تيانشان تورى
تيانشان تورى   ›   ۇيرەنۋ   ›   شولۋ

جۇدىرىقتاي جۇمىلىپ، ەل بىرلىگىنەن قامال ورناتتى

− سارسقا قارسى اتتانۋ رۋحىنا شولۋ

□ شينحۋا اگەنتتىگىنىڭ ءتىلشىسى ياۋ جۇنفاڭ

  2003 - جىلى 6 - ايدىڭ 24 - كۇنى − تاريحقا قالعان كۇن. وسى كۇنى دۇنيە جۇزىلىك دەنساۋلىق ساقتاۋ ۇيىمى بەيجيڭگە ساياحاتتاۋ ساقتاندىرۋىنىڭ كۇشىنەن قالعاندىعىن جاريالادى، بۇل ەلىمىزدىڭ سارسقا قارسى اتتانۋدا كەزەڭدىك كەلەلى جەڭىسكە جەتكەندىگىنىڭ بەلگىسى.

  18 جىلدىڭ الدىنداعى سول كوكتەمدە، تۇتقيىل كەلگەن سارس ىندەتىنىڭ سوققىسى الدىندا، پارتيا ورتالىق كوميتەتى بايىپتىلىقپەن توتەپ بەرىپ، كامىل سەنىممەن قولباسشىلىق ەتىپ، حالىق بۇقاراسىنىڭ سالاماتتىعى مەن ءومىرىنىڭ حاۋىپسىزدىگىن ءبىرىنشى ورىنعا قويىپ، جاپالى دا كۇردەلى جاعدايدا، ءبىر جاعىنان، ساقتانۋ - ەمدەۋ قىزمەتىن يگەردى، ەندى ءبىر جاعىنان، ەكونوميكالىق قۇرىلىستى يگەردى.

  جۇدىرىقتاي جۇمىلىپ، ەل بىرلىگىنەن قامال ورناتۋ، ىنتىماقتاسىپ، ءوزارا قارايلاسىپ، قيىندىقتى تىزە قوسا جەڭۋ، قيىندىققا قارسى اتتانىپ، باتىلدىقپەن جەڭىسكە جەتۋ... سارسقا قارسى اتتانۋ ۇلى رۋحى بۇكىل ەل حالقىن ىندەتكە توسقاۋىلداپ سوققى بەرۋدىڭ قۇرىش قامالىن ورناتۋعا ىنتالاندىرىپ، ادامزاتتىڭ اۋرۋمەن كۇرەسۋ تاريحىندا قاھارماندىق تاراۋ جازدى.

  ىندەتپەن بەلدەسىپ، ءومىردى جالعادى − ءبىر نيەتپەن ىنتىماقتاسۋدىڭ ”ۇلى قورعانىن“ سوقتى

  2003 - جىلدىڭ باسىندا سارس ىندەتى اياق استىنان تۋىلىپ، تارالۋ جىلدامدىعى مەن زيانداۋ دەڭگەيى ادامداردىڭ ويلاعانىنان الدە قايدا اسىپ ءتۇستى.

  سول جىلى 2 - ايدىڭ ورتا، اياق شەنىندە ىندەت گۋاڭدۇڭنىڭ ءىشىنارا وڭىرلەرىندە كەڭ تارالدى؛ 3 - ايدىڭ باس شەنىندە حۋابەي وڭىرىندە تارالدى جانە ءورشىدى؛ 4 - ايدىڭ ورتا، اياق شەنىندە بۇكىل ەلدەگى 26 ولكەنى، اۆتونوميالى رايوندى، توتە قاراستى قالانى شارپىدى...

  دياگنوزى تۇراقتانعانداردىڭ سانى ءۇرتىس ارتىپ، حالىق بۇقاراسىنىڭ سالاماتتىعى مەن ءومىرىنىڭ حاۋىپسىزدىگى اۋىر قاتەرگە ۇشىرادى، ساياحات، اس - سۋ سياقتى كاسىپتەردى ەرەكشە ”ۇسىك“ شالدى، ءبىر ءبولىم بۇقارا اراسىندا الاڭداۋ، ۇرەيلەنۋ كوڭىل كۇيى ەتەك الدى.

