تيانشان تورى – شينجياڭ گازەتىنىڭ حابارى (ٴتىلشى ۋي يۇڭگۇي حابارلايدى). التىن كۇزدىڭ 9 – ايىندا جوعارى مەكتەپتەر وقۋ باستاۋ مەزگىلىن قارسى الدى، تاكلاماكان ٴشولىنىڭ سولتۇستىك جيەگىندەگى كەلپىن اۋدانى گەزلىك قالاشىعى قۇملۇق قىستاعىنداعى 5 وقۋشى داشۋەگە قابىلداندى. 1985 – جىلدان قازىرگە دەيىن وسى قىستاقتان 575 داشۋە وقۋشىسى شىقتى، مۇنىڭ 11ى دوكتور.
قازىر قۇملۇق قىستاعىندا 530 نەشە وتباسى، 2600دەن استام ادام بار. ”قۇملۇق“ ۇيعۇر تىلىندە ”قۇمدى ءشول“ دەگەن ماعىنادا، جاراتىلىستىق ورتاسى ناشار بولعاندىقتان، وسى قىستاق 2018 – جىلى عانا كەدەيلىك قالپاعىن الىپ تاستاعان بولاتىن.
”قىستاق تۇرعىندارى اۋقاتتى بولماعانىمەن، وقۋ – اعارتۋعا توتەنشە ٴمان بەرەدى، بارلىق وتباسىنان دەرلىك داشۋە وقۋشىسى شىققان“، - دەدى قىستاق پارتيا ياچەيكاسىنىڭ شۋجيى احىمەت نۇر تىزىمدەۋ كەستەسىن سالىستىرىپ، جاقىنعى بىرنەشە جىلدا داشۋەگە وتكەن وقۋشىلار مەن ولاردىڭ ىشىندەگى دوكتورلاردى ٴبىر – بىرلەي تانىستىرىپ.
قىستاققا كەلىپ مىندەت وتەۋدەن بۇرىن احىمەت كەلپىن اۋداندىق 1 – ورتا مەكتەپتىڭ وقىتۋشىسى بولاتىن. ونىڭ تۇسىنىگىندە قۇملۇق قىستاعىنداعى بالالار ۇيرەنۋگە توتەنشە قۇلشىنادى، ول قىسقى جانە جازعى دەمالىستاردا قىستاقتاعى بالالاردى جيناپ پىسىقتاۋ جاساعاندا، بىردە – ٴبىرى كەشىكپەگەن، ەرتە قايتپاعان.
”قىستاقتاعىلار ۇنەمى ءبىلىمدى وزار، ءبىلىمسىز توزار دەيدى“، - دەدى قىستاق تۇرعىنى تۇنيساحان يگام. ونىڭ بىرنەشە بالاسى تۇگەل داشۋە وقۋشىسى، قىزى باقىتگۇل نيزاق 2018 – جىلى ۋحان داشۋەسىنە ٴتۇسىپ، دوكتورلىق وقىعان.
”ۇيدە تەك 3 مۋ عانا جەر بار. ٴبىز داشۋە وقىپ، اكە – شەشەمىزدىڭ ەكونوميكالىق اۋىرتپالىعى زورايدى. ٴبىر ءتاۋىرى اۋدان، اۋىل جانە قىستاقتىڭ كومەگىندە وقۋىما كەسىرى تيمەدى“، - دەدى باقىتگۇل.
بالالاردى وقۋدان قول ۇزدىرمەۋ قۇملۇق قىستاعىنىڭ 36 جىل جالعاستىرعان قاعيداسى. ساقا پارتيا ياچەيكا شۋجيى نيزاق وسمان 1985 – جىلى قىستاقتاعى كەيبىر بالالاردىڭ كەدەيلىك سەبەبىنەن وقۋدان قول ۇزگەنىن ەسكە الدى. قىستاق پارتيا ياچەيكاسى جيىن اشىپ مىناداي قاعيدا شىعاردى: ”وقي الماسا، پارتيا مۇشەلەرى جۇپ قۇراپ كومەكتەسۋ؛ جوعارى مەكتەپكە وقۋعا تۇسسە، قىستاق جول قاراجاتىن بەرۋ؛ 20 مۋ كوللەكتيۆ جەر اجىراتىپ، ودان تۇسكەن كىرىستى قىستاققا قاراستى باستاۋىش مەكتەپ يگىلىكتەنۋ … تەك پارتيا مۇشەلەرى بولادى ەكەن، بىردە – ٴبىر بالانىڭ وقۋدان قول ۇزۋىنە جول قويىلمايدى“.
