سىرتقى ىستەر مينيسترلىگى:
امەريكانىڭ ۆيرۋستىڭ تەگىن انىقتاۋ تۋرالى بايانداماسى − ساياسي بايانداما، جاۋاپكەرشىلىكتەن جالتارۋ بايانداماسى، وتىرىك بايانداما
سىرتقى ىستەر مينيسترلىگىنىڭ مالىمدەمەشىسى ۋاڭ ۋىنبين 8 - ايدىڭ 30 - كۇنگى داعدىلى تىلشىلەر ماجىلىسىندە سۇراۋعا جاۋاپ بەرگەن كەزدە مىنالاردى ءبىلدىردى: امەريكانىڭ مالىمەت توپتاۋ ورگانى جاريالاعان ايتىلمىس ۆيرۋستىڭ تەگىن انىقتاۋ تۋرالى بايانداماسى − ساياسي بايانداما، جاۋاپكەرشىلىكتەن جالتارۋ بايانداماسى، وتىرىك بايانداما. جۇڭگو جاق امەريكا جاقتى تەگىن انىقتاۋدى جەلەۋ ەتىپ، پالەنى باسقاعا اۋدارىپ، جاۋاپكەرشىلىكتەن جالتاراتىن، جاۋاپكەرشىلىكتى باسقاعا يتەرەتىن سايقالدىقپەن شۇعىلدانۋىن دوعارىپ، سەلبەسە وتىرىپ ىندەتكە قارسى اتتانۋ، تەگىن عىلمي جولمەن انىقتاۋ ارناسىنا ەرتەرەك قايتا ورالۋعا قۋزايدى.
ۋاڭ ۋىنبين بىلاي دەدى: سىرتقى ىستەر مينيسترلىگىنىڭ ورىنباسار مينيسترى ما چاۋشۇي مەن مەملەكەتتىك دەنساۋلىق ساقتاۋ جانە سالاماتتىق كوميتەتىنىڭ ورىنباسار مەڭگەرۋشىسى زىڭ يشين بۇل جونىندە جەكە - جەكە ءسوز جاريالاۋ جانە سۇحبات قابىلداۋ تاسىلىمەن جۇڭگونىڭ تۇرعىسىن ايقىن بايىمدادى. ”امەريكانىڭ مالىمەت توپتاۋ ورگانى جاريالاعان ايتىلمىس تەگىن انىقتاۋ تۋرالى بايانداما عىلىمعا قارسى ساياسي بايانداما؛ تەگىن انىقتاۋدى جەلەۋ ەتىپ، امەريكانىڭ ءوزىنىڭ ىندەتكە قارسى اتتانۋدا جەڭىلىسكە تاپ بولعان جاۋاپكەرشىلىگىنەن جالتارعان بايانداماسى؛ سىلتاۋ تاۋىپ، جۇڭگوعا كۇيە جاقپاق بولعان وتىرىك بايانداما. كەزىندە يراقتا كولەمدى قىرعىنداعىش قارۋ بار دەپ وتىرىك تاراتقانى سياقتى، بۇل باياندامادا امەريكانىڭ حالىقارالىق قوعامدى الجاستىرۋىنىڭ جانە الداۋىنىڭ تاعى ءبىر دالەلى سانالادى“.
”امەريكا جاق نە ءۇشىن عالىمدار ارقىلى ەمەس، مالىمەت توپتاۋ ورگانى ارقىلى تەگىن انىقتاماق بولعانىن، مالىمەت توپتاۋ ورگاندارىن جۇمىلدىرىپ تەگىن انىقتاۋداعى ماقساتى زايىرى شىندىقتىڭ جاي - جاپسارىن تابۋ ما، الدە ’شىندىقتى‘ قولدان جاساۋ ما ەكەندىگىن انىق تۇسىندىرۋگە ءتيىس. امەريكا جاق نە ءۇشىن عىلمي نەگىزى جوق بولسا دا تاجىريبەحانادان شىقتى دەۋشىلىككە قايتا - قايتا تاسكەنەدەي جابىسىپ وتىرعاندىعىن، مالىمەت توپتاۋ ورگانىنىڭ بارلىق كۇشىن جۇمىلدىرىپ دالەل - فاكت تابا الماسا دا، امەريكا جاقتىڭ نە ءۇشىن ءالى كۇنگە تاجىريبەحانادان شىقتى دەۋشىلىكتەن مويىن بۇرماي وتىرعاندىعىن انىق تۇسىندىرۋگە ءتيىس. بۇل ساياسي الاياقتىق ەمەي نەمەنە؟ امەريكا جاق امەريكادا دۇنيە ءجۇزى بويىنشا ەڭ وزىق مەديتسينالىق جابدىق جانە تەحنيكا بولا تۇرا، جۇعىمدالعان جانە ولگەن ادام سانى دۇنيە ءجۇزى بويىنشا ەڭ كوپ مەملەكەت بولىپ وتىرعاندىعىن دا اشىپ تۇسىندىرە كەتكەنى ءجون“، − دەدى ۋاڭ ۋىنبين.