  ”ءسوز جوق، قالىڭ حالىق بۇقاراسىنىڭ سالاماتتىعى مەن ءومىرىنىڭ حاۋىپسىزدىگىن شىن مانىندە ءبىرىنشى ورىنعا قويۋ كەرەك“. 2003 - جىلى 4 - ايدىڭ 17 - كۇنى اشىلعان جۇڭگو كوممۋنيستىك پارتياسى ورتالىق كوميتەتى ساياسي بيۋروسى تۇراقتى كوميتەتىنىڭ ءماجىلىسى وسىلاي باتىل ءۇن قاتتى.

  سارستى زاڭدا بەلگىلەنگەن جۇقپالى اۋرۋلار قاتارىنا ەنگىزىپ باسقاردى؛ ىندەت جاعدايىن اشىق، جاريا مالىمدەۋ ءتۇزىمىن جانە ينفورماتسيا تاراتۋ ءتۇزىمىن ورناتتى، كەمەلدەندىردى؛ سارستان ساقتانۋ، ەمدەۋدىڭ مەملەكەتتىك قولباسشىلىق شتابىن قۇردى؛ شارۋالاردىڭ جانە قالا - قالاشىقتارداعى قيىنشىلىعى بار بۇقارانىڭ اراسىنداعى ناۋقاستاردى تەگىن ەمدەدى، قۇتقاردى؛ بۇقارالىق ساقتانىپ، بۇقارالىق تىزگىندەپ، ەرتە بايقادى، ەرتە مالىمدەدى، ەرتە اۋاشالادى، ەرتە ەمدەدى... پارتيا ورتالىق كوميتەتى دەر كەزىندە قولدانعان ءبىرقىدىرۋ ءونىمدى شارا سارسقا عىلمي، ءتارتىپتى توسقاۋىلداپ سوققى بەرۋدە، ۇرەيلەنۋ كوڭىل كۇيىن جويۋدا ماڭىزدى رول اتقاردى.

  قىسىلتاياڭ كەزدە جۇڭحۋا ۇلاندارى جۇدىرىقتاي جۇمىلىپ، ادىلەت جولىندا ەشتەڭەدەن تايىنباي سارسقا قارسى اتتانۋ كۇرەسىنە ات سالىستى.

  ”مەن پارتيا مۇشەسىمىن، مەنى جىبەرىڭدەر!“. جەر - جەردەگى كوممۋنيستىك پارتيا مۇشەلەرى ىرىقتىلىقپەن ءوتىنىش ەتىپ، اتويلاپ الدا ءجۇردى. سانسىزداعان بەلسەندىلەر الدىڭعى شەپتە پارتياعا كىرۋ ءوتىنىشىن تاپسىرىپ، ىندەتكە قارسى اتتانۋدىڭ ءبىرىنشى شەبىندە ايبىندى سەرت بەردى.

      دىڭ ليانشيان، يە شين، چىن حۇڭگۋاڭ، لياڭ شىكۇي، لي شياۋحۇڭ... ەمدەۋ قىزمەتكەرلەرى ءومىرى ارقىلى اۋرۋعا قاسقايا قارسى تۇرىپ، ءومىرىن ارناۋدان تايىنبادى.

  ىندەتپەن بەلدەسىپ، ءومىردى جالعادى، بۇكىل ەلدەگى عىلىم - تەحنيكا قىزمەتكەرلەرى كۇندىز - ءتۇنى تىنىم تاپپاي، كۇش بىرىكتىرە قامال الىپ، 10 كۇنگە جەتپەيتىن ۋاقىتتا 80 نەشە ءتۇرلى عىلمي زەرتتەۋدەن قامال الۋ نىسانىن باستادى.

