورما جاساۋداعى، ەسىك اشۋداعى جانە سوتسياليستىك وسىزامانداندىرۋ قۇرىلىسىنداعى ماڭىزدى تەرەزەلىك جانە ۇلگى كورسەتۋ، جەتەكتەۋ رولىن ساۋلەلەندىرۋىن ايقىن تالاپ ەتتى.
ەرتەرەكتە توڭكەرىستىك قىزمەتكە قاتىناسقان يۋان گىڭ 1978 - جىلى ساۋداگەر شاقىرۋ مەكەمەسىنىڭ ۇنەمىلىك ىستەرگە جاۋاپتى ورىنباسار القا باستىعى مىندەتىن اتقاردى، ونىڭ باستاۋىندا جۇڭگونىڭ سىرتقا اشىق ۇستالعان العاشقى ونەركاسىپ باقشا رايونى − شىكوۋ ونەركاسىپ رايونى 1979 - جىلى شياڭگاڭعا تاياۋ باۋ - اننىڭ نانتوۋ تۇبەگىندە دۇنيەگە كەلىپ، رەفورما جاساۋ، ەسىك اشۋدىڭ ”تۇڭعىش زەڭبىرەگى“ اتىلدى.
”شىكوۋعا العاش بارعاندا، راسىندا، بىرىنشىدەن كەدەي، ەكىنشىدەن اق ەدى، تۇندە ۇيىقتاعاندا، ءسوز جوق، ماسالىق تارتىپ جاتۋ كەرەك، ماسادان قورعانۋ ءۇشىن ەمەس، جىلان مەن تىشقاننان ساقتانۋ ءۇشىن ەدى“، - دەيدى چيڭحۋا داشۋەسىنەن وقۋ تاۋىسقان سوڭ شىكوۋعا بارىپ قىزمەت ىستەگەن گۋ ليجي ەسكە الىپ.
سول كەزدە شىكوۋ ونەركاسىپ رايونىنىڭ العاشقى ينجەنەرياسى شىكوۋ پورتىندا قۇرىلىس باستادى. باستالعاندا ءار ادام ءار كۇنگى 8 ساعاتتا 20 دا 30 اربا يلەنگەن سەمەنت تاسيتىن، ينجەنەريا اياق الىسى باياۋ ەدى. يۋان گىڭ جاسامپازدىقپەن تاي قازاندى بۇزىپ، نورما بەلگىلەپ، اسىرا ورىنداعانداردى سيلاۋ ءتۇزىمىن اتقاردى: ءار كۇنى 55 اربا نورما بەلگىلەپ، ءاربىر ارباعا 2 فىن سيلىق بەرىپ، اسىرا ورىنداعانداردىڭ ءاربىر ارباسىنا 4 فىننان سيلىق بەردى.
جۇمىسشىلاردىڭ تەبىنى بارىنشا ارتىپ، ورتا ەسەپپەن ءار ادام ءار كۇنگى قىزمەت كۇنىندە تاسيتىن يلەنگەن سەمەنت 80 دە 90 ارباعا جەتتى، كەيبىرەۋلەر، ءتىپتى، 131 ارباعا جەتكىزدى، جۇمىسشىلاردىڭ سيلىعىنا جالاقىسىن قوسقاندا ەڭ كوپ بولعاندا ءبىر ايدا 110 يۋاننان استام ايلىق الاتىن بولدى، كەيبىر ادامداردىڭ ايلىق كىرىسى شىكوۋ ونەركاسىپ رايونىنداعى ورتا جىكتەگى كادرلاردان الدەقايدا اسىپ كەتتى. قۇرىلىس ورنىندا جۇمىس قاۋىرت ءجۇرىلىپ، اياق الىس، قارقىن جەدەل ارتتى.
شىكوۋ ونەركاسىپ رايونىنىڭ رەفورماسىنان، ىزدەنىس جاساۋىنان باستالعان شىنجىن ەكونوميكالىق ەرەكشە رايونى جارق ەتىپ دۇنيەگە كەلدى. 40 نەشە جىلدا شىنجىن ءبىر مەشەۋ شەكارالىق شاعىن قالاشىقتان دامىپ الەمدىك ىقپال كۇشكە يە حالىقارالانعان ءىرى قالاعا اينالىپ، وڭىرلىك ءوندىرىس جالپى ءونىم قۇنى 1980 - جىلعى 270 ميلليون يۋاننان 2020 - جىلعى 2 تريلليون 770 ميلليارد يۋانعا ارتىپ، بەيجيڭ، شاڭحايدان كەيىن جايعاسىپ، كەزىندەگى پارقى شەكسىز زور بولعان شياڭگاڭمەن ۇزەڭگى قاعىستىردى. كەزىندەگى ”شياڭگاڭعا قاشۋ ورلەۋىمەن“ سالىستىرما قالىپتاستىرعانى بارعان سايىن كوپ شياڭگاڭدىقتار بۇل كۇندەرى شىنجىندا شارۋاشىلىق قۇرىپ، مەكەندەپ قالۋدى تاڭدايتىن بولدى.