شينجياڭ ينجەنەريا شۋەيۋانىنىڭ اسپيرانت جەتەكشىسى، پروفەسسور تۇردى ٴومار كىشكەنتايىنان قۇملۇق قىستاعىندا ەرجەتكەن. 1989 – جىلى شينجياڭ داشۋەسىنەن وقۋ تاۋىسقاننان كەيىن، ول جۇڭگو عىلىم اكادەمياسى شينجياڭ فيزيكا، حيميا تەحنيكالىق زەرتتەۋ ورنىندا قىزمەت ىستەدى، كەيىن جۇڭگو عىلىم اكادەمياسى رەسەيگە وقۋعا جىبەرىپ، ماسكەۋ داشۋەسىنىڭ ماتەماتيكا، فيزيكا دوكتورلىق اتاعىن الدى.
”باستاۋىشتان تارتىپ دوكتورلىق وقۋىن تاۋىسقانعا دەيىن، مەن باستان – اياق مەملەكەتتىڭ وقۋ – اعارتۋداعى حالىققا تيىمدىلىك جاساۋ ساياساتىنان يگىلىكتەنىپ كەلدىم، ۇيدەگىلەر ەشقانداي اقشا جۇمسامادى. پارتيانىڭ مەيىر – شاپاعاتىن ماڭگى ۇمىتپايمىن“، - دەدى تۇردى.
تۇردى وقۋ تاۋىسىپ قايتىپ كەلىپ، جەمىس – جيدەك، كوكونىستەردى جاس كۇيىندە ساقتاۋ، جاڭاشا كۇن ەنەرگياسى باتەرياسى تەحنيكاسى سياقتىلاردى زەرتتەۋگە كۇش سالىپ، 1 – كەزەكتى شينجياڭ جاستار عىلىم – تەحنيكا سيلىعى، اۆتونوميالى رايوندىق عىلىم – تەحنيكا العاباسارلىعى سيلىعىنىڭ 1 – دارەجەلى سيلىعى سياقتى سيلىقتاردى ەنشىلەدى. ول زەرتتەپ جاساعان ٴجۇزىمدى جاس كۇيىندە ساقتاۋ تەحنيكاسى جەمىسشى ديقانداردىڭ كىرىسىن ارتتىرۋدا اسا زور رول اتقاردى.
”ٴبىلىم تاعدىردى وزگەرتەدى، وقۋ تاۋىسقاننان كەيىن وتاننىڭ ٴۇمىتىن اقتاۋىمىز كەرەك“. شينجياڭ جۇڭتاي توبىنىڭ قۇملۇق قىستاعىندا تۇراتىن ”ۇعىسۋ، تيىمدىلىك جاساۋ، توعىستىرۋ“ قىزمەت اترەتىنىڭ مۇشەسى ايگۇل حالەل وسى قىستاقتان شىققان داشۋە وقۋشىسى. بىلتىر ول قىزمەت ورنىنىڭ قۇملۇق قىستاعىنا ادام جىبەرىپ، ”ۇعىسۋ، تيىمدىلىك جاساۋ، توعىستىرۋ“ قىزمەتىن ورىستەتەتىنىن ۇعىپ، ىرىقتىلىقپەن تىزىمدەلدى.
”قىستاق تۇرعىندارى وقۋ – اعارتۋعا باسا ٴمان بەرەدى، كوپشىلىكتىڭ رۋحاني بەت – بەينەسى جاقسى، تالپىنىستارى دا كۇشتى، - دەدى ايگۇل، - قازىر شينجياڭ اۋىل - قىستاقتارىنداعى ەڭ كوركەم قۇرىلىس — مەكتەپ، بالالاردىڭ بارلىعى تاماشا تاربيەگە يە بولدى. اۋىلداستار: پارتيانىڭ ابزال ساياساتىن اقتاماۋعا بولمايدى، بالانى وتانعا قاجەتتى دارىندى ەتىپ جەتىستىرۋىمىز كەرەك“ ،- دەستى.
اۋدارعان: قادىر ماقان