  جالپى حالىق بۇقارالىق ساقتانۋعا، بۇقارالىق تىزگىندەۋگە بىرگە ات سالىسىپ، سارسقا قارسى اتتانۋ كۇرەسىندەگى تابىسى كورنەكتى بولىپ، دۇنيە جۇزىلىك دەنساۋلىق ساقتاۋ ۇيىمى ماماندارىن قامتىعان قوعامداعى ءار سالا قايراتكەرلەرىنىڭ ايرىقشا القاۋىنا يە بولدى.

  سارس كەزىندە ءومىر مەيىرى، باۋىرلاستار مەيىرى، وتان مەيىرى ادامدار اراسىندا تاسقىندادى...

  ”بۇل ىس - تۇتەكسىز شايقاس، ەشكىم دە قاعىس قالمايدى“.

  ”بۇل ەرەكشە سىناق، قاھارماندار توپ - توبىمەن جارىققا شىققان جۇڭحۋا ۇلتى اپاتتان، كەدەرگىدەن قالاي جاسقانسىن!“.

  بار الاپتان شىنايى سۇيىسپەنشىلىك تاسقىنداپ، بۇكىل ەل ءبىر نيەتپەن ىنتىماقتاستى.

  وسى اۋىر ىندەتپەن باسىن ءباي تىگىپ بەلدەسۋ بارىسىندا، جۇڭحۋا ۇلتى قانداي توسقاۋىلدى بولسىن تاپتاپ تاستايتىن جويقىن كۇش ۇيىستىرىپ، سارسقا قارسى اتتانۋدىڭ قۇرىش قورعانىن ورناتتى.

  قيىندىقتى تىزە قوسا جەڭىپ، جان - جاقتان جاردەم بەردى − قيىندىققا قارسى اتتانۋدا كەرەمەتتەر جاراتتى

  بۇل ادامدى تەبىرەنتەر كوكتەم.

  ”بەيجيڭ، ءبىز سەنى قولدايمىز!“. سارس كەزىندە حىبەيدىڭ بەيجيڭگە قۇتقارۋ - كومەكتەسۋ زاتتىق ماتەريالدارىن تاسىعان كولىكتەرگە وسىنداي كەرمە ۇران جاپسىرىلدى. شاڭحاي، تيانجين، لياۋنيڭ، شاندۇڭ، حىنان، حاينان... تالايلاعان ءوندىرىس جەلىسى بار كۇشىن سالىپ، كومەك زاتتىق ماتەريالدارىن تاۋلىك بويى ءوندىردى.

  شيپاحانادان تاپجىلماعان ءبىر شيپاگەر قىزىنان الاڭسىز بولىڭىز دەگەن حات تاپسىرىپ الدى. دەمالىسقا تاراعان قىزى ۇيىندە بولىپ، وقىتۋشىلارى مەن كورشىلەرى ۇنەمى امانداسا بارىپ، جەمىس - جيدەك، تاماق اكەلىپ بەرىپ تۇرىپتى؛ كەي ساباقتاستارى ارناۋلى كەلىپ قىزىنا سەرىك بولىپ دوپ ويناپ، اڭگىمە دۇكەن قۇرىپتى.

  گۋاڭجوۋدا قوعامنىڭ ءار سالاسى جابال كومەك قولدارىن سوزىپ، اقشالاي، زاتتاي جىلۋ اتاپ، ەمدەۋ قىزمەتكەرلەرىنەن حال سۇراپ، ولاردىڭ وتباسى تۇرمىسىنا كوڭىل ءبولىپ، سىرقاتتان ساۋىققان ناۋقاستاردىڭ كوڭىل كۇيىن ساباسىنا تۇسىرۋىنە كومەكتەسىپ، سارس ناۋقاسىنا شالدىققانداردىڭ وتباسىنداعىلارعا پسيحيكالىق كەڭەس بەرىپ، ەندى عانا اۋاشالانۋدان بوساعان وتباسىلاردىڭ پەرزەنتتەرىنە ساباق پىسىقتاپ بەرىپ، سارستان ساقتانۋ - ەمدەۋ قىزمەتىنە پارمەندى تۇردە كومەك كورسەتتى.