جۇرەكتىلىكپەن باستاماشى بولۋ −”ەڭ الدىمەن قىسقىش جەۋ“
تەڭگەرمەشىلىكتى ”تاي قازان“ جالاقى ءتۇزىمىن ەڭ الدىمەن بۇزۋ، جۇڭگودا جەردى باسەكەلەستىرىپ ساتۋدىڭ العاشقى بالعاسىن ۇرۋ، العاشقى شەتەل اقشاسىن سايكەستىرۋ ورتالىعىن قۇرۋ ... جۇرەكتىلىكپەن ”ەڭ الدىمەن قىسقىش جەۋ“ − ەكونوميكالىق ەرەكشە رايوننىڭ ايقىن ەرەكشەلىگى.1987 - جىلى «شىنجىن قالالىق حالىق ۇكىمەتىنىڭ عىلىم - تەحنيكا قىزمەتكەرلەرىن حالىقتىق عىلىم - تەحنيكا كاسىپورنىن قۇرۋعا جىگەرلەندىرۋ جونىندەگى ۋاقىتتىق بەلگىلەمەسى» جاريالاندى. وسى ايگىلى ”18 - ءنومىرلى حۇجات“ جۇڭگونىڭ عىلىم - تەحنيكادا جاڭالىق اشۋ ومىرشەڭدىك كۇشىنىڭ ”بىلتەسىن“ تامىزدى.
”حۋاۋيدىڭ دامۋى مەملەكەتتىڭ ساياسي ۇلكەن قورشاعان ورتاسى مەن شىنجىن ەكونوميكاسىنىڭ كىشكەنە قورشاعان ورتاسىنىڭ وزگەرىسى ارقاسىندا جۇزەگە استى، رەفورما جاساۋ، ەسىك اشۋ بولماسا، ءبىزدىڭ دامۋىمىز بولماس ەدى“، - دەيدى حۋاۋيدىڭ قۇرۋشىسى رىن جىڭفي.
1988 - جىلى شىنجىن قالالىق ۇكىمەت كاپيتال بازارى باسشىلىق گرۋپپاسىن قۇردى، سول كەزدە ەلىمىزدەن العاشقى توپتا جاپونياعا بارىپ اكتسيا ماماندىعى بىلىمدەرىن ۇيرەنگەن شەتەلدە وقىعان وقۋشى يۇي گو ەندى عانا ماماندار گرۋپپاسىنىڭ باستىعى بولعان ەدى. ول ماماندار گرۋپپاسىنىڭ مۇشەلەرىن باستاپ جارتى جىلدان استام ۋاقىت جۇمساپ 2 ميلليون ارىپتەن استام شەتەل تىلىندەگى ماتەريالداردى اۋداردى، جاڭعىرتۋ، ۇلگى الۋ ارقىلى جاڭا جۇڭگونىڭ العاشقى اكتسيا ساۋدا بازارى ”كوك تىستى كىتابى“ − «شىنجىن اكتسيا ساۋدا بازارىن قۇرۋ ماتەريالدارى توپتاماسىن» جاسادى.
1990 - جىلى 12 - ايدىڭ 1 - كۇنى شىنجىن اكتسيا ساۋدا بازارى شوعىرلى ساۋدا جاساۋدى ەڭ الدىمەن باستاپ، جۇڭگونىڭ كاپيتال بازارى جىلدام دامۋدىڭ ”كوكتەمىنە“ قادام تاستاپ، ەكونوميكانىڭ قارىشتاپ دامۋىنا ”قانات“ ءبىتىردى.
مەملەكەت مەنشىگىندەگى مال - مۇلىك باسقارۋ تۇزىلىسىنە رەفورما جاساپ، جەرگىلىكتى مەملەكەت مەنشىگىندەگى كاسىپورىندار دامۋىنىڭ قۋانتارلىق ناتيجەسىنە قول جەتكىزدى؛ ەرەكشە رايون فينانس جۇيەسىن بىرتىندەپ قۇرىپ، بۇكىل ەلدەگى العاشقى جۇڭگو - شەتەل قارجى قوسقان بانكەنى قۇردى؛ قازىنا - سالىق، باعا اينالىمى ءتۇزىلىسى رەفورماسىن تەرەڭدەتتى... شيامىن ەكونوميكالىق ەرەكشە رايونى قۇرىلعاننان بەرى شيامىننىڭ بازار ەكونوميكا ءتۇزىلىس، مەحانيزم رەفورماسى ۇزدىكسىز ىلگەرىلەتىلىپ، كاسىپورىنداردىڭ جاڭالىق اشۋ ومىرشەڭدىگىن ۇزدىكسىز قاۋلاتتى.