ول بىلاي دەپ اتاپ كورسەتتى: ىندەت تۋىلعاننان بەرى امەريكا جاق ىندەتكە قارسى اتتانۋدىڭ شەشۋشى ساتىندە دۇنيە جۇزىلىك دەنساۋلىق ساقتاۋ ۇيىمىنان شەگىنىپ كەتتى، بۇكىل الەم ۆاكسيناعا ءزارۋ بولىپ وتىرعان ساتتە ۆاكسينا ەكسپورتتاۋعا تيىم سالدى، جۇڭگو مەن دۇنيە جۇزىلىك دەنساۋلىق ساقتاۋ ۇيىمى 1 - كەزەڭدىك تەگىن انىقتاۋ تۋرالى زەرتتەۋ جۇرگىزگەن سوڭ، تاجىريبەحانادان شىقتى دەۋشىلىكتى ورشەلەنە دابىرالادى. امەريكا جاقتىڭ ءىس - ارەكەتى امەريكانىڭ ءوزىنىڭ ىندەتكە قارسى اتتانۋدا تۇبەگەيلى جەڭىلىسكە تاپ بولۋىنا اپارىپ سوعىپ، امەريكا حالقىن اۋىر بوداۋ بەرۋگە دۋشار ەتىپ قانا قويماي، تەگىن انىقتاۋ تۋرالى حالىقارالىق سەلبەستىك اۋقىمىنىڭ ورەسكەل بىلعانۋىنا مۇرىندىق بولىپ، تەگىن انىقتاۋدىڭ دۇرىس باعدارىنىڭ كۇن سايىن قيىس كەتۋىن كەلتىرىپ شىعاردى، امەريكا ىندەتكە قارسى اتتانۋ تۋرالى حالىقارالىق سەلبەستىكتىڭ ەڭ ۇلكەن بۇلدىرگىش فاكتورىنا جانە تەگىن عىلمي جولمەن انىقتاۋداعى ەڭ ۇلكەن بوگەتكە اينالدى.
”ادامداردا ەرىكسىزدەن مىناداي سۇراۋلار تۋدى، امەريكا حالقىنىڭ ءومىرى ماڭىزدى ما، الدە ساياسي الاياقتاردىڭ ساياسي جەكە پايداسى ماڭىزدى ما؟ دۇنيە ءجۇزى حالقىنىڭ ءومىرى، دەنساۋلىعى ماڭىزدى ما، الدە امەريكانىڭ وڭىرلىك ساياسي ويى ماڭىزدى ما؟ امەريكانىڭ ىندەتكە قارسى اتتانۋ مەن تەگىن انىقتاۋدى ساياسيلاندىرۋى زايىرى قاشانعا دەيىن جالعاسادى؟“، − دەدى ول.
ۋاڭ ۋىنبين بىلاي دەدى: ۆيرۋس الدىندا، ءار ەلدىڭ تاعدىرى ورتاق، قۋانىش - جۇبانىشى ءبىر. ىندەتكە قارسى اتتانۋ عىلىمعا تاباندى بولۋدى، ىنتىماقتاسا سەلبەسۋدى قاجەت ەتەدى. جۇڭگو جاق ىندەتكە سەلبەسە قارسى اتتانۋعا، تەگىن عىلمي جولمەن انىقتاۋعا باستان - اياق تاباندى بولىپ، ىندەتكە قارسى اتتانۋ مەن تەگىن انىقتاۋدى ساياسيلاندىرۋ سىندى قاتە ءىس - ارەكەتتەرگە باستان - اياق قارسى بولىپ، حالىقارالىق ىندەتكە قارسى اتتانۋ جانە تەگىن انىقتاۋ سەلبەستىگىن ىلگەرىلەتۋگە، حالىقارالىق قوعاممەن بىرگە ىندەتتى ەرتەرەك جەڭىپ شىعۋعا ءارقاشان كۇش سالىپ كەلەدى. ”ءبىز امەريكا جاقتى ءومىردى قاستەرلەۋگە، عىلىمعا قۇرمەت ەتۋگە، تەگىن انىقتاۋدى جەلەۋ ەتىپ، جاۋاپكەرشىلىكتەن جالتارىپ، جاۋاپكەرشىلىكتى باسقاعا يتەرۋ سايقالدىعى ويىنىن دوعارىپ، سەلبەسە وتىرىپ ىندەتكە قارسى اتتانۋ، تەگىن عىلمي جولمەن انىقتاۋ ارناسىنا ەرتەرەك قايتا ورالۋعا قۋزايمىز“.
(حالىق گازەتىنىڭ ءتىلشىسى شيە ياحۇڭ)
(8 - ايدىڭ 31 - كۇنگى «حالىق گازەتىندە» جاريالانعان)