  بەيجيڭ داشۋەسىنىڭ حالىق شيپاحاناسى جابىق اۋالاشاۋدى اتقارعان كۇنى اۋاشالاۋ بەلدەۋىنىڭ سىرتىنداعى ادامدار جۇرگىنشىلەر جولىنىڭ ماڭىنا جۇڭگوشا تۇيىنشەك، سارى جىبەك باۋ، قاعازدان جاسالعان تىرنا جانە كارتچكا ءىلىپ، ادامداردىڭ ىندەتتى كۇنى بۇرىن جەڭۋ ءۇمىتى مەن تىلەگىن ءبىلدىردى.

  2003 - جىلى 4 - ايدىڭ 24 - كۇنى 4000 قۇرىلىسشى، 500 قۇرىلىس جۇرگىزۋ ماشيناسى بەيجيڭدەگى شياۋتاڭشانعا اتتانىپ، نەبارى 7 تاۋلىكتە 1000 كەرەۋەتى بار، سول كەزدە بۇكىل ەلدەگى ەڭ ۇلكەن ارناۋلى ءبولىم جۇقپالى اۋرۋلار شيپاحاناسىن سالىپ شىعىپ، دۇنيە ءجۇزى حالقىنىڭ تاڭدايىن قاقتىردى.

  4 - ايدىڭ 15 - كۇنىنەن 4 - ايدىڭ 19 - كۇنىنە دەيىنگى قىسقا عانا بىرنەشە كۇن ۋاقىتتا، جۇڭگو عىلىم اكادەمياسى بەيجيڭ گەندەر جيىنتىعىن زەرتتەۋ ورنى ءبىر ساعاتتا ساراپتايتىن سىناق ءدارىنى ءساتتى زەرتتەپ جاسادى.

  شالعايداعى نورۆەگيادا وقىپ جاتقان ءبىر جۇڭگولىق وقۋشى وتانىمىزدىڭ ىندەتكە قارسى اتتانۋ حيكاياسىنان تەبىرەنىپ، سالەم حاتىنا ”جۇڭحۋا ۇلتىنىڭ ۇلى گۇلدەنۋىن جۇزەگە اسىرۋ جورىعىندا جايناعان گۇلدەر مەن شاتىرلاعان شاپالاق ۇنىنەن تىس، تىكەن مەن بوران - شاشىن دا بار. وتانىمنىڭ قايىسپاس قايسار بولىپ، ساتسىزدىككە ۇشىراعان سايىن ەرلەنە ءتۇسۋىن تىلەيمىن“ دەپ جازدى.

  رۋحتى اسقاقتاتىپ، رۋحتى ۇزدىكسىز جالعاستىردى − جەڭىسكە جەتۋگە كۇش - قۋات ۇيىستىردى

  ادامدا رۋح بولماسا، ەڭسە كوتەرىپ تۇرا المايدى، مەملەكەتتە رۋح بولماسا، قۇدىرەتتەنە المايدى.

  سارس كەزىندە ايگىلەنگەن ”جۇدىرىقتاي جۇمىلىپ، ەل بىرلىگىنەن قامال ورناتۋ، ىنتىماقتاسىپ، ءوزارا قارايلاسىپ، قيىندىقتى تىزە قوسا جەڭۋ، قيىندىققا قارسى اتتانىپ، باتىلدىقپەن جەڭىسكە جەتۋ“ ۇلى رۋحى جۇڭگو حالقىن قول ۇستاسىپ ۋاقىتشا قيىندىقتى بىرگە جەڭىپ، سارسقا قارسى اتتانۋدىڭ جەڭىسىنە قول جەتكىزۋگە ىنتالاندىرىپ قالماستان، وسىدان كەيىن دە ۇزدىكسىز تەلەگەي رۋحاني كۇشتى تاسقىنداتا بەرەدى.