شانتوۋ ەكونوميكالىق ەرەكشە رايونى 1987 - جىلى شىعارعان ”24 ساعاتتا جاۋاپ قايتارۋىنىڭ“ دارەجەسى جوعارىلاتىلعان نۇسقاسى رەتىندە، بۇگىنگى شانتوۋ قالالىق ۇكىمەتتىڭ قىزمەت وتەۋ ورتالىعىنىڭ 24 ساعاتتىق اۆتوماتتى قىزمەت وتەۋ اۋماعىندا، كاسىپورىنداردىڭ سالىق جۇمىستارىن ءبىتىرۋ سياقتىلارعا ايرىقشا قولايلى قىزمەت وتەۋ ازىرلەدى. 1987 - جىلى شانتوۋدا قارجى قوسىپ، زاۆود سالعان شياڭگاڭدىق ساۋداگەر چىن شيچيان قۇرىلىمنىڭ جۇمىس ءبىتىرۋىنىڭ سىلبىرلىعى سياقتى ماسەلەلەر سەبەبىمەن ەرەكشە رايون باسقارۋ كوميتەتىنە پىكىر جانە ۇسىنىس ايتادى، باسقارۋ كوميتەتى دەرەۋ ”كاسىپورىن اڭىس ەتكەن ماسەلەلەرگە 24 ساعات ىشىندە جاۋاپ قايتارۋ“ ۋادەسىن بەرەدى. وسىلايشا ”24 ساعاتتا جاۋاپ قايتارۋ“ شانتوۋدىڭ التىن ارىپتى تاقتايشاسىنا اينالادى.
جۋىقتا حاينان ەركىن ساۋدا پورتى زاڭى داۋىسقا سالىپ ماقۇلداندى ءارى اتقارىلدى، 57 ءتۇرلى ولكە دارەجەلى باسقارۋ ۇقىعىن ءتۇيىندى باقشا رايونىنىڭ باسقارۋ قۇرىلىمى اتقاراتىن بولىپ رەتتەلىپ، دۇنيە جۇزىندەگى ەڭ جوعارى ورەدە ەسىك اشۋ فورماتسياسى سىندى ايبىندى نىسانانى بەتكە العان حاينان ەركىن ساۋدا پورتىنىڭ قۇرىلىسى قاۋىرت جۇرىلۋدە.
”ەكونوميكالىق ەرەكشە رايوننىڭ جۇرەكتىلىكپەن باستاماشى بولۋ سىندى گەنى باستان - اياق جالعاسىپ، جاڭالىق اشۋ سىندى ءبىرىنشى قوزعاۋشى كۇشتى قاۋلاتتى“، - دەدى جۇڭگو (شىنجىن) امبەباپ اشۋ زەرتتەۋ ورنىنىڭ ۇنەمىلىك ىستەرگە جاۋاپتى ورىنباسار باستىعى گو ۋاندا.
بار پەيىلىمەن جاپاعا شىداپ ىستەۋ: ”كوكتەم حيكاياسىن“ جالعاستىرۋ
40 نەشە جىلدان بەرى نەشە ۇرپاق ەرەكشە رايون كۇرەسكەرلەرى جۇرەكتىلىكپەن اتوي سالىپ، جۇرەكتىلىكپەن سىناپ كورىپ، جۇرەكتىلىكپەن ەلدەن بۇرىن ىستەپ، بار پەيىلىمەن جاپاعا شىداپ ىستەپ، ەرەكشە رايون رۋحىن قوزعاۋشى كۇش ەتىپ قايراتتانا ەكپىندەي ىلگەرىلەدى، قيىندىققا قارسى اتتاندى.
گوماۋ سارايى، ديۋاڭ سارايى، جيڭجي 100، پيڭان حالىقارالىق فينانس ورتالىعى... مەملەكەتتىك ەڭبەك ەرى، جۇڭگو قۇرىلىس عىلىم - تەحنيكا ونەركاسىبى توبى شەكتى سەرىكتەستىگى حۋانان ۇلكەن رايونىنىڭ باس ينجەنەرى لۋ جيانشين 1982 - جىلى شىنجىنعا كەلگەننەن كەيىن، جەر بەلگى ءمانى بار وسى ءزاۋلىم عيماراتتاردىڭ قۇرىلىسىنا قاتىناستى. ول 3 كۇندە عيماراتتىڭ ءبىر قاباتىن سالۋ سىندى ”شىنجىن جىلدامدىعىنا“ ءوز كوزىمەن كۋا بولدى ءارى ۇجىمىن باستاپ جۇڭگونىڭ ەرەن بيىك قاباتتى بولات قۇرىلىمدى قۇرىلىس جۇرگىزۋ تەحنيكاسىن دۇنيە جۇزىندە بىرەگەي ورەگە كوتەرىپ، ”جۇڭگونىڭ عيمارات پاتشاسى“ اتاندى.
بۇل كۇندەرى ”حالىق تۇرمىسى باقىت ولشەمى“ قالا قۇرىلىسى نىساناسىن بەتكە العان شىنجىننىڭ ”تۇرەنشى وگىزدەرى“ ”شىنجىن جىلۋىن“ كۇش سالا تۇلعالاۋدا. ”كاسىپورىندار تيبىندە بۇرىلىس جاساپ، دارەجەسىن جوعارىلاتۋدى ىلگەرىلەتىپ، مەكتەپ، شيپاحانا، قامتاماسىزداندىرۋ ءۇيى سياقتى قۇراستىرمالى ۇيلەردى، سونداي - اق قالانىڭ جاسىل جولدارى، كونە قالا اۋماعىن جاڭالاۋ نىسانى سياقتىلاردى قامتىعان قىرۋار حالىق تۇرمىسى ينجەنەرياسىن ىلگەرىلەتۋدە“، - دەيدى لۋ جيانشين.
ەرەكشە رايون قۇرىلىسشىلارى بار پەيىلىمەن جاپاعا شىداپ ىستەۋ رۋحىن وزگەرتپەدى، جاسامپازدىقپەن دامۋعا ۇمتىلۋ نىساناسىن وزگەرتپەدى.
”ونداعان جىل تەك ءبىر عانا قورعان كەتىگىنە قاراي اتوي سالدىق“. رىن جىڭفي حۋاۋيدىڭ دامۋ، زورايۋ جولىن وسىلايشا قورىتىندىلادى. بيىل الدىڭعى جارتى جىلدا حۋاۋي 320 ميلليارد 400 ميلليون يۋان ساتۋ كىرىسىن، ％9.8تىك تازا پايدا سالىستىرماسىن جۇزەگە اسىردى.
ۋاقىت قاس قاققانشا وتە شىقتى، كوگىلدىر تەڭىزدەر ەگىنجايعا اينالدى.
”ەرەكشە رايون ىشىندەگى ەرەكشە رايون“ − چيانحاي شىنگاڭ زاماناۋي قىزمەت وتەۋ كاسىبى سەلبەستىك اۋماعىندا 333 جاراقسىز جۇك قوراپتاردان قۇراستىرىلعان ۋاقىتتىق قۇرىلىس شوعىرى ەرەكشە كوزگە تۇسەدى، بۇل چيانحاي باسقارۋ مەكەمەسىنىڭ جۇمىس ورنى. كاسىپورىنداردىڭ جاقىن ماڭدا جۇمىس بىتىرۋىنە قولايلىلىق جاساۋ ءۇشىن، چيانحاي باسقارۋ مەكەمەسى تولىعىمەن چيانحاي قۇرىلىس ورنىنا كوشىپ بارۋدى ۇيعارىپ، جۇك قوراپتاردان جۇمىس ورنىن جاساپ الدى.
ءدال ارمانعا تالماي تالپىنۋعا سۇيەنىپ، قاجىرلىلىقپەن شارۋاشىلىق قۇرۋ، قايراتتانا العا ۇمتىلۋ رۋحىنان جازبادى، چيانحاي شىنگاڭ زاماناۋي قىزمەت وتەۋ كاسىبى سەلبەستىك اۋماعى 2010 - جىلى قۇرىلعاننان بەرى جيىنى 645 ءتۇرلى تۇزىمدىك جاسامپازدىق جەتىستىگىن شىعارىپ، بۇكىل ەلدە 65 ءتۇرى كوشىرىلىپ جالپىلاستىرىلدى.
ماڭگى ”اتوي سالۋ“ رۋحىن، ”جاسامپازدىق“ تەبىنىن، ”تىندىرۋ“ ستيلىن ساقتاپ، اناعۇرلىم كوپ ”كوكتەم حيكاياسىن“ قۇلشىنا جازدى − ەرەكشە رايون رۋحى سان ۇرپاق رەفورماشىلداردى ەرلىكپەن العا تارتۋعا جىگەرلەندىرىپ كەلەدى.
(شينحۋا اگەنتتىگىنىڭ 8 - ايدىڭ 30 - كۇنى شىنجىننان بەرگەن حابارى)