  2020 - جىلدىڭ باسىندا جاڭا تيپتى ايدارشا ۆيرۋس وكپە قابىنۋ ىندەتى تۇتقيىل تۋىلدى. سول كەزدەگى ”بەيجيڭ شياۋتاڭشان“ ۇلگىسى بويىنشا ۋحان حوشىنشان، لەيشىنشان شيپاحاناسى جىلدام سالىنىپ، ”جۇڭگو كەرەمەتى“ دۇنيە ءجۇزىن تاعى ءبىر رەت تاڭ قالدىردى.

  ولىمنەن قورىقپادى، بۇلتارمادى. قىسىلتاياڭ ساتتە، ۇلى رۋحتىڭ شۇعىلاسى چاڭجياڭنىڭ وڭتۇستىگى مەن سولتۇستىگىن تاعى ءبىر رەت نۇرعا بولەدى. جاڭا تيپتى ايدارشا ۆيرۋس وكپە قابىنۋ ىندەتى جاعدايىندا سانسىزداعان ەمدەۋ قىزمەتكەرى كوكىرەك كەرە العا شىقتى. شياۋتاڭشان شيپاحاناسىنىڭ قۇتقارۋ - ەمدەۋ قىزمەتىنە ات سالىسقان كوپتەگەن ەمدەۋ قىزمەتكەرلەرى ىرىقتىلىقپەن ءوتىنىش ەتىپ، باتىلدىقپەن ۋحانعا اتتانىپ، ”شايقاس بولسا، شاقىرعاندا، ءسوز جوق، كەلەمىز، شايقاستا، ءسوز جوق، جەڭەمىز“ دەپ سەرت بەردى. جۇڭگونىڭ بايتاق دالاسىندا قاھارماندار حيكاياسى ەت جۇرەكتى ەلىتتى.

  جۇرەكتە سەنىم بولسا، ءىس باياندى بولادى.

  ۋاقىت - كەڭىستىكتەن اتتاپ وتكەن سارسقا قارسى اتتانۋ ۇلى رۋحى جۇڭحۋا ۇلتىنىڭ ءتۇرلى ماشاقاتتى، قيىندىقتى، قاتەردى، كەدەرگىنى جەڭۋىنە قۋاتتى رۋحاني قوزعاۋشى كۇش ازىرلەپ، ماڭگى تولاستامايتىن ەكپىندەي ىلگەرىلەۋ كۇشىن ۇيىستىردى. وسى ۇلى رۋحتى بار كۇشپەن اسقاقتاتۋ ءبىزدى توسقاۋىلداردى تالقان ەتىپ، قامال الىپ، قيىندىقتى جەڭىپ، تالايلاعان جاڭا جەڭىستەرگە جەتۋگە باستايدى.

   (شينحۋا اگەنتتىگىنىڭ 9 - ايدىڭ 8 - كۇنى بەيجيڭنەن بەرگەن حابارى)

جاۋاپتى رەداكتور : نۇربولات قابىل

ەسكەرتۋ:

تورابىمىزداعى مازمۇنداردى پايدالانۋعا تۋرا كەلگەندە، ءسوزسىز جازباشا رۇقساتقا يە بولۋ كەرەك. مازمۇنداردى رۇقساتسىز جالعاپ تاراتۋعا، كەسىپ رەداكسيالاۋعا، وزگەرتۋگە، قىسقارتىپ قۇراستىرۋعا، باسقا ورىنعا كوشىرۋگە نەمەسە باسقا تاسىلدەرمەن كوبەيتۋگە ءارى تاراتۋعا بولمايدى، قايشى كەلگەندەردىڭ زاڭدىق جاۋاپكەرشىلىگى زاڭ بويىنشا قۋزاستىرىلادى.